I. Tổng Quan Về Vốn Xã Hội Trong Ngư Nghiệp Hải Hòa Thanh Hóa
Việt Nam với bờ biển dài hơn 3200km, có ngành thủy sản đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội. Trong giai đoạn 2001-2011, thủy sản đóng góp từ 3,72%-3,1% vào GDP. Năm 2011, ngành thủy sản đóng góp khoảng 24,44% kim ngạch xuất khẩu toàn ngành nông nghiệp và 6,34% tổng kim ngạch xuất khẩu toàn quốc. Ngành thủy sản giải quyết công ăn việc làm cho khoảng 150 nghìn lao động. Nhờ tăng trưởng, thủy sản đã đưa 43 xã bãi ngang ven biển đặc biệt khó khăn ra khỏi danh sách các xã nghèo. Thủy sản cung cấp thực phẩm cho trên 80 triệu người dân Việt Nam, đáp ứng khoảng 39,31 - 42,86% tổng sản lượng thực phẩm, góp phần quan trọng trong việc đảm bảo an ninh lương thực và dinh dưỡng quốc gia. Theo nghiên cứu của Bộ Thủy sản Việt Nam và Ngân hàng Thế giới, nghề cá và nuôi trồng thủy sản đóng vai trò quan trọng trong quá trình xóa đói giảm nghèo quốc gia. Chiến lược chỉ ra rằng tiềm năng cho nuôi trồng và khai thác thủy hải sản xa bờ đang tăng lên đáng kể. Điều đáng lưu ý là việc nuôi thâm canh và khai thác hải sản đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và xóa đói giảm nghèo.
1.1. Vai Trò Của Ngư Nghiệp Trong Kinh Tế Xã Hội Việt Nam
Ngành ngư nghiệp đóng góp đáng kể vào GDP, kim ngạch xuất khẩu và giải quyết việc làm. Sự tăng trưởng của ngành giúp giảm nghèo và đảm bảo an ninh lương thực. Theo Bộ Thủy sản Việt Nam, ngành này có vai trò quan trọng trong xóa đói giảm nghèo. Tiềm năng khai thác và nuôi trồng thủy hải sản xa bờ ngày càng tăng. Nuôi thâm canh và khai thác hải sản thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
1.2. Tổng Quan Về Vốn Xã Hội Trong Phát Triển Kinh Tế
Vốn xã hội được quan tâm nghiên cứu trong lĩnh vực kinh tế. Putnam (1993) giải thích sự khác biệt trong hoạt động kinh tế và chính phủ ở miền Bắc và miền Nam Italy bằng khái niệm vốn xã hội. Ông khảo sát vốn xã hội dựa trên mức độ tham gia vào đời sống công dân. Các chỉ báo bao gồm: mức độ tham gia bầu cử, số lượng phát hành báo chí, mức độ tham gia tự nguyện vào các hội và mức độ tin tưởng vào các định chế công cộng. Từ đó, tác giả chỉ ra rằng vốn xã hội ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế.
II. Thực Trạng Khai Thác và Buôn Bán Hải Sản Tại Hải Hòa
Hoạt động đánh bắt hải sản thường được nghiên cứu trong phát triển và ứng dụng các phương pháp tăng năng suất trong ngành thủy hải sản. Hoạt động buôn bán bao gồm bán buôn, bán lẻ hải sản được quan tâm trong ngành kinh tế thương mại xuất nhập khẩu thủy sản. Trên thế giới, đã có nhiều tác giả nghiên cứu về vai trò của vốn xã hội trong quản lý ngành ngư nghiệp. Ví dụ, bài viết “Vốn xã hội và quản lý nghề cá: nghiên cứu trường hợp ở Chilika, Ấn Độ”, tác giả Ole Bærenholdt (2007) đã phân tích tác động của vốn xã hội trong quản lý nguồn lợi thủy hải sản ở cấp độ địa phương. Ở Chilika, các nhóm đánh bắt khác nhau xây dựng các chuẩn mực và quy tắc khác nhau, nhưng không giới hạn không gian mà xác định ai có thể đánh bắt ở những địa phận nào, trong thời gian bao lâu.
2.1. Nghiên Cứu Về Quản Lý Ngư Nghiệp Dựa Trên Vốn Xã Hội
Ole Bærenholdt (2007) phân tích tác động của vốn xã hội trong quản lý nguồn lợi thủy hải sản ở Chilika, Ấn Độ. Các nhóm đánh bắt khác nhau xây dựng các chuẩn mực và quy tắc khác nhau. Họ xác định ai có thể đánh bắt ở những địa phận nào và trong thời gian bao lâu. Các nhóm thu hoạch hải sản dựa vào quy mô và đặc điểm của khu vực khai thác hải sản. Nguồn vốn xã hội liên kết mạnh mẽ trong các nhóm đánh bắt Chilika.
2.2. Vai Trò Của Vốn Xã Hội Trong Quản Lý Nguồn Lợi Thủy Sản
Vốn xã hội có vai trò quan trọng trong những lúc khan hiếm tài nguyên, kiểm tra các hành vi vi phạm, biện pháp trừng phạt và tăng cường quản lý thủy sản cộng đồng. Tuy nhiên, liên kết các nguồn vốn xã hội trong Chilika dường như là yếu. Đó là do sự thiếu tin tưởng đối với các nhân tố bên ngoài, không tìm kiếm sự giúp đỡ của các tổ chức chính thức hỗ trợ pháp lý và gia tăng xung đột. Niềm tin và sự hợp tác giữa các ngư dân rất quan trọng trong việc giúp đỡ xây dựng nguồn vốn xã hội.
III. Cách Vận Dụng Vốn Xã Hội Trong Đánh Bắt Hải Sản Tại Hải Hòa
Mục tiêu nghiên cứu là tìm hiểu việc vận dụng vốn xã hội, được hiểu là mạng lưới xã hội, niềm tin và sự có đi có lại, trong hoạt động đánh bắt hải sản của các ngư dân ở xã Hải Hòa, huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa. Đồng thời, nghiên cứu cũng nhằm tìm hiểu việc vận dụng vốn xã hội trong hoạt động buôn bán hải sản của người dân tại địa phương này. Đối tượng nghiên cứu là các hộ gia đình đánh bắt và buôn bán hải sản. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong không gian xã Hải Hòa, huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa.
3.1. Mạng Lưới Xã Hội Hỗ Trợ Hoạt Động Đánh Bắt Như Thế Nào
Mạng lưới xã hội, niềm tin và sự có đi có lại có vai trò như thế nào trong hoạt động đánh bắt hải sản gần bờ và xa bờ của các hộ gia đình ở xã Hải Hòa, huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa? Mạng lưới xã hội, niềm tin và sự có đi có lại có vai trò như thế nào trong hoạt động buôn bán hải sản của các hộ gia đình ở xã Hải Hòa, huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa?
3.2. Giả Thuyết Về Vốn Xã Hội Trong Ngư Nghiệp
Vốn xã hội, được hiểu là mạng lưới xã hội, niềm tin và sự có đi có lại, có vai trò quan trọng giúp ngư dân xã Hải Hòa, Tĩnh Gia, Thanh Hóa huy động nguồn lực tài chính và nguồn lực con người để phục vụ hoạt động đánh bắt hải sản. Vốn xã hội, được hiểu là mạng lưới xã hội, niềm tin và sự có đi có lại, là cơ sở quan trọng cho hoạt động buôn bán hải sản của người dân ở Hải Hòa, Tĩnh Gia, Thanh Hóa.
IV. Phân Tích Chi Tiết Về Vốn Xã Hội Trong Buôn Bán Hải Sản
Tài liệu nghiên cứu bao gồm các tài liệu sẵn có như luận văn, luận án, tạp chí, nghiên cứu chuyên ngành, bài viết trên internet nói về khái niệm, quan niệm của vốn xã hội trong nhiều lĩnh vực khác nhau để tìm hiểu về lý thuyết của vốn xã hội, là cơ sở nghiên cứu và phân tích đề tài. Dựa vào các nguồn tài liệu sẵn có này để tìm hiểu về lịch sử nghiên cứu các vấn đề liên quan đến kinh tế hộ gia đình, hoạt động đánh bắt, buôn bán hải sản và các vấn đề liên quan đến đề tài.
4.1. Nguồn Tài Liệu Nghiên Cứu Về Vốn Xã Hội
Các tài liệu sẵn có như luận văn, luận án, tạp chí, nghiên cứu chuyên ngành, bài viết trên internet cung cấp thông tin về khái niệm và quan niệm của vốn xã hội. Các tài liệu này giúp tìm hiểu về lý thuyết của vốn xã hội và là cơ sở để nghiên cứu và phân tích đề tài. Chúng cũng cung cấp thông tin về lịch sử nghiên cứu các vấn đề liên quan đến kinh tế hộ gia đình, hoạt động đánh bắt và buôn bán hải sản.
4.2. Cơ Sở Dữ Liệu Nghiên Cứu Về Kinh Tế Hộ Gia Đình
Cơ sở dữ liệu đề tài nghiên cứu cấp Đại học Quốc gia “Vốn xã hội trong phát triển kinh tế hộ gia đình ở nông thôn Bắc Trung Bộ Việt Nam hiện nay” do Nguyễn Tuấn Anh làm chủ nhiệm. Đây là cơ sở dữ liệu có được từ cuộc khảo sát 300 hộ gia đình ở 3 tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An và Hà Tĩnh. Cuộc khảo sát này thu thập thông tin về các khía cạnh kinh tế, xã hội và văn hóa của các hộ gia đình, bao gồm cả thông tin về hoạt động đánh bắt và buôn bán hải sản.
V. Tác Động Kinh Tế Xã Hội Của Vốn Xã Hội Trong Ngư Nghiệp
Nghiên cứu của Putnam (1993) chỉ ra rằng vốn xã hội ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế. Ở Việt Nam, các nhà nghiên cứu đã bàn đến những tác động tích cực và hệ quả tiêu cực của vốn xã hội trong lĩnh vực kinh tế. Qua bài viết “Quan hệ họ hàng với việc dồn điền đổi thửa và sử dụng ruộng đất dưới góc nhìn vốn xã hội ở một làng Bắc Trung Bộ”, Fleur Thomése và Nguyễn Tuấn Anh (2007) cho rằng người nông dân đã khai thác hiệu quả vốn xã hội để nhận chung ruộng cùng nhau, dồn điền đổi thửa, hay thuê/mượn ruộng của nhau sau dồn điền đổi thửa.
5.1. Ảnh Hưởng Của Vốn Xã Hội Đến Hiệu Quả Kinh Tế
Putnam (1993) chỉ ra rằng vốn xã hội ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế. Các nhà nghiên cứu ở Việt Nam đã bàn đến những tác động tích cực và tiêu cực của vốn xã hội trong lĩnh vực kinh tế. Fleur Thomése và Nguyễn Tuấn Anh (2007) cho rằng người nông dân đã khai thác hiệu quả vốn xã hội để nhận chung ruộng cùng nhau, dồn điền đổi thửa, hay thuê/mượn ruộng của nhau sau dồn điền đổi thửa.
5.2. Mặt Trái Của Vốn Xã Hội Trong Nông Thôn Việt Nam
Bài viết “Vốn xã hội trong của nông thôn Việt Nam đương đại” của Nguyễn Minh Phương (2011) đã đưa ra những luận điểm quan trọng về vốn xã hội ở nông thôn hiện nay qua nghiên cứu trường hợp xã Gia0 Tân, huyện Gia0 Thủy, Nam Định. Tác giả chỉ ra rằng sự tin tưởng nhau trong cộng đồng làng xã chỉ tạo được sự khăng khít nhưng chưa tạo ra được sự phát triển trong tương lai.
VI. Giải Pháp Phát Triển Vốn Xã Hội Bền Vững Tại Hải Hòa
Khai thác thủy hải sản nói chung và sinh kế của người ngư dân nói riêng đang là những vấn đề được xã hội quan tâm. Tuy nhiên, nhìn lại các nghiên cứu đáng lưu ý đã có về vốn xã hội trong lĩnh vực kinh tế, chúng ta thấy nghiên cứu về vốn xã hội trong đánh bắt và buôn bán hải sản còn vắng bóng. Vì vậy, luận văn này góp phần mở rộng sự hiểu biết về vốn xã hội trong hoạt động đánh bắt và buôn bán hải sản ở một địa phương cụ thể. Đó là lý do tác giả lựa chọn đề tài “Vốn xã hội trong hoạt động đánh bắt và buôn bán hải sản ở xã Hải Hòa, huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa” làm luận văn thạc sĩ xã hội học.
6.1. Tầm Quan Trọng Của Nghiên Cứu Về Vốn Xã Hội Trong Ngư Nghiệp
Nghiên cứu về vốn xã hội trong đánh bắt và buôn bán hải sản còn hạn chế. Luận văn này góp phần mở rộng sự hiểu biết về vốn xã hội trong hoạt động đánh bắt và buôn bán hải sản ở một địa phương cụ thể. Đề tài nghiên cứu tập trung vào xã Hải Hòa, huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa.
6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Vốn Xã Hội Trong Ngư Nghiệp
Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc đánh giá tác động của các chính sách hỗ trợ ngư dân đến vốn xã hội. Nghiên cứu cũng có thể tập trung vào việc so sánh vốn xã hội giữa các cộng đồng ngư dân khác nhau. Ngoài ra, cần có thêm nghiên cứu về vai trò của vốn xã hội trong việc bảo vệ môi trường biển và phát triển du lịch biển.
