Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, hoạt động trải nghiệm cho học sinh tiểu học được xem là một phương thức giáo dục quan trọng nhằm phát triển phẩm chất, năng lực và kỹ năng sống cho học sinh. Tại huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình, với dân số khoảng 172.399 người và 26 trường tiểu học, hoạt động trải nghiệm theo tiếp cận cùng tham gia đã được triển khai trong 3 năm học gần đây (2019-2022). Tuy nhiên, thực trạng tổ chức và quản lý hoạt động này còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động trải nghiệm cho học sinh theo tiếp cận cùng tham gia tại các trường tiểu học huyện Kim Sơn, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc phát triển năng lực học sinh, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên trong việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh tiểu học và điều kiện thực tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết học tập trải nghiệm của D. Kolb (1971), nhấn mạnh quá trình học tập thông qua trải nghiệm thực tiễn, giúp học sinh phát triển năng lực sáng tạo và giải quyết vấn đề. Ngoài ra, các mô hình quản lý giáo dục hiện đại được áp dụng để phân tích quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá hoạt động trải nghiệm trong nhà trường. Các khái niệm chính bao gồm: quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, hoạt động trải nghiệm, tiếp cận cùng tham gia, và đặc điểm tâm sinh lý học sinh tiểu học. Tiếp cận cùng tham gia được hiểu là sự phối hợp giữa nhiều lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường nhằm tạo môi trường học tập tích cực, phát huy tính chủ động và sáng tạo của học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm khảo sát 126 người tham gia gồm 21 cán bộ quản lý, 15 giáo viên, 45 học sinh và 45 phụ huynh tại 4 trường tiểu học trên địa bàn huyện Kim Sơn. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện tại các trường có chất lượng giáo dục từ khá đến tốt. Công cụ thu thập dữ liệu gồm bảng hỏi, phỏng vấn sâu, quan sát và nghiên cứu sản phẩm hoạt động trải nghiệm. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm Excel và biểu đồ Chart để phân tích thống kê mô tả, tính điểm trung bình và đánh giá mức độ quan trọng của các yếu tố. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong 3 năm học (2019-2022), đảm bảo tính cập nhật và phản ánh thực trạng chính xác.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nhận thức về mục tiêu hoạt động trải nghiệm: Đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và phụ huynh cho thấy mức độ thực hiện mục tiêu hoạt động trải nghiệm đạt điểm trung bình 2.94 đến 3.16 trên thang 4 điểm, trong đó năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động được đánh giá cao nhất (3.16), còn năng lực thích ứng với cuộc sống thấp nhất (2.94). Khoảng 42,8% cán bộ quản lý và 46,7% giáo viên đánh giá tốt về việc hình thành phẩm chất nhân cách cho học sinh.

  2. Thực trạng nội dung hoạt động trải nghiệm: Các nội dung hướng đến xã hội và bảo tồn thiên nhiên được đánh giá cao với điểm trung bình lần lượt là 3.07 và 3.00, trong khi hoạt động hướng nghiệp có điểm thấp hơn (2.82). Khoảng 76,3% cán bộ quản lý cho rằng hoạt động hướng đến xã hội được thực hiện khá tốt, trong khi 28,5% cho rằng hoạt động hướng nghiệp còn yếu.

  3. Phương pháp và hình thức tổ chức: Hoạt động trải nghiệm được tổ chức đa dạng dưới nhiều hình thức như trò chơi, tham quan, câu lạc bộ, sinh hoạt tập thể, tuy nhiên việc phối hợp giữa các lực lượng giáo dục còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả tổ chức.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý: Năng lực quản lý của hiệu trưởng và nhận thức của đội ngũ giáo viên là yếu tố chủ quan quan trọng nhất ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động trải nghiệm. Về khách quan, cơ sở vật chất còn hạn chế, hệ thống văn bản chỉ đạo chưa đồng bộ và sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội chưa chặt chẽ.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy hoạt động trải nghiệm theo tiếp cận cùng tham gia đã được quan tâm nhưng chưa thực sự phát huy hiệu quả tối đa. Mức độ nhận thức và thực hiện mục tiêu hoạt động trải nghiệm còn chưa đồng đều giữa các nhóm đối tượng, phản ánh qua điểm trung bình chưa đạt mức cao nhất. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, các nước phát triển chú trọng hơn đến việc tổ chức hoạt động trải nghiệm đa dạng, có sự tham gia tích cực của cộng đồng và gia đình, đồng thời có hệ thống đánh giá hiệu quả bài bản. Việc thiếu hụt cơ sở vật chất và năng lực quản lý hạn chế tại các trường tiểu học huyện Kim Sơn là nguyên nhân chính dẫn đến hiệu quả tổ chức hoạt động trải nghiệm chưa cao. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ đánh giá các mục tiêu và nội dung hoạt động trải nghiệm theo từng nhóm đối tượng, giúp minh họa rõ sự khác biệt nhận thức và thực hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn về quản lý và tổ chức hoạt động trải nghiệm theo tiếp cận cùng tham gia, nhằm nâng cao năng lực thiết kế, tổ chức và đánh giá hoạt động. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do Phòng Giáo dục phối hợp với các trường đại học tổ chức.

  2. Đổi mới xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm: Xây dựng kế hoạch chi tiết, linh hoạt, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh và điều kiện thực tế từng trường, đảm bảo sự tham gia của các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường. Thực hiện hàng năm, do hiệu trưởng và tổ chuyên môn chủ trì.

  3. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ với phụ huynh, các tổ chức xã hội, chính quyền địa phương để huy động nguồn lực, hỗ trợ tổ chức hoạt động trải nghiệm hiệu quả. Thời gian triển khai liên tục, do ban giám hiệu và ban đại diện cha mẹ học sinh thực hiện.

  4. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị: Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ tổ chức hoạt động trải nghiệm như phòng học chức năng, thiết bị dạy học, không gian ngoài trời an toàn và hấp dẫn. Kế hoạch đầu tư theo từng giai đoạn 3 năm, do UBND huyện và Phòng Giáo dục phối hợp thực hiện.

  5. Đổi mới kiểm tra, đánh giá hoạt động trải nghiệm: Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá cụ thể, đa dạng hình thức kiểm tra nhằm phản ánh chính xác hiệu quả hoạt động trải nghiệm, làm cơ sở điều chỉnh và nâng cao chất lượng. Thực hiện hàng năm, do ban giám hiệu và tổ chuyên môn đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tiểu học: Giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và tổ chức hoạt động trải nghiệm phù hợp với đặc điểm địa phương và học sinh.

  2. Giáo viên tiểu học: Cung cấp kiến thức về phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm theo tiếp cận cùng tham gia, giúp đổi mới phương pháp dạy học và phát triển năng lực học sinh.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo các huyện, tỉnh: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, hướng dẫn và hỗ trợ các trường tiểu học trong việc tổ chức hoạt động trải nghiệm hiệu quả.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động trải nghiệm, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực giáo dục tiểu học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động trải nghiệm theo tiếp cận cùng tham gia là gì?
    Là hoạt động giáo dục trong đó học sinh được trực tiếp tham gia vào các hoạt động thực tiễn dưới sự hướng dẫn của nhà trường và sự phối hợp của nhiều lực lượng giáo dục nhằm phát triển phẩm chất và năng lực.

  2. Tại sao cần quản lý hoạt động trải nghiệm cho học sinh tiểu học?
    Quản lý giúp đảm bảo hoạt động được tổ chức có kế hoạch, phù hợp với mục tiêu giáo dục, phát huy hiệu quả và an toàn cho học sinh, đồng thời huy động nguồn lực từ nhiều bên tham gia.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động trải nghiệm?
    Bao gồm năng lực quản lý của hiệu trưởng, nhận thức và năng lực của giáo viên, cơ sở vật chất, sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội, cũng như hệ thống văn bản chỉ đạo.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên?
    Thông qua các lớp tập huấn chuyên môn, chia sẻ kinh nghiệm, hướng dẫn xây dựng kế hoạch và phương pháp tổ chức hoạt động phù hợp với đặc điểm học sinh.

  5. Hoạt động trải nghiệm có ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển của học sinh?
    Giúp học sinh phát triển kỹ năng sống, phẩm chất nhân cách, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo, đồng thời tăng cường sự tự tin và khả năng thích ứng với cuộc sống.

Kết luận

  • Hoạt động trải nghiệm theo tiếp cận cùng tham gia tại các trường tiểu học huyện Kim Sơn đã được triển khai nhưng còn nhiều hạn chế về quản lý và tổ chức.
  • Năng lực quản lý của hiệu trưởng và nhận thức của giáo viên là yếu tố quyết định hiệu quả hoạt động trải nghiệm.
  • Cơ sở vật chất và sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội cần được cải thiện để nâng cao chất lượng hoạt động.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao năng lực quản lý, đổi mới kế hoạch tổ chức, tăng cường phối hợp và cải thiện điều kiện vật chất.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2023-2025 nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động trải nghiệm, góp phần phát triển toàn diện học sinh tiểu học.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên cần áp dụng các biện pháp đề xuất, đồng thời phối hợp chặt chẽ để xây dựng môi trường học tập trải nghiệm hiệu quả, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.