I. Tổng Quan Về Mức Độ Hình Thành Khái Niệm Tâm Lý Học
Sự hình thành khái niệm là nền tảng của quá trình phát triển hệ thống tri thức cá nhân. Trong giáo dục học, hình thành khái niệm tâm lý học là một trong những nhiệm vụ cơ bản nhất của quá trình dạy học. Việc học tập của sinh viên sư phạm diễn ra trong tương tác giữa giảng viên và sinh viên. Giảng viên tổ chức, điều khiển, hướng dẫn sinh viên lĩnh hội tri thức khoa học. Sự hình thành khái niệm khoa học ở sinh viên không chỉ là sự tiếp nhận đơn giản, mà là quá trình tư duy tích cực của người học. "Việc hình thành vững chắc tri thức khoa học ở người học, phát triển trí thông minh và tư duy khoa học một cách tương ứng chẳng những là cái 'quan trọng của trí dục' mà hơn thế, còn có ý nghĩa thiết yếu đối với việc đào tạo con người của thời đại công nghiệp hóa, hiện đại hóa" [6, tr03].
1.1. Tầm Quan Trọng của Tâm Lý Học đối với Sinh Viên Sư Phạm
Môn tâm lý học đại cương có vị trí và vai trò rất lớn đối với sinh viên sư phạm. Đây là môn học cơ bản về tâm lý con người. Qua môn này, sinh viên sẽ hiểu bản chất tâm lý con người một cách khoa học. Tâm lý học đại cương trang bị cho sinh viên những hiểu biết về các quy luật chung nhất về tâm lý con người để vận dụng vào việc tổ chức hoạt động học tập, rèn luyện những năng lực sư phạm, vận dụng vào công tác và sinh hoạt hàng ngày. Đây là cơ sở để bồi dưỡng lòng yêu nghề, yêu trẻ. Nếu các khái niệm của tâm lý học đại cương được hình thành một cách đầy đủ và vững chắc, sẽ có tác dụng to lớn đối với sinh viên.
1.2. Ứng Dụng Kiến Thức Tâm Lý Học trong Giáo Dục
Tâm lý học ứng dụng giúp sinh viên hiểu một cách khoa học những hiện tượng tâm lý, những quy luật tâm lý mang tính bản chất của con người. Từ đó, sinh viên có thể chủ động trong việc học cũng như trong ứng dụng những kiến thức của tâm lý học đại cương vào thực tiễn. Usinxki cho rằng: nhà giáo dục muốn giáo dục con người một cách toàn diện trước tiên phải biết con người về tất cả các mặt: “Các bạn hãy nghiên cứu những quy luật của các hiện tượng tâm lý mà các bạn muốn điều khiển và các bạn hãy hành động căn cứ trên những quy luật này và những hoàn cảnh mà các bạn muốn vận dụng chúng vào đó” [35]. Môn tâm lý học đại cương còn tạo cơ sở khoa học cho việc học các môn khoa học nghiệp vụ khác trong trường sư phạm như giáo dục học, phương pháp giảng dạy các bộ môn.
II. Vấn Đề và Thách Thức trong Hình Thành Khái Niệm Tâm Lý
Việc hình thành khái niệm tâm lý vững chắc là một thách thức. Sinh viên có thể gặp khó khăn trong việc hiểu và vận dụng các khái niệm trừu tượng. Nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến quá trình hình thành khái niệm, bao gồm phương pháp giảng dạy, động cơ học tập, và khả năng tư duy của sinh viên. Nghiên cứu này tập trung tìm hiểu thực trạng hình thành các khái niệm tâm lý học đại cương của sinh viên, phân tích nguyên nhân của thực trạng đó. Từ đó, có thêm căn cứ cải tiến phương pháp dạy học môn tâm lý học đại cương, nhằm phát triển tư duy sáng tạo, khả năng nhìn nhận con người một cách nhạy bén và nâng cao chất lượng hình thành các khái niệm tâm lý học đại cương cho sinh viên sư phạm.
2.1. Khó Khăn trong Học Tập Khái Niệm Trừu Tượng
Một trong những khó khăn lớn nhất là tư duy trừu tượng. Nhiều khái niệm tâm lý học mang tính trừu tượng cao, đòi hỏi sinh viên phải có khả năng phân tích, tổng hợp, và suy luận logic để hiểu sâu sắc. Việc thiếu kinh nghiệm thực tế hoặc phương pháp học tập không phù hợp có thể làm chậm quá trình hình thành khái niệm. Điều này đặc biệt quan trọng đối với sinh viên năm nhất, những người mới bắt đầu làm quen với môi trường đại học và các môn học chuyên ngành.
2.2. Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Mức Độ Hiểu Biết Tâm Lý
Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến mức độ hình thành khái niệm tâm lý. Phương pháp giảng dạy của giảng viên đóng vai trò quan trọng. Các phương pháp giảng dạy tích cực, khuyến khích sinh viên tham gia thảo luận, giải quyết vấn đề, và ứng dụng kiến thức vào thực tiễn sẽ giúp sinh viên hiểu sâu sắc hơn các khái niệm. Động cơ và hứng thú học tập của sinh viên cũng là yếu tố then chốt. Sinh viên có động cơ học tập cao và hứng thú với môn học sẽ chủ động tìm tòi, nghiên cứu, và vận dụng kiến thức.
III. Phương Pháp Nghiên Cứu Mức Độ Hình Thành Khái Niệm
Để đánh giá mức độ hình thành khái niệm của sinh viên, cần sử dụng các phương pháp nghiên cứu phù hợp. Nghiên cứu này sử dụng kết hợp phương pháp định tính và định lượng. Phương pháp định tính được sử dụng để thu thập thông tin chi tiết về kinh nghiệm và quan điểm của sinh viên. Phương pháp định lượng được sử dụng để đo lường mức độ hiểu biết của sinh viên về các khái niệm tâm lý thông qua các bài kiểm tra và khảo sát.
3.1. Điều Tra Bằng Bảng Hỏi Anket Đối với Sinh Viên
Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi (anket) được sử dụng để thu thập thông tin từ một mẫu lớn sinh viên. Bảng hỏi bao gồm các câu hỏi trắc nghiệm và tự luận, tập trung vào các khái niệm tâm lý quan trọng trong chương trình học. Các câu hỏi được thiết kế để đánh giá khả năng hiểu, vận dụng, và phân tích các khái niệm của sinh viên. Dữ liệu thu thập được từ bảng hỏi sẽ được phân tích thống kê để đánh giá mức độ hình thành khái niệm chung của sinh viên.
3.2. Quan Sát và Nghiên Cứu Sản Phẩm Hoạt Động Học Tập
Phương pháp quan sát được sử dụng để ghi lại các biểu hiện của hoạt động hình thành khái niệm tâm lý ở sinh viên năm nhất và sinh viên năm tư. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động học tập bộ môn tâm lý học đại cương của sinh viên: Thu thập tài liệu. Phân tích, tổng hợp những vấn đề lý luận và thực tiễn có liên quan đến vấn đề nghiên cứu
IV. Thực Trạng Mức Độ Hình Thành Khái Niệm ở Sinh Viên Sư Phạm
Nghiên cứu cho thấy mức độ hình thành khái niệm trong môn tâm lý học đại cương của sinh viên năm nhất và năm tư còn ở mức độ thấp. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên, trong đó phương pháp giảng dạy của giảng viên, động cơ, hứng thú học tập của sinh viên là những nguyên nhân chính.
4.1. Mức Độ Hiểu Biết về Hoạt Động Nhân Cách Tư Duy
Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu mức độ hình thành một số khái niệm sau trong môn tâm lý học đại cương: hoạt động, nhân cách, tư duy, tưởng tượng của sinh viên năm thứ nhất và năm thứ 4 trường ĐHSP Hà Nội 2.
4.2. Giả Định Nghiên Cứu về Mức Độ Hình Thành Khái Niệm
Trên cơ sở lý luận và từ tình hình thực tế dạy và học môn tâm lý học đại cương ở trường ĐHSP Hà Nội 2, chúng tôi giả định rằng: Mức độ hình thành khái niệm trong môn tâm lý học đại cương của sinh viên năm thứ nhất và năm thứ tư Trường ĐHSP Hà Nội 2 chủ yếu mới dừng lại ở mức độ thấp.
V. Giải Pháp Nâng Cao Mức Độ Hình Thành Khái Niệm Tâm Lý
Để nâng cao mức độ hình thành khái niệm cần có các giải pháp đồng bộ. Cải tiến phương pháp giảng dạy, tăng cường tính tương tác và thực tiễn trong bài giảng. Khuyến khích sinh viên chủ động học tập, tìm tòi, và ứng dụng kiến thức. Tăng cường các hoạt động ngoại khóa và thực hành liên quan đến tâm lý học.
5.1. Cải Tiến Phương Pháp Giảng Dạy Tâm Lý Học
Cần áp dụng các phương pháp giảng dạy tích cực, lấy người học làm trung tâm. Khuyến khích sinh viên tham gia thảo luận, làm việc nhóm, và giải quyết vấn đề. Sử dụng các ví dụ thực tế và các tình huống sư phạm để minh họa các khái niệm tâm lý. Tạo môi trường học tập cởi mở và thân thiện, khuyến khích sinh viên đặt câu hỏi và chia sẻ ý kiến.
5.2. Tăng Cường Hoạt Động Thực Hành và Ứng Dụng
Tăng cường các hoạt động thực hành và ứng dụng tâm lý học trong thực tiễn. Tổ chức các buổi thực tập tại các trường học, trung tâm tư vấn, hoặc các tổ chức xã hội. Khuyến khích sinh viên tham gia các dự án nghiên cứu và các hoạt động ngoại khóa liên quan đến tâm lý học. Tạo cơ hội cho sinh viên được áp dụng kiến thức đã học vào giải quyết các vấn đề thực tế.
VI. Kết Luận và Hướng Phát Triển Nghiên Cứu Về Tâm Lý Học
Nghiên cứu này cung cấp một cái nhìn tổng quan về mức độ hình thành khái niệm trong môn tâm lý học đại cương của sinh viên sư phạm. Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để cải tiến chương trình đào tạo và phương pháp giảng dạy môn tâm lý học. Nghiên cứu này cũng mở ra các hướng nghiên cứu tiếp theo, như tìm hiểu sâu hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình hình thành khái niệm và đánh giá hiệu quả của các giải pháp nâng cao mức độ hình thành khái niệm.
6.1. Ý Nghĩa Của Nghiên Cứu Về Hình Thành Khái Niệm Tâm Lý
Nghiên cứu về mức độ hình thành khái niệm có ý nghĩa quan trọng đối với việc nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên. Giáo viên có hiểu biết sâu sắc về tâm lý học sẽ có khả năng áp dụng các kiến thức này vào việc giảng dạy và giáo dục học sinh một cách hiệu quả hơn.
6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Tác Động Tâm Lý
Các hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc tìm hiểu sâu hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình hình thành khái niệm tâm lý, như đặc điểm cá nhân của sinh viên, môi trường học tập, và phương pháp đánh giá. Các nghiên cứu cũng có thể tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các giải pháp nâng cao mức độ hình thành khái niệm và phát triển các công cụ đánh giá phù hợp.
