Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam, việc nâng cao chất lượng hoạt động dạy học tại các trường Trung học cơ sở (THCS) đóng vai trò then chốt trong sự phát triển giáo dục quốc gia. Tại huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ, trường THCS Cổ Tiết là một trong những đơn vị giáo dục trọng điểm, đã được công nhận đạt chuẩn quốc gia từ năm 2013. Tuy nhiên, công tác quản lý hoạt động dạy học tại trường vẫn còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Nghiên cứu này tập trung khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS Cổ Tiết trong giai đoạn từ năm 2013 đến 2016, nhằm đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, nâng cao hiệu quả dạy học theo hướng đổi mới.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học tại trường, từ đó đề xuất các giải pháp quản lý đồng bộ, khoa học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý hoạt động dạy học của Ban giám hiệu, đội ngũ giáo viên và học sinh tại trường THCS Cổ Tiết, huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục ở cấp THCS, góp phần thực hiện thành công Nghị quyết 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo đến năm 2030.

Theo số liệu khảo sát, tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn và trên chuẩn tại trường đạt khoảng 100%, trong đó trên chuẩn chiếm 60%. Tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THCS đạt từ 97% đến 100%, với hơn 70% học sinh tiếp tục học lên THPT. Tuy nhiên, công tác quản lý hoạt động dạy học còn tồn tại những điểm yếu như chưa đồng bộ trong quản lý giờ lên lớp, đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá kết quả học tập. Nghiên cứu nhằm giải quyết các vấn đề này để nâng cao hiệu quả hoạt động dạy học tại trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý hoạt động dạy học trong trường THCS, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm điều khiển các hoạt động giáo dục trong nhà trường để đạt mục tiêu đề ra. Quản lý hoạt động dạy học là nội dung trọng tâm của quản lý nhà trường, bao gồm quản lý hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh.

  • Lý thuyết đổi mới phương pháp dạy học: Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm từng lớp học, môn học. Phương pháp dạy học tích cực kết hợp với phương pháp truyền thống nhằm nâng cao hiệu quả dạy học.

  • Khái niệm quản lý hoạt động dạy học: Quản lý hoạt động dạy học là quản lý việc thực hiện nội dung, chương trình, kế hoạch dạy học, đổi mới phương pháp, kiểm tra đánh giá kết quả học tập, sử dụng thiết bị dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, hoạt động dạy học, quản lý hoạt động dạy học, đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá kết quả học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực nghiệm:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS Cổ Tiết, bao gồm bảng hỏi, phỏng vấn cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và các tài liệu, báo cáo của nhà trường, Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tam Nông.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định tính và định lượng, sử dụng thống kê mô tả để đánh giá thực trạng, so sánh tỷ lệ thực hiện các nội dung quản lý, phân tích nguyên nhân hạn chế và đề xuất giải pháp.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát toàn bộ cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh từ lớp 6 đến lớp 9 tại trường THCS Cổ Tiết, với khoảng 150 người tham gia khảo sát trực tiếp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành từ tháng 8 năm 2013 đến tháng 5 năm 2016, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khoa học, khách quan và phù hợp với mục tiêu nghiên cứu nhằm cung cấp các kết quả có giá trị thực tiễn cao.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học của giáo viên: Khoảng 85% giáo viên thực hiện đầy đủ kế hoạch soạn bài và chuẩn bị lên lớp theo quy định. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 60% giáo viên áp dụng đổi mới phương pháp dạy học tích cực trong giờ lên lớp. Việc quản lý giờ lên lớp được duy trì nghiêm túc với tỷ lệ chuyên cần đạt trên 90%.

  2. Quản lý hoạt động học của học sinh: Tỷ lệ học sinh thực hiện nghiêm túc nội quy học tập đạt khoảng 80%. Tuy nhiên, chỉ khoảng 55% học sinh có thói quen tự học và chủ động trong học tập. Việc phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong quản lý học sinh còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập.

  3. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập: Việc đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập được thực hiện ở mức độ trung bình, với khoảng 65% giáo viên áp dụng các hình thức đánh giá đa dạng, phản ánh đúng năng lực học sinh. Tuy nhiên, vẫn còn tình trạng kiểm tra theo hình thức truyền thống, chưa phát huy hết vai trò động viên, khích lệ học sinh.

  4. Sử dụng thiết bị dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin: Khoảng 70% giáo viên sử dụng thiết bị dạy học và ứng dụng CNTT trong giảng dạy, nhưng mức độ khai thác hiệu quả còn hạn chế do thiếu thiết bị hiện đại và kỹ năng sử dụng CNTT của giáo viên chưa đồng đều.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS Cổ Tiết đã đạt được những kết quả tích cực như duy trì nề nếp giờ lên lớp, chuẩn bị bài giảng và thực hiện chương trình dạy học theo quy định. Tuy nhiên, việc đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá còn chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục toàn diện.

Nguyên nhân chính bao gồm: năng lực quản lý và chuyên môn của cán bộ quản lý và giáo viên chưa đồng đều; sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong quản lý học sinh chưa chặt chẽ; cơ sở vật chất, thiết bị dạy học và ứng dụng CNTT còn hạn chế; động lực và thái độ học tập của học sinh chưa ổn định.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phù hợp với xu hướng chung của các trường THCS ở vùng trung du, nông thôn, nơi mà việc đổi mới giáo dục còn gặp nhiều khó khăn do điều kiện kinh tế xã hội và nguồn lực hạn chế. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thực hiện các nội dung quản lý của giáo viên và học sinh sẽ giúp minh họa rõ nét hơn các điểm mạnh và hạn chế.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ thực trạng quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS Cổ Tiết, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực quản lý và chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên
    Tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn về quản lý hoạt động dạy học và đổi mới phương pháp dạy học cho Ban giám hiệu và giáo viên. Mục tiêu đạt 100% cán bộ quản lý và giáo viên được đào tạo trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tam Nông phối hợp với trường THCS Cổ Tiết.

  2. Đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá
    Khuyến khích giáo viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực, đa dạng hóa hình thức kiểm tra, đánh giá nhằm phát huy năng lực và phẩm chất học sinh. Mục tiêu tăng tỷ lệ giáo viên đổi mới phương pháp lên trên 80% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu nhà trường và tổ chuyên môn.

  3. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong quản lý học sinh
    Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên chủ nhiệm, Ban đại diện cha mẹ học sinh và các tổ chức xã hội để quản lý và hỗ trợ học sinh. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ học sinh có thói quen tự học và ý thức học tập lên 70% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, giáo viên chủ nhiệm, Ban đại diện cha mẹ học sinh.

  4. Đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin
    Tăng cường trang bị thiết bị dạy học hiện đại, nâng cao kỹ năng sử dụng CNTT cho giáo viên nhằm hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học. Mục tiêu 100% giáo viên có kỹ năng sử dụng CNTT cơ bản trong giảng dạy trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện Tam Nông, Phòng Giáo dục và Đào tạo.

  5. Xây dựng và duy trì nền nếp giờ lên lớp và chuẩn bị bài giảng
    Ban hành quy chế quản lý giờ lên lớp, kiểm tra định kỳ việc soạn bài và chuẩn bị giáo án của giáo viên nhằm đảm bảo chất lượng giờ dạy. Mục tiêu duy trì tỷ lệ chuyên cần trên 95%. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu nhà trường.

Các giải pháp trên cần được triển khai đồng bộ, có sự giám sát và đánh giá thường xuyên để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả trong thực tiễn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp trường và phòng giáo dục
    Giúp nâng cao năng lực quản lý hoạt động dạy học, xây dựng các chính sách và biện pháp quản lý phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục.

  2. Giáo viên Trung học cơ sở
    Tham khảo các phương pháp đổi mới dạy học, kiểm tra đánh giá và quản lý hoạt động học sinh nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục
    Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động dạy học trong trường THCS, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương
    Hỗ trợ xây dựng kế hoạch phát triển giáo dục, đầu tư cơ sở vật chất và nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên tại các trường THCS trên địa bàn.

Việc áp dụng kết quả nghiên cứu sẽ giúp các đối tượng trên nâng cao hiệu quả công tác quản lý và giảng dạy, góp phần thực hiện thành công mục tiêu đổi mới giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động dạy học là gì và tại sao nó quan trọng?
    Quản lý hoạt động dạy học là quá trình tổ chức, điều khiển các hoạt động dạy và học nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Nó quan trọng vì quyết định chất lượng giáo dục, giúp nhà trường vận hành hiệu quả và đáp ứng yêu cầu đổi mới.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động dạy học?
    Bao gồm năng lực cán bộ quản lý, trình độ chuyên môn giáo viên, chất lượng đầu vào học sinh, cơ sở vật chất, sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình, cũng như chính sách hỗ trợ từ cấp trên.

  3. Làm thế nào để đổi mới phương pháp dạy học hiệu quả?
    Giáo viên cần được bồi dưỡng kỹ năng, áp dụng phương pháp tích cực, đa dạng hóa hình thức dạy và kiểm tra, đồng thời sử dụng hiệu quả thiết bị dạy học và công nghệ thông tin.

  4. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản lý hoạt động dạy học là gì?
    CNTT hỗ trợ quản lý hồ sơ, kế hoạch dạy học, giúp giáo viên soạn giáo án điện tử, tổ chức dạy học trực tuyến và nâng cao hiệu quả truyền đạt kiến thức.

  5. Làm thế nào để tăng cường phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong quản lý học sinh?
    Thiết lập cơ chế giao tiếp thường xuyên, tổ chức các buổi họp phụ huynh, phối hợp trong việc giám sát học tập và rèn luyện của học sinh, tạo môi trường học tập tích cực.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS Cổ Tiết đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng còn tồn tại hạn chế trong đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá.
  • Năng lực quản lý, trình độ chuyên môn giáo viên và sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình là những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.
  • Đề xuất các biện pháp đồng bộ như bồi dưỡng cán bộ quản lý, đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường phối hợp gia đình và đầu tư cơ sở vật chất.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn cao, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục THCS tại địa phương và có thể áp dụng cho các trường tương tự.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý giáo dục địa phương triển khai các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới để đạt hiệu quả bền vững.

Để tiếp tục phát triển, cần tổ chức các chương trình đào tạo nâng cao năng lực quản lý, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá hiệu quả thực hiện các biện pháp đề xuất. Mời các nhà quản lý, giáo viên và nghiên cứu quan tâm áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông tại Việt Nam.