Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, việc phát triển năng lực giao tiếp toán học cho học sinh tiểu học trở thành một yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Toán. Tại thị xã Duy Tiên, tỉnh Hà Nam, hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực giao tiếp toán học còn nhiều hạn chế, như công tác quản lý chưa sát sao, chỉ đạo mang tính hình thức, phương pháp dạy học chưa đổi mới toàn diện. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán tại các trường tiểu học trên địa bàn, phân tích nguyên nhân và đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao hiệu quả dạy học và phát triển năng lực giao tiếp toán học cho học sinh. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ tháng 10/2022 đến tháng 4/2023, tập trung tại các trường tiểu học thuộc thị xã Duy Tiên, với phạm vi nghiên cứu bao gồm hoạt động quản lý của hiệu trưởng, tổ chuyên môn và giáo viên dạy Toán. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý giáo dục, đồng thời góp phần nâng cao năng lực giao tiếp toán học – một năng lực quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thông mới, giúp học sinh phát triển toàn diện và vận dụng kiến thức Toán học vào thực tiễn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục hiện đại và lý thuyết phát triển năng lực giao tiếp toán học. Lý thuyết quản lý giáo dục nhấn mạnh vai trò của hiệu trưởng trong việc hoạch định, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động dạy học nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Lý thuyết phát triển năng lực giao tiếp toán học được xây dựng trên cơ sở các tiêu chí của National Council of Teachers of Mathematics (NCTM), bao gồm khả năng nghe hiểu, đọc hiểu, trình bày, sử dụng ngôn ngữ toán học kết hợp ngôn ngữ thông thường và kỹ năng tương tác trong quá trình học tập. Các khái niệm chính gồm: năng lực giao tiếp toán học, quản lý hoạt động dạy học môn Toán, phát triển năng lực học sinh, và các thành tố của hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực giao tiếp toán học như mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức và đánh giá.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm khảo sát thực trạng tại các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Duy Tiên với cỡ mẫu khoảng 150 cán bộ quản lý, giáo viên và chuyên viên giáo dục. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường tiểu học. Phương pháp thu thập dữ liệu gồm quan sát, phỏng vấn sâu, điều tra bằng phiếu hỏi và thu thập ý kiến chuyên gia. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng các kỹ thuật thống kê mô tả, phân tích tần suất, trung bình và so sánh tỷ lệ phần trăm nhằm đánh giá mức độ thực hiện các hoạt động quản lý và dạy học theo hướng phát triển năng lực giao tiếp toán học. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 10/2022 đến tháng 4/2023, bao gồm các giai đoạn chuẩn bị, thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích kết quả, đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ thực hiện mục tiêu dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực giao tiếp toán học: Khoảng 65% giáo viên và cán bộ quản lý đánh giá việc thực hiện mục tiêu này ở mức trung bình đến thấp, cho thấy còn nhiều hạn chế trong việc phát triển năng lực giao tiếp toán học cho học sinh.

  2. Phương pháp dạy học và hình thức tổ chức: Chỉ khoảng 40% giáo viên áp dụng các phương pháp tích cực như thảo luận nhóm, trò chơi học tập và ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học môn Toán. Hình thức dạy học chủ yếu vẫn là thuyết trình truyền thống, chưa phát huy tối đa năng lực giao tiếp toán học của học sinh.

  3. Công tác quản lý và chỉ đạo: Khoảng 55% cán bộ quản lý cho biết công tác chỉ đạo, kiểm tra, giám sát hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực giao tiếp toán học còn mang tính hình thức, chưa có kế hoạch cụ thể và chưa sát sao.

  4. Ảnh hưởng của các yếu tố bên ngoài và cơ sở vật chất: Khoảng 70% trường tiểu học chưa được trang bị đầy đủ cơ sở vật chất, thiết bị dạy học hiện đại phục vụ cho việc phát triển năng lực giao tiếp toán học, ảnh hưởng đến hiệu quả dạy học.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đầy đủ của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của năng lực giao tiếp toán học, cũng như thiếu sự đầu tư về cơ sở vật chất và đào tạo chuyên môn. So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục phổ thông, kết quả tương đồng với báo cáo của ngành giáo dục về việc đổi mới phương pháp dạy học còn chậm và chưa đồng bộ. Việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực và công nghệ thông tin được chứng minh là có tác động tích cực đến phát triển năng lực giao tiếp toán học, tuy nhiên tại địa phương này còn hạn chế do thiếu nguồn lực và sự hỗ trợ từ cấp trên. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ áp dụng các phương pháp dạy học và biểu đồ tròn về mức độ đầu tư cơ sở vật chất, giúp minh họa rõ nét thực trạng và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn nâng cao năng lực quản lý và phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực giao tiếp toán học, nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng thực hiện. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học tổ chức.

  2. Xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động dạy học môn Toán cụ thể, sát thực tế: Hiệu trưởng các trường tiểu học cần chủ động xây dựng và triển khai kế hoạch quản lý chi tiết, bao gồm mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức và đánh giá, đảm bảo tính khả thi và hiệu quả. Thời gian áp dụng từ năm học tiếp theo.

  3. Đổi mới phương pháp và hình thức dạy học: Khuyến khích giáo viên áp dụng các phương pháp tích cực như thảo luận nhóm, trò chơi học tập, ứng dụng công nghệ thông tin để phát triển năng lực giao tiếp toán học cho học sinh. Tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên môn để chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ lẫn nhau.

  4. Đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị dạy học hiện đại: Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các cấp chính quyền địa phương tăng cường đầu tư trang thiết bị, phòng học hiện đại, thiết bị công nghệ thông tin phục vụ dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực giao tiếp toán học. Kế hoạch đầu tư trong vòng 2 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và biện pháp quản lý hiệu quả hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực giao tiếp toán học, từ đó nâng cao chất lượng quản lý nhà trường.

  2. Giáo viên tiểu học: Áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, đổi mới hình thức tổ chức dạy học và đánh giá nhằm phát triển năng lực giao tiếp toán học cho học sinh, nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận và kết quả khảo sát thực trạng quản lý dạy học môn Toán, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về đổi mới phương pháp dạy học và phát triển năng lực học sinh.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp trên: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng và đầu tư cơ sở vật chất phù hợp nhằm hỗ trợ các trường tiểu học trong việc đổi mới dạy học môn Toán.

Câu hỏi thường gặp

  1. Năng lực giao tiếp toán học là gì?
    Năng lực giao tiếp toán học là khả năng hiểu, phân tích, trình bày và trao đổi các vấn đề toán học một cách rõ ràng, chính xác, sử dụng ngôn ngữ toán học kết hợp ngôn ngữ thông thường trong quá trình học tập và giải quyết vấn đề.

  2. Tại sao cần phát triển năng lực giao tiếp toán học cho học sinh tiểu học?
    Phát triển năng lực này giúp học sinh nâng cao khả năng tư duy, trình bày ý tưởng, hiểu và đánh giá các vấn đề toán học, từ đó học tốt môn Toán và vận dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc sống.

  3. Những phương pháp dạy học nào hiệu quả để phát triển năng lực giao tiếp toán học?
    Các phương pháp tích cực như thảo luận nhóm, trò chơi học tập, dạy học dự án và ứng dụng công nghệ thông tin được đánh giá cao trong việc phát triển năng lực giao tiếp toán học cho học sinh.

  4. Vai trò của cán bộ quản lý trong quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực giao tiếp toán học là gì?
    Cán bộ quản lý chịu trách nhiệm hoạch định kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá hoạt động dạy học, tạo điều kiện và hỗ trợ giáo viên phát triển năng lực giao tiếp toán học cho học sinh.

  5. Làm thế nào để khắc phục những hạn chế trong quản lý hoạt động dạy học môn Toán tại các trường tiểu học?
    Cần tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên, xây dựng kế hoạch quản lý cụ thể, đổi mới phương pháp dạy học, đồng thời đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị dạy học hiện đại.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực giao tiếp toán học tại các trường tiểu học thị xã Duy Tiên còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong công tác chỉ đạo và đổi mới phương pháp dạy học.
  • Năng lực giao tiếp toán học là yếu tố then chốt giúp học sinh phát triển toàn diện và nâng cao hiệu quả học tập môn Toán.
  • Cán bộ quản lý và giáo viên cần được bồi dưỡng chuyên môn, nâng cao nhận thức và kỹ năng quản lý, giảng dạy theo hướng phát triển năng lực giao tiếp toán học.
  • Đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị dạy học hiện đại là điều kiện cần thiết để hỗ trợ đổi mới hoạt động dạy học môn Toán.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp quản lý, tổ chức tập huấn, đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả thực hiện nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học trên địa bàn.

Hãy bắt đầu áp dụng các giải pháp quản lý và đổi mới phương pháp dạy học để phát triển năng lực giao tiếp toán học cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại địa phương!