Giải pháp dạy học phần nói và nghe trong chương trình ngữ văn 10

Đề tài "Một số giải pháp dạy học phần Nói và nghe trong chương trình Ngữ văn 10 theo định hướng phát triển năng lực" xuất phát từ thực trạng dạy học văn ở trường phổ thông hiện nay còn thiếu cân đối trong việc rèn luyện 4 kỹ năng nghe, nói, đọc, viết. Học sinh (HS) được chú trọng rèn luyện kỹ năng đọc, viết, trong khi kỹ năng nói còn hạn chế, kỹ năng nghe gần như bị bỏ quên. Chương trình GDPT 2018 hướng đến phát triển phẩm chất và năng lực, lấy 4 kỹ năng làm trục chính, đòi hỏi đổi mới phương pháp dạy học. Tuy nhiên, thời lượng dành cho hoạt động nói và nghe còn ít, đặt ra thách thức cho giáo viên trong việc tổ chức dạy học hiệu quả. Đề tài tập trung vào phần Nói và nghe trong chương trình Ngữ văn 10, bộ sách "Kết nối tri thức với cuộc sống", với mong muốn tìm ra giải pháp nâng cao hiệu quả dạy học phần này, góp phần phát triển năng lực giao tiếp và bồi dưỡng phẩm chất cho HS. Như tài liệu đã nêu: "Bấy lâu nay việc dạy học văn ở nhà trường phổ thông đang bất cân xứng về bốn kỹ năng này cho học sinh (HS). HS chủ yếu được rèn luyện nhiều ở mặt đọc và viết, còn kỹ năng nói rất hạn chế, đặc biệt là kỹ năng nghe thì dường như bị bỏ quên." Điều này cho thấy sự cần thiết của việc nghiên cứu và đề xuất giải pháp để khắc phục thực trạng này.

Mục đích của đề tài là giúp HS nâng cao kỹ năng nói và nghe, rèn luyện khả năng tư duy ngôn ngữ, diễn đạt quan điểm mạch lạc, tự tin, đồng thời hình thành thái độ văn minh trong giao tiếp. Đề tài hướng đến việc giúp HS sử dụng tiếng Việt đúng và hay, giao tiếp tốt bằng lời nói, tự tin mạnh dạn trình bày ý kiến. Đối tượng nghiên cứu là HS lớp 10 trường THPT Chuyên Phan Bội Châu, Nghệ An, với bộ sách "Kết nối tri thức với cuộc sống". Đề tài đã được thực nghiệm trên 5 lớp 10 và bước đầu đạt kết quả khả quan. "Đề tài đã được dạy thực nghiệm tại 5 lớp gồm có: 10C5, 10C6, 10C7, 10A4, 10A5 và bước đầu đã có những kết quả khả thi, đáng ghi nhận." Phương pháp nghiên cứu được sử dụng là phương pháp thực nghiệm, thu thập số liệu, điều tra thống kê, kết hợp với kinh nghiệm thực tiễn dạy học của giáo viên và HS. Việc thực nghiệm trên chính đối tượng nghiên cứu giúp đề tài có tính thực tiễn cao, dễ dàng điều chỉnh và đánh giá hiệu quả.

Đề tài tập trung vào 3 bài học trong chương trình Ngữ văn 10, tập 1, bộ sách "Kết nối tri thức với cuộc sống": Giới thiệu, đánh giá tác phẩm truyện (Bài 1), tác phẩm thơ (Bài 2) và trình bày báo cáo kết quả nghiên cứu (Bài 4). Đề tài đề xuất các giải pháp dạy học Nói và nghe theo nguyên tắc giao tiếp và kết nối, tổ chức linh hoạt, phù hợp với đặc trưng kiểu bài, vận dụng đa dạng hình thức, phương pháp và phương tiện dạy học. Cụ thể, đề tài đưa ra giải pháp cho cả hoạt động Nói và Nghe, kết hợp với việc sử dụng công nghệ thông tin để hỗ trợ trình bày, giúp HS dễ dàng tiếp cận và thể hiện. "Sáng kiến được chúng tôi tiến hành tại trường THPT Phan Bội Châu và được hiện thực hóa trong quá trình giảng dạy môn Ngữ văn. Chúng tôi đã thực hiện một số giải pháp trong lựa chọn và sử dụng các hình thức tổ chức, cách thức, phương pháp và phương tiện dạy học Nói và nghe gắn với từng kiểu bài khá hiệu quả." Việc đưa ra các bài soạn minh họa cụ thể giúp giáo viên có thể tham khảo và áp dụng vào thực tế giảng dạy.

Sau khi áp dụng đề tài, HS có những chuyển biến tích cực: tự tin hơn khi trình bày ý kiến, cởi mở, hoạt bát hơn, không khí lớp học sôi nổi hơn. HS được rèn luyện kỹ năng nói và nghe, trình bày trọn vẹn, không còn ngại ngùng, ấp úng. Đề tài góp phần hình thành cho HS cách sử dụng tiếng Việt trong sáng, hiệu quả, bồi dưỡng lòng tự hào về tiếng mẹ đẻ. "Học sinh trở nên tự tin khi trình bày các ý kiến, đề tài trước tập thể, đi cùng với đó là sự cởi mở, thân thiện, hoạt bát, năng động . ; không khí lớp học bởi vậy cũng trở nên sôi nổi, hào hứng hơn." Đóng góp mới của đề tài là tính thời sự, phương pháp và nội dung tiếp cận mới mẻ, phù hợp với chương trình mới. Đề tài cung cấp các giải pháp thiết thực, bài soạn minh họa cụ thể, giúp giáo viên dễ dàng triển khai, đồng thời đưa ra kiến nghị để giáo dục toàn diện, phát huy năng lực HS. Đề tài khẳng định tầm quan trọng của việc rèn luyện kỹ năng nói và nghe, góp phần đổi mới phương pháp dạy học văn, hướng đến phát triển năng lực HS.