## Tổng quan nghiên cứu

Trong vòng hai thập kỷ qua, Trung Quốc đã chứng kiến sự trỗi dậy mạnh mẽ, trở thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới vào năm 2010. Tuy nhiên, bên cạnh sự phát triển kinh tế, Trung Quốc cũng thực hiện chính sách mở rộng lãnh thổ, đặc biệt từ năm 1991 đến nay, với nhiều tranh chấp biên giới và lãnh hải gay gắt với các nước láng giềng như Việt Nam, Ấn Độ, Nga, và các quốc gia Đông Nam Á. Vấn đề mở rộng lãnh thổ của Trung Quốc không chỉ là một hiện tượng lịch sử mà còn là một thách thức chính trị - an ninh cấp bách trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích nguyên nhân mở rộng lãnh thổ của Trung Quốc từ năm 1991 đến nay dưới góc nhìn lý thuyết quan hệ quốc tế, đồng thời đề xuất các giải pháp ứng phó cho Việt Nam. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào Trung Quốc và các quốc gia có tranh chấp lãnh thổ trực tiếp, đặc biệt là Việt Nam, trong giai đoạn sau Chiến tranh Lạnh (1991 đến nay). Ý nghĩa nghiên cứu nằm ở việc cung cấp cái nhìn toàn diện, hệ thống về vấn đề mở rộng lãnh thổ của Trung Quốc, góp phần làm sáng tỏ nguyên nhân và tác động, đồng thời hỗ trợ hoạch định chính sách đối ngoại và an ninh quốc gia.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết quan hệ quốc tế chủ yếu gồm:

- **Chủ nghĩa hiện thực**: Nhấn mạnh tính chất vô chính phủ của hệ thống quốc tế, vai trò của quyền lực và mối quan hệ cạnh tranh giữa các quốc gia. Lý thuyết này giải thích việc Trung Quốc mở rộng lãnh thổ như một chiến lược nhằm tăng cường quyền lực và đảm bảo an ninh quốc gia trong môi trường cạnh tranh khốc liệt.

- **Chủ nghĩa kiến tạo**: Tập trung vào vai trò của bản sắc quốc gia, các chuẩn mực và niềm tin trong việc hình thành chính sách đối ngoại. Lý thuyết này giúp phân tích các yếu tố tư tưởng, giá trị và nhận thức của Trung Quốc về vị thế và vai trò của mình trong khu vực.

- **Lý thuyết địa chính trị**: Kết hợp giữa nghiên cứu địa lý và chính trị, lý thuyết này làm rõ vai trò của vị trí địa lý, tài nguyên và chiến lược kiểm soát không gian trong chính sách mở rộng lãnh thổ của Trung Quốc.

Các khái niệm chính được sử dụng bao gồm: bành trướng lãnh thổ, quyền lực, cân bằng quyền lực, thế lưỡng nan an ninh, bản sắc quốc gia, và chiến lược địa chính trị.

### Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp:

- **Phương pháp lịch sử**: Thu thập và phân tích các tài liệu lịch sử để làm rõ quá trình mở rộng lãnh thổ của Trung Quốc qua các thời kỳ, đặc biệt từ năm 1991 đến nay.

- **Phân tích chính sách**: Nghiên cứu các chính sách đối ngoại, biên giới và quân sự của Trung Quốc nhằm hiểu rõ chiến lược mở rộng lãnh thổ.

- **Phân tích cấp độ**: Chia nhỏ vấn đề thành các cấp độ cá nhân, quốc gia và hệ thống để phân tích sâu sắc các nhân tố ảnh hưởng.

- **Nghiên cứu trường hợp điển hình**: Phân tích các tranh chấp cụ thể như Biển Đông, biên giới Trung - Việt, Trung - Ấn để minh họa cho các luận điểm lý thuyết.

Nguồn dữ liệu bao gồm tài liệu chính thức, báo cáo nghiên cứu, số liệu thống kê, và các bài viết học thuật. Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm 1991 đến năm 2017, với cỡ mẫu nghiên cứu các trường hợp tranh chấp tiêu biểu trong khu vực.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Phát hiện 1**: Trung Quốc sử dụng chiến lược di dân và kinh tế để mở rộng lãnh thổ trên lục địa, đặc biệt tại vùng Viễn Đông Nga, Mông Cổ và Trung Á. Ví dụ, dân số người Trung Quốc tại vùng Viễn Đông Nga tăng 500% từ năm 1989 đến 2002, tạo áp lực lớn về địa chính trị.

- **Phát hiện 2**: Trên biển, Trung Quốc áp dụng các biện pháp như tuyên bố chủ quyền phi pháp (đường lưỡi bò), xây dựng đảo nhân tạo và căn cứ quân sự trái phép tại Biển Đông và Hoa Đông. Năm 2014, Trung Quốc kéo giàn khoan Hải Dương 981 vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, gây căng thẳng nghiêm trọng.

- **Phát hiện 3**: Trung Quốc khai thác tài nguyên trái phép và sử dụng các biện pháp hành chính như thành lập thành phố Tam Sa để hợp pháp hóa yêu sách lãnh thổ trên biển. Việc này làm thay đổi hiện trạng và gia tăng tranh chấp với các nước láng giềng.

- **Phát hiện 4**: Các lý thuyết quan hệ quốc tế, đặc biệt chủ nghĩa hiện thực và địa chính trị, giải thích rõ nguyên nhân mở rộng lãnh thổ của Trung Quốc là do môi trường vô chính phủ, nhu cầu tăng cường quyền lực và an ninh, cùng với bản sắc và chiến lược địa chính trị.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân mở rộng lãnh thổ của Trung Quốc có thể được giải thích qua lăng kính chủ nghĩa hiện thực với logic "bành trướng để tồn tại" trong môi trường quốc tế vô chính phủ. Việc tăng cường quyền lực và kiểm soát lãnh thổ giúp Trung Quốc đảm bảo an ninh và vị thế cường quốc. So với các nghiên cứu trước đây, luận văn cung cấp cái nhìn đa chiều hơn khi kết hợp cả yếu tố tư tưởng (chủ nghĩa kiến tạo) và địa lý (địa chính trị).

Các số liệu về dân số di cư, hoạt động quân sự và xây dựng đảo nhân tạo được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng và bản đồ tranh chấp, giúp minh họa rõ nét chiến lược mở rộng lãnh thổ của Trung Quốc. Ý nghĩa của nghiên cứu là cung cấp cơ sở khoa học cho các chính sách đối ngoại và an ninh của Việt Nam, đồng thời góp phần làm sáng tỏ bản chất và xu hướng của vấn đề.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Tăng cường ngoại giao đa phương**: Việt Nam cần chủ động tham gia các diễn đàn khu vực và quốc tế để nâng cao nhận thức và ủng hộ quốc tế về chủ quyền, nhằm giảm áp lực từ Trung Quốc. Mục tiêu đạt được sự ủng hộ rộng rãi trong vòng 2-3 năm tới.

- **Phát triển năng lực quốc phòng biển**: Đẩy mạnh hiện đại hóa lực lượng hải quân và kiểm ngư để bảo vệ vùng biển chủ quyền, đặc biệt tại Biển Đông. Kế hoạch thực hiện trong 5 năm với sự phối hợp của Bộ Quốc phòng và Bộ Ngoại giao.

- **Tăng cường quản lý và kiểm soát dân cư biên giới**: Kiểm soát chặt chẽ hoạt động di dân và lao động Trung Quốc tại các khu vực biên giới, tránh bị lợi dụng để mở rộng ảnh hưởng. Thực hiện ngay trong 1-2 năm tới.

- **Xây dựng chiến lược truyền thông quốc tế**: Chủ động cung cấp thông tin chính xác, minh bạch về tình hình tranh chấp lãnh thổ, nâng cao nhận thức cộng đồng quốc tế và trong nước. Thời gian triển khai liên tục, phối hợp giữa các cơ quan truyền thông và ngoại giao.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Nhà hoạch định chính sách**: Giúp hiểu rõ nguyên nhân và xu hướng mở rộng lãnh thổ của Trung Quốc để xây dựng chính sách đối ngoại và an ninh phù hợp.

- **Học giả và nghiên cứu sinh quan hệ quốc tế**: Cung cấp khung lý thuyết và phân tích thực tiễn sâu sắc về tranh chấp lãnh thổ trong khu vực châu Á.

- **Cán bộ ngoại giao và quân sự**: Nâng cao nhận thức về các chiến lược và phương thức mở rộng lãnh thổ của Trung Quốc, từ đó đề xuất các biện pháp ứng phó hiệu quả.

- **Cộng đồng quốc tế và các tổ chức nghiên cứu**: Hiểu rõ hơn về bản chất và tác động của chính sách mở rộng lãnh thổ Trung Quốc, góp phần vào việc duy trì hòa bình và ổn định khu vực.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Tại sao Trung Quốc lại mở rộng lãnh thổ sau năm 1991?**  
Trung Quốc mở rộng lãnh thổ nhằm tăng cường quyền lực và an ninh trong môi trường quốc tế vô chính phủ, đồng thời tận dụng cơ hội sau Chiến tranh Lạnh để khẳng định vị thế cường quốc.

2. **Chiến lược mở rộng lãnh thổ của Trung Quốc gồm những phương thức nào?**  
Bao gồm di dân, xây dựng đảo nhân tạo, tuyên bố chủ quyền phi pháp, khai thác tài nguyên trái phép và sử dụng các biện pháp hành chính để hợp pháp hóa yêu sách.

3. **Việt Nam nên làm gì để ứng phó với vấn đề này?**  
Việt Nam cần tăng cường ngoại giao đa phương, phát triển năng lực quốc phòng biển, kiểm soát dân cư biên giới và xây dựng chiến lược truyền thông quốc tế hiệu quả.

4. **Lý thuyết quan hệ quốc tế nào phù hợp để phân tích vấn đề này?**  
Chủ nghĩa hiện thực và lý thuyết địa chính trị là những khung lý thuyết cơ bản và hữu dụng nhất để phân tích nguyên nhân và chiến lược mở rộng lãnh thổ của Trung Quốc.

5. **Tác động của việc mở rộng lãnh thổ Trung Quốc đến khu vực là gì?**  
Gây ra căng thẳng, tranh chấp lãnh thổ, ảnh hưởng đến an ninh và ổn định khu vực, đồng thời làm thay đổi cục diện chính trị và kinh tế trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

## Kết luận

- Luận văn cung cấp cái nhìn toàn diện về quá trình mở rộng lãnh thổ của Trung Quốc từ năm 1991 đến nay, dựa trên các lý thuyết quan hệ quốc tế hiện thực, kiến tạo và địa chính trị.  
- Phân tích chi tiết các phương thức mở rộng lãnh thổ trên lục địa và biển, đặc biệt là các tranh chấp tại Biển Đông và biên giới Việt - Trung.  
- Đề xuất các giải pháp ngoại giao, quốc phòng và quản lý dân cư nhằm bảo vệ chủ quyền và duy trì hòa bình khu vực.  
- Đóng góp quan trọng cho nghiên cứu quan hệ quốc tế và chính sách đối ngoại của Việt Nam trong bối cảnh cạnh tranh quyền lực khu vực.  
- Khuyến nghị tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về tác động dài hạn và các chiến lược ứng phó đa phương trong tương lai.

**Hành động tiếp theo:** Các nhà nghiên cứu và hoạch định chính sách nên áp dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chiến lược phù hợp, đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế nhằm bảo vệ lợi ích quốc gia và duy trì ổn định khu vực.