Luận Án Tiến Sĩ Về Xung Đột Biên Giới Trung Quốc - Ấn Độ Từ 1962 Đến Nay

• Tác giả: Nguyễn Thị Trúc Linh
• Người hướng dẫn: PGS. Ngô Minh Oanh
• Trường học: Trường Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Lịch sử
• Đề tài: Xung Đột Biên Giới Trung Quốc - Ấn Độ Từ 1962 Đến Nay
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2014
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT VỀ TRUNG QUỐC, ẤN ĐỘ VÀ CÁC VÙNG TRANH CHẤP LÃNH THỔ GIỮA HAI NƯỚC
• 1.1. Khái niệm Xung đột
• 1.2. Những nhân tố chi phối mối quan hệ biên giới Trung - Ấn
• 1.2.1. Khái quát quan hệ Trung Quốc – Ấn Độ trước năm 1962
• 1.2.2. Những yếu tố ảnh hưởng đến việc giải quyết mâu thuẫn về biên giới Trung - Ấn
• 1.2.3. Các vùng tranh chấp lãnh thổ giữa Trung Quốc và Ấn Độ
• 1.2.4. Lịch sử tranh chấp lãnh thổ giữa Trung Quốc – Ấn Độ
• 2. CHƯƠNG 2: XUNG ĐỘT BIÊN GIỚI TRUNG - ẤN TỪ NĂM 1962 ĐẾN NĂM 1987
• 2.1. Cuộc chiến tranh biên giới Trung Quốc - Ấn Độ 1962
• 2.2. Ấn Độ và chính sách “Tiến về phía trước”
• 2.3. Cuộc đối đầu của quân đội hai bên tại Thag La
• 2.4. Những động thái của Trung Quốc trước cuộc chiến
• 2.5. Những động thái của Ấn Độ trước cuộc chiến
• 2.6. Diễn biến cuộc chiến tranh biên giới 1962
• 2.7. Hệ quả của cuộc chiến tranh biên giới 1962
• 2.8. Sự xung đột và ổn định sau năm 1962
• 2.8.1. Đụng độ của quân đội hai nước ở Nathu La
• 2.8.2. Cuộc giao tranh giữa Trung Quốc và Ấn Độ 1987
• 3. CHƯƠNG 3: XUNG ĐỘT BIÊN GIỚI TRUNG QUỐC - ẤN ĐỘ TỪ NĂM 1987 ĐẾN NAY VÀ NỖ LỰC TRONG VIỆC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ BIÊN GIỚI TRUNG QUỐC - ẤN ĐỘ
• 3.1. Những cố gắng cải thiện quan hệ của hai bên sau chiến tranh
• 3.2. Từ sau chiến tranh đến những năm 90
• 3.3. Mối quan hệ biên giới Trung Quốc - Ấn Độ sau chiến tranh lạnh
• 3.4. Quan hệ hòa dịu và mâu thuẫn của hai nước đầu thế kỉ 21
• 3.5. Những hoạt động trong những đầu thập kỉ thứ hai của thế kỉ XXI
• 3.6. Một số động thái mới nhất trên biên giới Ấn Độ - Trung Quốc
• 3.7. Triển vọng của mối quan hệ Trung Quốc – Ấn Độ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Khái quát về Trung Quốc Ấn Độ và các vùng tranh chấp lãnh thổ giữa hai nước

Mối quan hệ giữa Trung Quốc và Ấn Độ đã trải qua nhiều biến động từ lịch sử cho đến hiện tại. Xung đột biên giới giữa hai nước không chỉ là vấn đề lãnh thổ mà còn phản ánh những mâu thuẫn sâu sắc về chính trị và văn hóa. Trước năm 1962, hai nước đã có những giai đoạn hợp tác, nhưng cũng không thiếu những căng thẳng. Đặc biệt, việc biên giới Trung Quốc - Ấn Độ chưa được xác định rõ ràng đã dẫn đến nhiều cuộc xung đột. Các vùng tranh chấp như Aksai Chin và Arunachal Pradesh trở thành điểm nóng trong mối quan hệ này. Theo các nhà nghiên cứu, những yếu tố lịch sử, địa lý và chính trị đã tạo ra bối cảnh phức tạp cho xung đột quân sự giữa hai nước. Cuộc chiến tranh biên giới năm 1962 là một minh chứng rõ nét cho sự căng thẳng này, khi mà cả hai bên đều có những động thái quân sự mạnh mẽ nhằm khẳng định quyền kiểm soát lãnh thổ.

1.1. Khái niệm xung đột

Trong bối cảnh quốc tế, xung đột thường được hiểu là sự khác biệt về lợi ích giữa các quốc gia. Xung đột biên giới giữa Trung Quốc và Ấn Độ không chỉ đơn thuần là tranh chấp lãnh thổ mà còn là cuộc chiến về quyền lực và ảnh hưởng trong khu vực. Các khái niệm về xung đột quân sự và hòa bình thường được đặt ra trong các cuộc thảo luận về mối quan hệ giữa hai nước. Sự khác biệt trong quan điểm về biên giới đã dẫn đến những căng thẳng kéo dài, ảnh hưởng đến quan hệ ngoại giao và hợp tác kinh tế giữa hai bên.

1.2. Những nhân tố chi phối mối quan hệ biên giới Trung Ấn

Mối quan hệ giữa Trung Quốc và Ấn Độ chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm lịch sử, địa lý và chính trị. Dãy núi Himalaya không chỉ là ranh giới tự nhiên mà còn là biểu tượng cho những khác biệt văn hóa và chính trị giữa hai nước. Các yếu tố như sự can thiệp của các cường quốc bên ngoài, đặc biệt là Mỹ và Liên Xô, cũng đã làm phức tạp thêm tình hình. Sự thay đổi trong chính sách đối ngoại của cả hai nước từ những năm 1950 đến nay đã tạo ra những cơ hội và thách thức mới trong việc giải quyết xung đột biên giới.

II. Xung đột biên giới Trung Quốc Ấn Độ từ 1962 đến 1987

Cuộc chiến tranh biên giới năm 1962 giữa Trung Quốc và Ấn Độ đã để lại những hậu quả sâu sắc cho cả hai quốc gia. Xung đột quân sự này không chỉ gây thiệt hại về người và của mà còn làm thay đổi hoàn toàn cục diện chính trị trong khu vực. Sau cuộc chiến, Ấn Độ đã tiến hành cải cách quân đội, nhằm chuẩn bị cho những xung đột tương lai. Trung Quốc, với chiến thắng trong cuộc chiến, đã khẳng định được vị thế của mình trong khu vực. Tuy nhiên, sự ổn định chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn. Từ năm 1987, những đụng độ nhỏ giữa quân đội hai bên đã diễn ra, cho thấy rằng xung đột biên giới vẫn chưa được giải quyết triệt để. Các cuộc đối đầu tại Nathu La là minh chứng cho sự căng thẳng vẫn tồn tại giữa hai nước.

2.1. Cuộc chiến tranh biên giới Trung Quốc Ấn Độ 1962

Cuộc chiến tranh biên giới năm 1962 là một trong những sự kiện quan trọng nhất trong lịch sử quan hệ Trung Quốc - Ấn Độ. Nguyên nhân chính dẫn đến cuộc chiến này là sự tranh chấp về biên giới và những động thái quân sự của cả hai bên. Trung Quốc đã có những hành động quyết liệt nhằm khẳng định quyền kiểm soát lãnh thổ, trong khi Ấn Độ cũng không ngừng củng cố lực lượng quân sự tại khu vực biên giới. Cuộc chiến đã diễn ra trong bối cảnh căng thẳng gia tăng, với nhiều cuộc giao tranh ác liệt tại các khu vực như Aksai Chin và Arunachal Pradesh.

2.2. Hệ quả của cuộc chiến tranh biên giới 1962

Hệ quả của cuộc chiến tranh biên giới 1962 không chỉ dừng lại ở thiệt hại về người và của mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến mối quan hệ giữa Trung Quốc và Ấn Độ. Ấn Độ đã phải đối mặt với áp lực lớn từ dư luận trong nước, dẫn đến những thay đổi trong chính sách đối ngoại. Trung Quốc, sau chiến thắng, đã củng cố vị thế của mình trong khu vực, nhưng cũng phải đối mặt với những thách thức từ các quốc gia láng giềng. Sự xung đột này đã tạo ra một vết thương sâu sắc trong mối quan hệ giữa hai nước, ảnh hưởng đến các cuộc đàm phán và hợp tác trong tương lai.

III. Xung đột biên giới Trung Quốc Ấn Độ từ 1987 đến nay và những nỗ lực trong việc giải quyết vấn đề biên giới

Từ năm 1987 đến nay, mối quan hệ giữa Trung Quốc và Ấn Độ đã có những thay đổi đáng kể. Mặc dù vẫn tồn tại những xung đột quân sự nhỏ, nhưng cả hai nước đã có những nỗ lực nhằm cải thiện quan hệ. Các cuộc đàm phán về biên giới đã diễn ra, với mục tiêu tìm kiếm giải pháp hòa bình cho những tranh chấp lãnh thổ. Tuy nhiên, những căng thẳng vẫn thường xuyên bùng phát, đặc biệt là trong bối cảnh chính trị quốc tế ngày càng phức tạp. Các yếu tố như sự can thiệp của các cường quốc bên ngoài và những thay đổi trong chính sách đối ngoại của cả hai nước đã tạo ra những thách thức mới cho việc giải quyết xung đột biên giới.

3.1. Những cố gắng cải thiện quan hệ của hai bên sau chiến tranh

Sau cuộc chiến tranh biên giới 1962, cả Trung Quốc và Ấn Độ đã nhận thức được tầm quan trọng của việc cải thiện quan hệ. Các cuộc đàm phán đã được tổ chức nhằm tìm kiếm giải pháp cho những tranh chấp lãnh thổ. Hợp tác quốc tế cũng được thúc đẩy, với nhiều thỏa thuận được ký kết nhằm tăng cường quan hệ kinh tế và chính trị. Tuy nhiên, những nỗ lực này vẫn gặp phải nhiều khó khăn do những khác biệt trong quan điểm và lợi ích của hai bên.

3.2. Triển vọng của mối quan hệ Trung Quốc Ấn Độ

Triển vọng của mối quan hệ giữa Trung Quốc và Ấn Độ trong tương lai phụ thuộc vào khả năng giải quyết những tranh chấp lãnh thổ và xung đột biên giới. Cả hai nước đều có tiềm năng lớn để phát triển kinh tế và hợp tác quốc tế. Tuy nhiên, những thách thức từ lịch sử và chính trị vẫn là rào cản lớn. Việc xây dựng lòng tin và thúc đẩy đối thoại sẽ là yếu tố quyết định cho sự ổn định và phát triển trong mối quan hệ này.

Tổng quan nghiên cứu

Xung đột biên giới Trung Quốc - Ấn Độ là một trong những vấn đề phức tạp và kéo dài nhất trong quan hệ quốc tế hiện đại, bắt nguồn từ những tranh chấp lãnh thổ chưa được giải quyết suốt hơn 50 năm qua. Trung Quốc và Ấn Độ có đường biên giới chung dài khoảng 3.550 km, phân cách bởi dãy núi Himalaya hiểm trở và cao nguyên Tây Tạng. Ba khu vực tranh chấp chính gồm Aksai Chin, Arunachal Pradesh và Kashmir, trong đó Aksai Chin rộng khoảng 38.000 km² do Trung Quốc kiểm soát nhưng Ấn Độ tuyên bố chủ quyền; Arunachal Pradesh rộng khoảng 90.000 km² do Ấn Độ quản lý nhưng Trung Quốc cũng tuyên bố chủ quyền; và Kashmir là vùng đất tranh chấp phức tạp liên quan đến cả Pakistan. Cuộc chiến tranh biên giới năm 1962 là đỉnh điểm của những mâu thuẫn này, gây tổn thất lớn về người và của cho cả hai bên.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích tiến trình xung đột biên giới từ năm 1962 đến nay, làm rõ các nguyên nhân, diễn biến, hậu quả và những nỗ lực giải quyết tranh chấp giữa hai nước. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các vùng tranh chấp lãnh thổ và các sự kiện chính từ năm 1962 đến năm 2014, với trọng tâm là các yếu tố lịch sử, chính trị và quân sự ảnh hưởng đến quan hệ Trung - Ấn. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cái nhìn toàn diện về mối quan hệ phức tạp giữa hai cường quốc châu Á, góp phần làm sáng tỏ các nhân tố ảnh hưởng đến hòa bình và ổn định khu vực, đồng thời hỗ trợ các nhà hoạch định chính sách trong việc xây dựng chiến lược ngoại giao và an ninh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn áp dụng các lý thuyết về xung đột quốc tế và tranh chấp lãnh thổ, trong đó:

• Lý thuyết xung đột quốc tế: Xung đột được hiểu là sự khác biệt về mục tiêu giữa các chủ thể quốc gia, dẫn đến các hành động cưỡng bức nhằm bảo vệ lợi ích quốc gia. Xung đột biên giới là một dạng xung đột phổ biến và khó giải quyết nhất do liên quan trực tiếp đến không gian sinh tồn và phát triển của quốc gia.

• Lý thuyết về chủ quyền và biên giới quốc gia: Biên giới không chỉ là đường phân định lãnh thổ mà còn là biểu tượng của chủ quyền quốc gia, gắn liền với lịch sử, văn hóa và chính trị. Việc xác định và bảo vệ biên giới là yếu tố then chốt trong quan hệ quốc tế.

• Khái niệm về vùng đệm và ảnh hưởng địa chính trị: Tây Tạng từng là vùng đệm giữa Trung Quốc và Ấn Độ, sự thay đổi quyền kiểm soát vùng này đã làm thay đổi cán cân quyền lực và tạo ra các mâu thuẫn mới.

Các khái niệm chính bao gồm: xung đột biên giới, chủ quyền lãnh thổ, đường kiểm soát thực tế (LAC), vùng đệm, và chính sách “Tiến về phía trước” của Ấn Độ.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp lịch sử kết hợp với phương pháp logic và so sánh đối chiếu nhằm phân tích tiến trình xung đột biên giới Trung Quốc - Ấn Độ từ năm 1962 đến 2014. Cụ thể:

• Nguồn dữ liệu: Tài liệu nghiên cứu bao gồm sách, báo, tạp chí, luận văn cao học trong nước và quốc tế, các văn bản pháp luật, hiệp định quốc tế, cùng các nguồn tư liệu trực tuyến bằng tiếng Việt và tiếng Anh.

• Phương pháp phân tích: Sắp xếp tài liệu theo tiến trình thời gian để khắc họa diễn biến xung đột; phân tích nguyên nhân, hậu quả và các nỗ lực giải quyết tranh chấp; so sánh các quan điểm và chính sách của hai bên; đánh giá tác động của các yếu tố bên trong và bên ngoài.

• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Tập trung vào các sự kiện, vùng tranh chấp và chính sách quan trọng trong giai đoạn 1962-2014, lựa chọn các nguồn có độ tin cậy cao và tính khách quan.

• Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu diễn ra trong phạm vi thời gian từ năm 1962 (bắt đầu cuộc chiến tranh biên giới) đến năm 2014, bao gồm các giai đoạn xung đột, ổn định và đàm phán hòa bình.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Cuộc chiến tranh biên giới 1962: Trung Quốc phát động tấn công đồng thời ở hai mặt trận Ladakh và Arunachal Pradesh, chiếm giữ vùng Aksai Chin rộng khoảng 38.000 km². Chiến tranh kết thúc sau một tháng với lệnh ngừng bắn và rút quân của Trung Quốc, nhưng để lại vết thương sâu sắc trong quan hệ hai nước. Tổn thất về người của Ấn Độ lên đến hàng nghìn binh sĩ, trong khi Trung Quốc cũng chịu thiệt hại đáng kể.

2. Chính sách “Tiến về phía trước” của Ấn Độ: Từ năm 1959, Ấn Độ triển khai chính sách nhằm thiết lập các tiền đồn dọc biên giới, trong đó có khoảng 60 tiền đồn, 43 trong số đó nằm phía bắc đường McMahon. Chính sách này làm gia tăng căng thẳng và được coi là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến chiến tranh 1962.

3. Các nỗ lực đàm phán và ổn định sau 1987: Sau các đụng độ nhỏ lẻ và cuộc giao tranh năm 1987, hai bên đã thiết lập Nhóm công tác chung về biên giới và ký kết nhiều hiệp định nhằm giảm căng thẳng, trong đó có Hiệp định về nguyên tắc chỉ đạo chính trị năm 2005. Từ đó đến nay, đã có 11 vòng đàm phán biên giới, tuy nhiên vẫn chưa đạt được thỏa thuận cuối cùng.

4. Ảnh hưởng của các yếu tố bên ngoài: Quan hệ Trung Quốc - Pakistan và vấn đề Kashmir làm phức tạp thêm tranh chấp biên giới. Trung Quốc hỗ trợ Pakistan về mặt quân sự và kinh tế, trong khi Ấn Độ lo ngại sự bao vây từ phía Trung Quốc và Pakistan. Ngoài ra, sự trỗi dậy của Trung Quốc và Ấn Độ về kinh tế và quân sự làm tăng tính cạnh tranh và thách thức trong quan hệ song phương.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân sâu xa của xung đột là do các di sản lịch sử từ thời thực dân Anh, khi các đường biên giới chưa được xác định rõ ràng và không được Trung Quốc công nhận. Việc Trung Quốc chiếm đóng Aksai Chin nhằm bảo vệ tuyến đường chiến lược nối Tây Tạng và Tân Cương, trong khi Ấn Độ coi đây là sự xâm lấn lãnh thổ. Chính sách “Tiến về phía trước” của Ấn Độ nhằm khẳng định chủ quyền nhưng lại làm gia tăng căng thẳng, dẫn đến chiến tranh 1962.

So với các nghiên cứu trước đây, luận văn làm rõ hơn về vai trò của các yếu tố bên ngoài như quan hệ Trung Quốc - Pakistan và vấn đề Kashmir, cũng như tác động của sự trỗi dậy kinh tế và quân sự của hai nước trong thế kỷ XXI. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện số lượng tiền đồn quân sự, bản đồ các vùng tranh chấp và bảng tổng hợp các vòng đàm phán biên giới.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là giúp hiểu rõ hơn về bản chất phức tạp của xung đột, từ đó đề xuất các giải pháp hòa bình và bền vững, đồng thời cảnh báo về nguy cơ leo thang nếu tranh chấp không được giải quyết.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đối thoại chính trị liên tục: Hai bên cần duy trì và mở rộng các kênh đàm phán cấp cao và cấp chuyên viên nhằm xử lý các vấn đề tranh chấp cụ thể, giảm thiểu hiểu lầm và ngăn ngừa xung đột quân sự. Thời gian thực hiện: liên tục, do Bộ Ngoại giao và Bộ Quốc phòng hai nước chủ trì.

2. Thiết lập cơ chế quản lý sự cố biên giới: Thành lập đường dây nóng và các cơ chế phối hợp quân sự để xử lý nhanh các vụ đụng độ nhỏ lẻ, tránh leo thang thành xung đột lớn. Thời gian thực hiện: trong vòng 1 năm, do lực lượng biên phòng và quân đội hai bên phối hợp.

3. Tăng cường hợp tác kinh tế và văn hóa: Phát triển các dự án hợp tác kinh tế, giao lưu văn hóa nhằm xây dựng lòng tin và giảm thiểu căng thẳng chính trị. Thời gian thực hiện: 3-5 năm, do các bộ ngành kinh tế, văn hóa và ngoại giao phối hợp.

4. Thúc đẩy vai trò trung gian quốc tế: Khuyến khích sự tham gia của các tổ chức quốc tế và các nước trung lập trong việc hỗ trợ đàm phán và giám sát thực thi các thỏa thuận. Thời gian thực hiện: theo tiến trình đàm phán, do Bộ Ngoại giao hai nước phối hợp với Liên Hợp Quốc và các tổ chức khu vực.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà nghiên cứu và học giả lịch sử, quan hệ quốc tế: Luận văn cung cấp tư liệu chi tiết và phân tích sâu sắc về xung đột biên giới Trung - Ấn, hỗ trợ nghiên cứu chuyên sâu về chính trị châu Á và tranh chấp lãnh thổ.

2. Nhà hoạch định chính sách và ngoại giao: Các cơ quan chính phủ có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chiến lược ngoại giao, an ninh và phát triển quan hệ song phương với Trung Quốc và Ấn Độ.

3. Quân đội và lực lượng biên phòng: Thông tin về các vùng tranh chấp, diễn biến xung đột và các chính sách quân sự giúp nâng cao nhận thức và chuẩn bị đối phó với các tình huống biên giới.

4. Sinh viên và học viên cao học chuyên ngành lịch sử, chính trị quốc tế: Luận văn là tài liệu tham khảo hữu ích cho việc học tập, nghiên cứu và làm luận văn về các chủ đề liên quan đến xung đột quốc tế và quan hệ Trung - Ấn.

Câu hỏi thường gặp

1. Nguyên nhân chính dẫn đến xung đột biên giới Trung Quốc - Ấn Độ là gì?
   Xung đột bắt nguồn từ các tranh chấp lãnh thổ chưa được giải quyết do di sản lịch sử từ thời thực dân Anh, đặc biệt là việc Trung Quốc không công nhận đường biên giới McMahon và chiếm đóng vùng Aksai Chin. Chính sách “Tiến về phía trước” của Ấn Độ cũng làm gia tăng căng thẳng.

2. Cuộc chiến tranh biên giới năm 1962 diễn ra như thế nào?
   Trung Quốc phát động tấn công đồng thời ở hai mặt trận Ladakh và Arunachal Pradesh, chiếm giữ Aksai Chin. Chiến tranh kéo dài khoảng một tháng, kết thúc với lệnh ngừng bắn và rút quân của Trung Quốc, nhưng để lại tổn thất lớn và ảnh hưởng sâu sắc đến quan hệ hai nước.

3. Hai nước đã có những nỗ lực gì để giải quyết tranh chấp?
   Sau các đụng độ nhỏ lẻ và giao tranh năm 1987, hai bên thành lập Nhóm công tác chung về biên giới, ký Hiệp định nguyên tắc năm 2005 và tiến hành nhiều vòng đàm phán nhằm giảm căng thẳng và tìm kiếm giải pháp hòa bình.

4. Vai trò của Pakistan trong xung đột này như thế nào?
   Pakistan là đồng minh chiến lược của Trung Quốc và có tranh chấp lãnh thổ với Ấn Độ tại Kashmir. Trung Quốc hỗ trợ Pakistan về quân sự và kinh tế, làm phức tạp thêm tranh chấp biên giới Trung - Ấn và tạo ra áp lực địa chính trị đối với Ấn Độ.

5. Tương lai quan hệ Trung Quốc - Ấn Độ có thể phát triển ra sao?
   Mặc dù có nhiều thách thức lịch sử và tranh chấp lãnh thổ, hai nước đang nỗ lực cải thiện quan hệ qua hợp tác kinh tế và ngoại giao. Tuy nhiên, sự cạnh tranh và các vấn đề biên giới vẫn là thách thức lớn, đòi hỏi sự kiên nhẫn và thiện chí từ cả hai bên để duy trì hòa bình và ổn định khu vực.

Kết luận

• Xung đột biên giới Trung Quốc - Ấn Độ là hệ quả của các tranh chấp lịch sử và địa chính trị phức tạp kéo dài hơn nửa thế kỷ.
• Cuộc chiến tranh năm 1962 là đỉnh điểm của mâu thuẫn, gây tổn thất lớn và ảnh hưởng sâu sắc đến quan hệ song phương.
• Các nỗ lực đàm phán và hiệp định ký kết từ cuối thế kỷ XX đến nay đã góp phần giảm căng thẳng nhưng chưa giải quyết dứt điểm tranh chấp.
• Yếu tố bên ngoài như quan hệ Trung Quốc - Pakistan và vấn đề Kashmir làm tăng tính phức tạp của xung đột.
• Để tiến tới hòa bình bền vững, cần tăng cường đối thoại, quản lý sự cố biên giới, hợp tác kinh tế - văn hóa và sự hỗ trợ của cộng đồng quốc tế.

Tiếp theo, các nhà nghiên cứu và nhà hoạch định chính sách nên tập trung vào việc xây dựng các cơ chế hợp tác hiệu quả, đồng thời theo dõi sát sao diễn biến tình hình để đề xuất các giải pháp kịp thời. Đề nghị các bên liên quan chủ động tham khảo và ứng dụng kết quả nghiên cứu nhằm góp phần duy trì hòa bình và phát triển ổn định trong khu vực.