Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh thế kỷ XXI với sự phát triển vượt bậc của khoa học công nghệ và xu thế toàn cầu hóa, giáo dục đóng vai trò then chốt trong việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Tại Việt Nam, đổi mới giáo dục, đặc biệt là công tác quản lý hoạt động dạy học, được xem là yếu tố quyết định nâng cao chất lượng đào tạo. Bậc tiểu học là nền tảng quan trọng trong hệ thống giáo dục phổ thông, trong đó môn Toán giữ vị trí trọng yếu với vai trò phát triển tư duy, kỹ năng giải quyết vấn đề và chuẩn bị cho các cấp học tiếp theo.

Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý hoạt động dạy học môn Toán tại Trường Tiểu học Bồ Đề, Quận Long Biên, Hà Nội, với quy mô 28 lớp, 1122 học sinh và đội ngũ 46 cán bộ, giáo viên, nhân viên. Nghiên cứu khảo sát thực trạng quản lý dạy học môn Toán trong năm học 2018-2019, nhằm đánh giá các mặt mạnh, hạn chế và đề xuất biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý. Qua đó, luận văn góp phần thiết thực vào việc đổi mới quản lý giáo dục tiểu học, đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực học sinh và nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng ba cách tiếp cận chính trong quản lý hoạt động dạy học môn Toán:

  • Tiếp cận hệ thống: Hoạt động dạy học môn Toán được xem là một hệ thống gồm các thành tố như mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức, kiểm tra và đánh giá. Quản lý phải đồng bộ và toàn diện trên tất cả các thành tố này, đảm bảo tính chỉnh thể và sức mạnh tổng thể của nhà trường.

  • Tiếp cận hoạt động: Hoạt động dạy học là quá trình tự giác của học sinh dưới sự chỉ dẫn của giáo viên. Quản lý đòi hỏi chủ thể quản lý phải nắm bắt đặc trưng cơ bản của hoạt động dạy học môn Toán, từ đó xây dựng giải pháp quản lý phù hợp nhằm thay đổi nhận thức và cách làm trong tổ chức dạy học.

  • Tiếp cận chức năng quản lý: Quản lý được hiện thực hóa qua các chức năng như lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá hoạt động dạy học. Khung lý thuyết này giúp xác định nội dung quản lý và đề xuất biện pháp quản lý hiệu quả.

Ba khái niệm trọng tâm được làm rõ gồm: hoạt động dạy học môn Toán, quản lý và quản lý hoạt động dạy học môn Toán tại trường tiểu học. Hoạt động dạy học môn Toán là quá trình có tổ chức, định hướng giúp học sinh phát triển năng lực tư duy và hành động, chiếm lĩnh kiến thức và kỹ năng theo mục tiêu giáo dục. Quản lý là tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm đảm bảo hoạt động dạy học diễn ra đúng hướng và đạt hiệu quả.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ phiếu khảo sát 38 cán bộ quản lý và giáo viên, phỏng vấn sâu 14 cán bộ quản lý và giáo viên, cùng các báo cáo, tài liệu quản lý của Trường Tiểu học Bồ Đề.

  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu được chọn theo phương pháp ngẫu nhiên đơn giản, đảm bảo tính đại diện cho đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê toán học với các chỉ số trung bình, tần suất, tỷ lệ phần trăm để đánh giá mức độ thực hiện các hoạt động quản lý. Phân tích định tính qua phỏng vấn sâu nhằm làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào năm học 2018-2019, với các giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý số liệu và phân tích kết quả được thực hiện trong năm 2019.

Phương pháp luận nghiên cứu dựa trên hệ thống, hoạt động và chức năng quản lý giúp đảm bảo tính toàn diện và sâu sắc trong đánh giá thực trạng và đề xuất biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán tại trường tiểu học.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng mục tiêu, nội dung, hình thức và phương pháp dạy học môn Toán:

    • 76% giáo viên nắm vững mục tiêu dạy học môn Toán.
    • 79% thực hiện kế hoạch giảng dạy đúng nội dung chương trình.
    • 74% tổ chức hình thức học tập đa dạng, khai thác điều kiện bên ngoài nhà trường.
    • Tuy nhiên, chỉ 66% sử dụng hình thức đánh giá dựa vào năng lực đầu ra của học sinh, cho thấy còn hạn chế trong đổi mới phương pháp đánh giá.

  2. Hoạt động dạy học của giáo viên:

    • 71% giáo viên nắm vững nội dung chương trình dạy học.
    • 64% thực hiện kế hoạch giảng dạy đúng tiến độ.
    • 53% sử dụng nhuần nhuyễn các phương pháp đặc thù trong dạy học môn Toán.
    • 47% ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học, phản ánh mức độ ứng dụng CNTT còn thấp.
    • 47% khuyến khích học sinh tranh luận, phát biểu trong lớp, cho thấy cần tăng cường phát huy tính tích cực của học sinh.

  3. Hoạt động học của học sinh:

    • 66% học sinh thực hiện tốt nội quy, quy định của nhà trường.
    • 55% đảm bảo chuyên cần trong học tập.
    • Tuy nhiên, chỉ 18% học sinh trung thực trong học tập và có ý thức chống lại hành vi sai trái, cho thấy vấn đề đạo đức học tập cần được quan tâm hơn.

  4. Quản lý hoạt động dạy học:

    • Việc xây dựng và thực hiện kế hoạch dạy học được đánh giá ở mức trung bình với điểm trung bình 2.4/3.
    • Công tác đổi mới phương pháp dạy học được thực hiện chưa đồng đều, với tỷ lệ “Không tốt” từ 10% đến 29% ở một số nội dung.
    • Quản lý soạn bài và giờ lên lớp của giáo viên được đánh giá tốt với điểm trung bình lần lượt 2.7 và 2.5.
    • Phân công giảng dạy chủ yếu dựa trên năng lực chuyên môn (61-63%), nhưng vẫn còn 37% ý kiến cho rằng phân công theo cảm tính chủ quan.
    • Công tác bồi dưỡng giáo viên được thực hiện thường xuyên nhưng hiệu quả chưa cao, với tỷ lệ “Không tốt” từ 21% đến 32%.
    • Kiểm tra, đánh giá giáo viên và học sinh được triển khai nhưng còn nhiều hạn chế trong xây dựng kế hoạch, thực hiện và điều chỉnh sau kiểm tra.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Trường Tiểu học Bồ Đề đã thực hiện tốt việc nắm vững mục tiêu và kế hoạch dạy học môn Toán, đồng thời tổ chức đa dạng hình thức học tập, góp phần nâng cao chất lượng dạy học. Tuy nhiên, việc đổi mới phương pháp dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả phát huy năng lực học sinh.

Hoạt động học của học sinh đạt mức trung bình, với điểm mạnh là thực hiện nội quy và chuyên cần, nhưng còn tồn tại vấn đề về ý thức trung thực và tự giác học tập. Điều này phản ánh sự cần thiết tăng cường giáo dục đạo đức và kỹ năng tự học cho học sinh.

Quản lý hoạt động dạy học của nhà trường còn nhiều điểm cần cải thiện, đặc biệt là trong công tác đổi mới phương pháp, bồi dưỡng giáo viên và kiểm tra đánh giá. Việc phân công giảng dạy còn mang tính cảm tính, chưa hoàn toàn dựa trên năng lực và đặc điểm lớp học, ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục tiểu học, kết quả này phù hợp với xu hướng chung về những khó khăn trong đổi mới quản lý và phương pháp dạy học tại các trường tiểu học đô thị. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đánh giá các tiêu chí quản lý sẽ giúp minh họa rõ nét hơn sự phân bố mức độ thực hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng giáo viên về đổi mới phương pháp dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin

    • Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về phương pháp dạy học tích cực và kỹ năng sử dụng CNTT trong giảng dạy.
    • Mục tiêu: nâng tỷ lệ giáo viên ứng dụng CNTT lên trên 70% trong 1 năm học.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu phối hợp Phòng GD-ĐT.

  2. Xây dựng và thực hiện kế hoạch phân công giảng dạy khoa học, dựa trên năng lực và đặc điểm lớp học

    • Áp dụng tiêu chí đánh giá năng lực giáo viên và nhu cầu học sinh để phân công phù hợp.
    • Mục tiêu: giảm tỷ lệ phân công theo cảm tính xuống dưới 10% trong 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu nhà trường.

  3. Nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, đánh giá giáo viên và học sinh

    • Xây dựng kế hoạch kiểm tra định kỳ, đột xuất và quy trình phản hồi kết quả rõ ràng.
    • Khuyến khích đánh giá học sinh theo năng lực và sự tiến bộ cá nhân.
    • Mục tiêu: tăng tỷ lệ đánh giá tốt trong kiểm tra lên 80% trong năm học tiếp theo.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn.

  4. Phát triển kỹ năng tự học và ý thức học tập trung thực cho học sinh

    • Tổ chức các hoạt động giáo dục kỹ năng tự học, đạo đức học tập và phòng chống gian lận.
    • Phối hợp với phụ huynh để giám sát và hỗ trợ học sinh tại nhà.
    • Mục tiêu: nâng tỷ lệ học sinh có ý thức học tập trung thực lên 50% trong 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Giáo viên chủ nhiệm, Ban giám hiệu, phụ huynh.

  5. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học

    • Đầu tư bổ sung thiết bị công nghệ, giáo cụ trực quan phục vụ dạy học môn Toán.
    • Xây dựng quy trình sử dụng và bảo quản thiết bị hiệu quả.
    • Mục tiêu: 100% phòng học có trang thiết bị tối thiểu phục vụ dạy học trong 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, Hội cha mẹ học sinh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tiểu học

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và giải pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý tại trường.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch quản lý, tổ chức bồi dưỡng giáo viên, kiểm tra đánh giá chất lượng dạy học.

  2. Giáo viên dạy Toán tiểu học

    • Lợi ích: Hiểu rõ các phương pháp dạy học tích cực, cách ứng dụng công nghệ thông tin và kỹ năng tổ chức lớp học hiệu quả.
    • Use case: Cải tiến phương pháp giảng dạy, nâng cao năng lực chuyên môn và phát huy tính tích cực của học sinh.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo khung lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý hoạt động dạy học môn Toán tại trường tiểu học.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ liên quan đến quản lý giáo dục.

  4. Phụ huynh học sinh tiểu học

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò của quản lý dạy học trong việc nâng cao chất lượng học tập của con em mình, từ đó phối hợp hiệu quả với nhà trường.
    • Use case: Tham gia các hoạt động hỗ trợ học sinh, giám sát việc học tập và phối hợp với giáo viên.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động dạy học môn Toán tại trường tiểu học gồm những nội dung chính nào?
    Quản lý bao gồm xây dựng và thực hiện kế hoạch dạy học, đổi mới phương pháp dạy học, quản lý hoạt động dạy của giáo viên, bồi dưỡng đội ngũ, kiểm tra đánh giá giáo viên và học sinh. Ví dụ, việc xây dựng kế hoạch giúp đảm bảo nội dung dạy học phù hợp với chương trình và mục tiêu giáo dục.

  2. Tại sao việc đổi mới phương pháp dạy học môn Toán lại quan trọng?
    Đổi mới phương pháp giúp phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh, nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức và phát triển năng lực tư duy. Ví dụ, áp dụng phương pháp hoạt động nhóm và giải quyết vấn đề giúp học sinh phát triển kỹ năng hợp tác và sáng tạo.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động dạy học môn Toán tại Trường Tiểu học Bồ Đề là gì?
    Bao gồm việc ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế, phân công giảng dạy chưa khoa học, công tác kiểm tra đánh giá chưa hiệu quả và ý thức tự học của học sinh chưa cao. Ví dụ, chỉ 47% giáo viên thường xuyên sử dụng CNTT trong dạy học.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác bồi dưỡng giáo viên?
    Cần tổ chức các lớp tập huấn chuyên đề, sinh hoạt chuyên môn thường xuyên, tạo điều kiện cho giáo viên học tập nâng cao trình độ và trao đổi kinh nghiệm. Ví dụ, tổ chức các buổi học tập nhóm giúp giáo viên cập nhật phương pháp mới và giải quyết khó khăn thực tiễn.

  5. Phụ huynh có thể hỗ trợ việc quản lý hoạt động dạy học môn Toán như thế nào?
    Phụ huynh phối hợp với nhà trường trong việc giám sát việc học tập của con, tạo môi trường học tập tích cực tại nhà và tham gia các hoạt động giáo dục. Ví dụ, nhắc nhở con em thực hiện nghiêm túc nội quy học tập và tham gia các buổi họp phụ huynh để trao đổi thông tin.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học môn Toán tại Trường Tiểu học Bồ Đề đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đặc biệt trong việc nắm vững mục tiêu và kế hoạch dạy học.
  • Việc đổi mới phương pháp dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả phát huy năng lực học sinh.
  • Hoạt động học của học sinh đạt mức trung bình, cần tăng cường giáo dục đạo đức và kỹ năng tự học.
  • Công tác quản lý, phân công giảng dạy, bồi dưỡng giáo viên và kiểm tra đánh giá cần được cải thiện để nâng cao chất lượng dạy học.
  • Đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục tiểu học.

Next steps: Triển khai các giải pháp đào tạo, đổi mới quản lý và đánh giá hiệu quả trong năm học tiếp theo. Call to action: Các cán bộ quản lý và giáo viên cần chủ động áp dụng các biện pháp đề xuất để nâng cao chất lượng dạy học môn Toán, góp phần phát triển toàn diện năng lực học sinh.