Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, giáo dục trực tuyến đã trở thành xu hướng tất yếu, đặc biệt trong giáo dục nghề nghiệp. Tại Thành phố Hồ Chí Minh, hơn 20 triệu học sinh, sinh viên và gần 2 triệu nhà giáo các cấp học đã phải chuyển sang hình thức dạy học trực tuyến trong năm học 2021-2022 do ảnh hưởng của dịch COVID-19. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về quản lí hoạt động dạy học trực tuyến nhằm đảm bảo chất lượng và hiệu quả giáo dục. Luận văn tập trung nghiên cứu quản lí hoạt động dạy học theo hình thức trực tuyến tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2019-2022. Mục tiêu nghiên cứu là khảo sát thực trạng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các biện pháp quản lí phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả dạy học trực tuyến. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các cơ sở giáo dục nghề nghiệp thích ứng với xu thế chuyển đổi số, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng nhu cầu phát triển nguồn nhân lực trong thời đại công nghiệp 4.0.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn xây dựng khung lý thuyết dựa trên các mô hình quản lí giáo dục và quản lí dạy học trực tuyến. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết quản lí giáo dục với bốn chức năng cơ bản: kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra (Nguyễn Quốc Chí & Nguyễn Thị Mỹ Lộc, 2010). Quản lí được hiểu là quá trình tác động có định hướng của chủ thể quản lí nhằm đạt mục tiêu tổ chức.

  • Mô hình quản lí dạy học trực tuyến dựa trên nguyên lý ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục, nhấn mạnh vai trò của hạ tầng kỹ thuật, năng lực đội ngũ và sự phối hợp giữa các bên liên quan (Trần Thị Lan Thu, 2019).

Các khái niệm chính bao gồm: dạy học trực tuyến (E-learning), quản lí hoạt động dạy học trực tuyến, cơ sở giáo dục nghề nghiệp, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí dạy học trực tuyến như công nghệ, nội dung khóa học, kiểm tra đánh giá, thời gian và nguồn lực.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp nghiên cứu lí luận: Phân tích, tổng hợp các tài liệu, văn bản pháp luật, công trình nghiên cứu liên quan để xây dựng cơ sở lý luận và khung nghiên cứu.

  • Phương pháp quan sát sư phạm: Quan sát trực tiếp hoạt động dạy học trực tuyến tại 3 cơ sở giáo dục nghề nghiệp nhằm thu thập thông tin thực tiễn.

  • Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Khảo sát 9 cơ sở giáo dục nghề nghiệp (3 trung tâm, 3 trường trung cấp, 3 trường cao đẳng) với mẫu gồm cán bộ quản lí và giáo viên, thu thập dữ liệu về nhận thức, thực trạng quản lí và đánh giá các biện pháp đề xuất.

  • Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Nghiên cứu các văn bản quản lí, báo cáo tổng kết để đánh giá hoạt động quản lí dạy học trực tuyến.

  • Phương pháp thống kê toán học: Xử lí và phân tích số liệu khảo sát nhằm đánh giá thực trạng và mối quan hệ giữa các yếu tố.

Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2019-2022, phù hợp với bối cảnh dịch COVID-19 và sự chuyển đổi mạnh mẽ sang dạy học trực tuyến.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của dạy học trực tuyến: Khoảng 85% cán bộ quản lí và giáo viên tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp ở TP.HCM nhận thức rõ vai trò thiết yếu của dạy học trực tuyến trong bối cảnh hiện nay, đặc biệt trong việc đảm bảo kế hoạch đào tạo khi dịch bệnh diễn biến phức tạp.

  2. Thực trạng quản lí hoạt động dạy học trực tuyến: Chỉ khoảng 60% cơ sở có kế hoạch dạy học trực tuyến cụ thể và được phổ biến rộng rãi đến toàn bộ cán bộ, giáo viên. Việc tổ chức và chỉ đạo hoạt động dạy học trực tuyến còn thiếu đồng bộ, nhiều nơi chưa có quy trình kiểm tra, đánh giá hiệu quả bài bản.

  3. Ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan và khách quan: Yếu tố công nghệ (hạ tầng mạng, thiết bị) chiếm tỷ lệ ảnh hưởng khoảng 70% đến hiệu quả quản lí dạy học trực tuyến. Năng lực sử dụng công nghệ của giáo viên và cán bộ quản lí cũng là rào cản lớn với khoảng 55% người được khảo sát cho biết còn hạn chế kỹ năng. Thời gian dành cho chuẩn bị và giảng dạy trực tuyến tăng lên trung bình 30-40% so với dạy học truyền thống.

  4. Kiểm tra, đánh giá và bồi dưỡng chuyên môn: Chỉ 50% cơ sở thực hiện kiểm tra, đánh giá định kỳ và có báo cáo kết quả rõ ràng. Công tác bồi dưỡng nâng cao năng lực dạy học trực tuyến cho giáo viên còn hạn chế, chưa đáp ứng kịp nhu cầu chuyển đổi số.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy quản lí hoạt động dạy học trực tuyến tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp TP.HCM đã có những bước tiến tích cực nhưng vẫn còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu do sự thiếu đồng bộ trong xây dựng kế hoạch, tổ chức và kiểm tra đánh giá. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, mức độ ứng dụng công nghệ và năng lực quản lí còn thấp hơn mức trung bình, ảnh hưởng đến chất lượng dạy học trực tuyến.

Việc thiếu hạ tầng kỹ thuật ổn định và kỹ năng CNTT của giáo viên là những thách thức lớn, đồng thời thời gian dành cho công tác chuẩn bị tăng cao gây áp lực cho đội ngũ giảng viên. Các biểu đồ phân tích số liệu có thể minh họa rõ sự phân bố nhận thức, mức độ ứng dụng công nghệ và hiệu quả quản lí giữa các cơ sở, giúp nhà quản lí nhận diện điểm mạnh, điểm yếu để điều chỉnh phù hợp.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của quản lí trong việc đảm bảo hoạt động dạy học trực tuyến hiệu quả, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của các biện pháp nâng cao năng lực cán bộ quản lí và giáo viên, cải thiện hạ tầng kỹ thuật và xây dựng quy trình quản lí bài bản.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lí dạy học trực tuyến

    • Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu về quản lí dạy học trực tuyến cho cán bộ quản lí và giáo viên.
    • Mục tiêu: 100% cán bộ quản lí và giáo viên được bồi dưỡng trong vòng 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Lao động - Thương binh và Xã hội phối hợp với các trường đại học, trung tâm đào tạo.

  2. Đổi mới công tác xây dựng kế hoạch dạy học trực tuyến

    • Xây dựng kế hoạch chi tiết, cụ thể cho từng môn học, từng học kỳ, đảm bảo tính khả thi và phù hợp với điều kiện thực tế.
    • Mục tiêu: 100% cơ sở giáo dục nghề nghiệp có kế hoạch dạy học trực tuyến được phê duyệt và phổ biến.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các cơ sở giáo dục nghề nghiệp.

  3. Tăng cường tổ chức quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ

    • Thiết lập hệ thống bồi dưỡng thường xuyên, cập nhật kiến thức công nghệ mới và phương pháp dạy học trực tuyến.
    • Mục tiêu: Ít nhất 2 khóa bồi dưỡng/năm cho giáo viên và cán bộ quản lí.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng đào tạo, trung tâm bồi dưỡng chuyên môn.

  4. Thường xuyên chỉ đạo và kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học trực tuyến

    • Xây dựng quy trình kiểm tra, đánh giá định kỳ, có báo cáo kết quả và biện pháp khắc phục.
    • Mục tiêu: 100% cơ sở thực hiện kiểm tra, đánh giá ít nhất 1 lần/quý.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu phối hợp với các phòng ban chuyên môn.

  5. Cải thiện hạ tầng kỹ thuật và hỗ trợ công nghệ

    • Đầu tư nâng cấp hệ thống mạng, trang thiết bị và phần mềm quản lí học tập.
    • Mục tiêu: Đảm bảo 90% giáo viên và học viên có điều kiện truy cập ổn định.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lí giáo dục nghề nghiệp

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và các giải pháp quản lí dạy học trực tuyến, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lí.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch, tổ chức và kiểm tra hoạt động dạy học trực tuyến tại đơn vị.

  2. Giáo viên và giảng viên các cơ sở giáo dục nghề nghiệp

    • Lợi ích: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến dạy học trực tuyến, nâng cao kỹ năng ứng dụng công nghệ và phương pháp giảng dạy.
    • Use case: Áp dụng các biện pháp đổi mới phương pháp giảng dạy trực tuyến, tham gia bồi dưỡng chuyên môn.

  3. Nhà hoạch định chính sách giáo dục

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở dữ liệu thực tiễn để xây dựng chính sách hỗ trợ phát triển dạy học trực tuyến trong giáo dục nghề nghiệp.
    • Use case: Xây dựng các chương trình hỗ trợ, đầu tư hạ tầng và đào tạo nguồn nhân lực.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lí giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo khung lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lí dạy học trực tuyến.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan đến giáo dục trực tuyến và quản lí giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lí dạy học trực tuyến khác gì so với quản lí dạy học truyền thống?
    Quản lí dạy học trực tuyến đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa công nghệ, con người và quy trình, tập trung vào việc đảm bảo hạ tầng kỹ thuật, năng lực sử dụng công nghệ và tương tác trực tuyến, trong khi quản lí truyền thống chủ yếu dựa trên sự giám sát trực tiếp và tổ chức lớp học vật lý.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lí dạy học trực tuyến?
    Yếu tố công nghệ, bao gồm hạ tầng mạng, thiết bị và phần mềm, chiếm khoảng 70% ảnh hưởng đến hiệu quả. Ngoài ra, năng lực sử dụng công nghệ của giáo viên và cán bộ quản lí cũng rất quan trọng.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực dạy học trực tuyến cho giáo viên?
    Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn kỹ năng sử dụng phần mềm, xây dựng bài giảng số và phương pháp tương tác trực tuyến; đồng thời khuyến khích giáo viên tham gia các cộng đồng học tập trực tuyến để trao đổi kinh nghiệm.

  4. Kiểm tra, đánh giá trong dạy học trực tuyến được thực hiện như thế nào?
    Có thể sử dụng các công cụ kiểm tra trực tuyến như bài trắc nghiệm, bài tập tự luận, thảo luận nhóm và đánh giá quá trình học tập qua hệ thống LMS. Việc giám sát thi cử có thể kết hợp giữa trực tuyến và trực tiếp để đảm bảo tính khách quan.

  5. Các cơ sở giáo dục nghề nghiệp cần chuẩn bị gì để triển khai dạy học trực tuyến hiệu quả?
    Cần đầu tư hạ tầng kỹ thuật ổn định, xây dựng kế hoạch chi tiết, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lí và giáo viên, phối hợp chặt chẽ với phụ huynh và học viên, đồng thời thiết lập quy trình kiểm tra, đánh giá và phản hồi liên tục.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và khảo sát thực trạng quản lí dạy học trực tuyến tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp TP.HCM trong giai đoạn 2019-2022, làm rõ các yếu tố ảnh hưởng và hạn chế hiện tại.
  • Kết quả nghiên cứu cho thấy nhận thức về tầm quan trọng của dạy học trực tuyến cao nhưng công tác quản lí còn nhiều bất cập, đặc biệt về kế hoạch, tổ chức và kiểm tra đánh giá.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao năng lực quản lí, đổi mới kế hoạch, tăng cường bồi dưỡng chuyên môn và cải thiện hạ tầng kỹ thuật có tính cấp thiết và khả thi cao.
  • Nghiên cứu góp phần hỗ trợ các cơ sở giáo dục nghề nghiệp thích ứng với chuyển đổi số, nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực trong thời đại mới.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các biện pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả thực tiễn và mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lí dạy học trực tuyến tại cơ sở giáo dục nghề nghiệp của bạn!