Đi Tìm Những Mô Thức Văn Hóa Kinh Doanh Trong Việc Quản Trị Công Ty Gia Đình

Việt Nam, vốn là một nước nông nghiệp, không có thế mạnh trong kinh doanh. Sau năm 1975, nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp đã xóa sổ gần như toàn bộ kinh tế tư nhân. Đến năm 1986, chính phủ định hướng phát triển kinh tế tư nhân, tạo điều kiện cho doanh nhân xây dựng lại cơ sở kinh doanh. Khác với các nước có lịch sử kinh doanh gia đình lâu đời, doanh nhân Việt Nam không được thừa hưởng những giá trị kinh doanh truyền thống. Hiện nay, kinh tế tư nhân đóng góp hơn 40% GDP, trong đó doanh nghiệp gia đình vượt trội về doanh số, lợi nhuận và tăng trưởng. Theo thống kê của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (2019), 100 doanh nghiệp gia đình lớn nhất Việt Nam đóng góp 25% GDP.

Trong bối cảnh kinh tế thị trường, các doanh nghiệp gia đình ở Việt Nam vẫn chưa nâng cao được giá trị sản phẩm trên thị trường thế giới và còn nhiều bất cập trong cách thức quản trị. Vai trò của nhà quản trị trong việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp là rất lớn. Nếu doanh nghiệp có hệ thống văn hóa doanh nghiệp với mục tiêu phát triển, triết lý kinh doanh và hành vi văn hóa rõ ràng, thì dù có thay đổi nhà quản trị, văn hóa doanh nghiệp vẫn sẽ phát triển và trường tồn. Do đó, việc nghiên cứu về mô thức văn hóa kinh doanh là rất cần thiết để các doanh nghiệp hòa nhập và phát triển vững mạnh.

Một trong những thách thức lớn nhất đối với các công ty gia đình là giải quyết xung đột lợi ích giữa các thành viên gia đình, đặc biệt là khi có nhiều thế hệ cùng tham gia quản lý. Việc thiếu các quy trình quản lý chuyên nghiệp, hệ thống đánh giá hiệu quả công việc minh bạch, cũng có thể dẫn đến sự bất mãn và giảm động lực làm việc của nhân viên. Các quyết định kinh doanh đôi khi bị ảnh hưởng bởi yếu tố tình cảm gia đình hơn là các phân tích thị trường và dữ liệu khách quan. Theo nghiên cứu của PwC, chỉ có khoảng 30% doanh nghiệp gia đình có kế hoạch kế nhiệm rõ ràng và chỉ có 12% đạt được thành công trong việc chuyển giao quyền lực cho thế hệ thứ ba.

Các công ty gia đình thường gặp khó khăn trong việc thu hút và giữ chân nhân tài, đặc biệt là những người có kinh nghiệm và chuyên môn cao. Môi trường làm việc có thể bị ảnh hưởng bởi các mối quan hệ gia đình, thiếu sự công bằng và cơ hội thăng tiến. Điều này có thể dẫn đến sự chảy máu chất xám và làm giảm khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, các giá trị văn hóa truyền thống, như sự bảo thủ và ngại thay đổi, có thể cản trở sự đổi mới và sáng tạo trong doanh nghiệp. Các nhà quản lý cần phải tìm cách khuyến khích tư duy sáng tạo và chấp nhận rủi ro để doanh nghiệp có thể thích ứng với sự thay đổi của thị trường.

Mô thức quản trị gia trưởng thường thấy ở các doanh nghiệp gia đình nơi người đứng đầu nắm giữ quyền lực tuyệt đối và đưa ra mọi quyết định quan trọng. Nhân viên thường phải tuân theo mệnh lệnh và ít có cơ hội đóng góp ý kiến. Mối quan hệ giữa chủ doanh nghiệp và nhân viên mang tính chất thứ bậc rõ ràng, với sự kính trọng và phục tùng gần như tuyệt đối. Sự chuyên quyền trong lãnh đạo có thể tạo ra một môi trường làm việc thiếu sáng tạo và động lực, đồng thời gây ra sự bất mãn và căng thẳng trong mối quan hệ giữa các thành viên. Dựa trên quan điểm về khoảng cách quyền lực của Hofstede, mô thức này có khoảng cách quyền lực lớn.

Trong mô thức quản trị kỹ trị, các quyết định thường dựa trên dữ liệu, phân tích và chuyên môn, thay vì cảm tính hoặc quyền lực cá nhân. Nhân viên được khuyến khích đóng góp ý kiến và tham gia vào quá trình ra quyết định. Mối quan hệ giữa chủ doanh nghiệp và nhân viên mang tính chất hợp tác và chuyên nghiệp hơn. Khoảng cách quyền lực nhỏ hơn, quan hệ giữa chủ doanh nghiệp và nhân viên là sự phân công về vai trò, đƣợc thiết lập cho sự thuận tiện trong công việc. Môi trường làm việc thường công bằng, minh bạch và khuyến khích sự sáng tạo và đổi mới. Giao tiếp hiệu quả là yếu tố then chốt trong mô hình này.

Tầm nhìn của chủ doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng sự phát triển của công ty. Một tầm nhìn rõ ràng và hấp dẫn có thể truyền cảm hứng cho nhân viên và tạo ra sự đồng lòng trong toàn tổ chức. Phong cách lãnh đạo cũng ảnh hưởng đến cách thức quản trị và mối quan hệ với nhân viên. Một nhà lãnh đạo có phong cách dân chủ và khuyến khích sự tham gia có thể tạo ra một môi trường làm việc sáng tạo và hợp tác hơn so với một nhà lãnh đạo có phong cách độc đoán và chuyên quyền. Kỹ năng giao tiếp và khả năng truyền cảm hứng là những yếu tố then chốt để xây dựng văn hóa doanh nghiệp mạnh mẽ.

Kinh nghiệm khởi nghiệp của chủ doanh nghiệp có thể ảnh hưởng đến cách họ quản lý và điều hành công ty. Những người đã trải qua nhiều khó khăn và thử thách trong quá trình khởi nghiệp thường có xu hướng cẩn trọng và kiểm soát chặt chẽ hơn. Quan điểm về gia đình và công việc cũng có thể tác động đến quyết định quản lý và mối quan hệ với các thành viên gia đình khác trong doanh nghiệp. Cần cân bằng giữa yếu tố gia đình và yếu tố kinh doanh để đảm bảo sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Xây dựng lòng tin và tôn trọng lẫn nhau là rất quan trọng trong mối quan hệ gia đình và công việc.

Một văn hóa doanh nghiệp mạnh mẽ có thể giúp các công ty gia đình xây dựng được thương hiệu uy tín và tạo dựng lòng tin với khách hàng. Khách hàng thường cảm thấy an tâm hơn khi biết rằng một công ty có các giá trị đạo đức và trách nhiệm xã hội rõ ràng. Việc cung cấp sản phẩm và dịch vụ chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu của khách hàng, cũng là một yếu tố quan trọng để xây dựng lòng tin. Các công ty gia đình thành công thường chú trọng đến việc xây dựng mối quan hệ lâu dài với khách hàng và đối tác, dựa trên sự tin tưởng và tôn trọng lẫn nhau.

Một văn hóa doanh nghiệp tích cực và hấp dẫn có thể giúp các công ty gia đình thu hút và giữ chân nhân tài. Nhân viên thường muốn làm việc cho những công ty có môi trường làm việc thân thiện, cởi mở, và khuyến khích sự phát triển cá nhân. Việc cung cấp các cơ hội đào tạo và thăng tiến, cũng như tạo ra một môi trường làm việc công bằng và minh bạch, là rất quan trọng để giữ chân nhân viên. Các công ty gia đình thành công thường coi nhân viên là tài sản quý giá nhất và đầu tư vào việc phát triển năng lực của họ.

Để phát triển bền vững, các công ty gia đình cần hướng tới sự chuyên nghiệp và linh hoạt trong quản trị. Điều này đòi hỏi việc xây dựng các quy trình quản lý chuyên nghiệp, hệ thống đánh giá hiệu quả công việc minh bạch, và cơ cấu tổ chức linh hoạt. Các nhà quản lý cần sẵn sàng thay đổi và thích ứng với sự thay đổi của thị trường, đồng thời khuyến khích sự đổi mới và sáng tạo trong doanh nghiệp. Ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số cũng là những yếu tố quan trọng để nâng cao hiệu quả hoạt động và khả năng cạnh tranh.

Bên cạnh việc chuyên nghiệp hóa hoạt động quản lý, các công ty gia đình cần phát huy các giá trị văn hóa truyền thống để tạo ra sự khác biệt và lợi thế cạnh tranh. Các giá trị như sự trung thực, trách nhiệm, tinh thần đồng đội, và lòng hiếu thảo có thể được truyền bá trong doanh nghiệp và trở thành một phần của văn hóa doanh nghiệp. Việc kết hợp giữa các giá trị truyền thống và tư duy hiện đại có thể giúp các công ty gia đình xây dựng được một văn hóa doanh nghiệp độc đáo và hấp dẫn, thu hút được khách hàng và nhân tài.