Tổng quan nghiên cứu

Theo báo cáo của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Việt Nam hiện có khoảng 6,7 triệu người khuyết tật (NKT), chiếm khoảng 7,5% dân số cả nước. Người khuyết tật là nhóm đối tượng yếu thế, gặp nhiều khó khăn trong sinh hoạt, học tập, lao động và hòa nhập xã hội. Công tác trợ giúp xã hội (TGXH) đối với NKT nhằm tạo điều kiện thuận lợi để họ phát triển về thể chất và tinh thần, góp phần ổn định cuộc sống và hòa nhập cộng đồng. Quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng, là một trong những địa phương trung tâm có số lượng NKT đáng kể, nơi công tác TGXH đã được triển khai từ năm 2010 đến 2014 với nhiều chính sách trợ cấp xã hội, y tế, giáo dục, dạy nghề và tạo việc làm, cũng như hỗ trợ tiếp cận văn hóa, thể thao, giải trí.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hệ thống hóa lý luận về công tác TGXH đối với NKT, đánh giá thực trạng công tác này tại quận Thanh Khê trong giai đoạn 2010-2014, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả trợ giúp xã hội cho NKT trong 5 năm tiếp theo. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững, đảm bảo quyền lợi và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người khuyết tật tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết về trợ giúp xã hội (TGXH): TGXH được hiểu là hệ thống các chính sách, chế độ và chương trình trợ giúp chính thức của Nhà nước và hoạt động trợ giúp phi chính thức của cộng đồng nhằm hỗ trợ các nhóm yếu thế, trong đó có NKT, giúp họ vượt qua khó khăn, ổn định cuộc sống và hòa nhập xã hội.

  • Quan điểm tiếp cận TGXH: Bao gồm các quan điểm quyền con người, quản lý rủi ro, phổ cập, mục tiêu và tổng thể. Trong đó, quan điểm mục tiêu được áp dụng nhằm ưu tiên hỗ trợ nhóm NKT khó khăn nhất, phù hợp với nguồn lực hạn chế.

  • Mô hình phân loại người khuyết tật: Dựa trên Nghị định số 28/2012/NĐ-CP, phân loại theo dạng tật (vận động, nghe nói, nhìn, thần kinh tâm thần, trí tuệ, khác) và mức độ khuyết tật (nhẹ, nặng, đặc biệt nặng). Mô hình này giúp xác định mức độ trợ giúp phù hợp.

  • Tháp nhu cầu Maslow: Áp dụng để phân tích nhu cầu của NKT từ nhu cầu sinh lý cơ bản đến nhu cầu được tôn trọng và thể hiện bản thân, làm cơ sở xây dựng chính sách trợ giúp toàn diện.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu thống kê từ Phòng Lao động – Thương binh và Xã hội quận Thanh Khê, các báo cáo chính thức, cùng khảo sát thực tế 100 người khuyết tật tại 10 phường của quận (mỗi phường 10 người được chọn ngẫu nhiên). Ngoài ra, phỏng vấn trực tiếp cán bộ thực hiện chính sách bảo trợ xã hội để thu thập ý kiến chuyên môn.

  • Phương pháp phân tích: Kết hợp phân tích thực chứng, phân tích chuẩn tắc, phân tích thống kê, tổng hợp và so sánh. Số liệu được xử lý bằng phần mềm Excel để đảm bảo tính chính xác và khoa học.

  • Timeline nghiên cứu: Thực trạng công tác TGXH được phân tích trong giai đoạn 2010-2014, các giải pháp đề xuất có hiệu lực trong 5 năm tiếp theo.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát 100 NKT đại diện cho các phường trong quận Thanh Khê nhằm đảm bảo tính đại diện và phản ánh đúng nhu cầu, mức độ hài lòng của đối tượng thụ hưởng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy mô và mức độ bao phủ chính sách trợ giúp xã hội: Tỷ lệ NKT được hưởng trợ cấp xã hội hàng tháng tại quận Thanh Khê đạt khoảng 65% so với tổng số NKT cần trợ giúp. Mức trợ cấp bình quân hàng tháng dao động từ 300.000 đến 500.000 đồng tùy theo mức độ khuyết tật, với NKT đặc biệt nặng được hưởng mức cao hơn.

  2. Thực trạng trợ giúp y tế: Khoảng 80% NKT được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí, giúp giảm gánh nặng chi phí khám chữa bệnh. Tuy nhiên, chỉ khoảng 55% NKT được tiếp cận đầy đủ các dịch vụ phục hồi chức năng và phương tiện trợ giúp như xe lăn, chân tay giả.

  3. Trợ giúp giáo dục và dạy nghề: Tỷ lệ trẻ em khuyết tật được đi học đạt khoảng 70%, nhưng chỉ có khoảng 40% NKT trong độ tuổi lao động được tham gia các lớp đào tạo nghề phù hợp. Việc tạo việc làm cho NKT còn hạn chế, với tỷ lệ thất nghiệp cao hơn 30% so với người bình thường.

  4. Hỗ trợ văn hóa, thể thao, giải trí: Các hoạt động vui chơi, giải trí dành cho NKT còn rất hạn chế, chỉ khoảng 25% NKT tham gia các chương trình thể thao hoặc văn hóa do địa phương tổ chức.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố. Mức trợ cấp xã hội hiện nay chưa hoàn toàn đáp ứng nhu cầu tối thiểu của NKT, do nguồn ngân sách hạn chế và chưa điều chỉnh kịp thời theo mức sống tối thiểu. Việc tiếp cận dịch vụ y tế và phục hồi chức năng còn bất cập do thiếu trang thiết bị và nhân lực chuyên môn. Trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo nghề, cơ sở vật chất và chương trình đào tạo chưa thực sự phù hợp với đặc điểm của từng dạng khuyết tật, dẫn đến tỷ lệ tham gia thấp và hiệu quả chưa cao.

So sánh với các nghiên cứu trên phạm vi toàn quốc, kết quả tại quận Thanh Khê tương đồng với xu hướng chung về mức độ bao phủ chính sách và những khó khăn trong việc tạo việc làm cho NKT. Tuy nhiên, quận đã có những bước tiến trong việc cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí và mở rộng đối tượng hưởng trợ cấp xã hội. Việc tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao cho NKT cần được đẩy mạnh hơn để nâng cao chất lượng cuộc sống tinh thần.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ bao phủ trợ cấp xã hội, biểu đồ mức trợ cấp bình quân theo nhóm khuyết tật, bảng so sánh tỷ lệ tham gia giáo dục và đào tạo nghề, cũng như biểu đồ mức độ hài lòng của NKT về các dịch vụ trợ giúp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện chính sách trợ cấp xã hội: Điều chỉnh mức trợ cấp hàng tháng theo hướng tiếp cận mức sống tối thiểu, ưu tiên tăng mức trợ cấp cho NKT đặc biệt nặng và trẻ em khuyết tật. Thời gian thực hiện trong 2 năm tới, do UBND quận phối hợp với Sở Lao động - Thương binh và Xã hội thành phố Đà Nẵng.

  2. Tăng cường trợ giúp y tế và phục hồi chức năng: Đầu tư trang thiết bị y tế chuyên biệt, mở rộng mạng lưới phục hồi chức năng tại các trạm y tế xã, đào tạo nhân lực chuyên môn. Mục tiêu nâng tỷ lệ NKT được phục hồi chức năng lên trên 70% trong 3 năm tới, do ngành y tế và phòng lao động quận thực hiện.

  3. Phát triển giáo dục hòa nhập và đào tạo nghề: Xây dựng chương trình đào tạo nghề phù hợp với từng dạng khuyết tật, tăng cường cơ sở vật chất và thiết bị hỗ trợ học tập. Mở rộng các lớp đào tạo nghề và tạo việc làm cho NKT, phấn đấu tăng tỷ lệ có việc làm lên 60% trong 5 năm tới, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trung tâm dạy nghề.

  4. Đẩy mạnh hoạt động văn hóa, thể thao, giải trí: Tổ chức các sự kiện thể thao, văn hóa dành riêng cho NKT, xây dựng các khu vui chơi phù hợp. Mục tiêu tăng tỷ lệ tham gia các hoạt động này lên 50% trong 3 năm, do UBND quận và các tổ chức xã hội phối hợp thực hiện.

  5. Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật và rút ngắn thời gian ban hành: Đề xuất sửa đổi, bổ sung các văn bản hướng dẫn thực hiện chính sách trợ giúp xã hội cho NKT, đảm bảo tính kịp thời và phù hợp với thực tiễn. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do các cơ quan chức năng cấp thành phố và trung ương chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý và hoạch định chính sách: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp hoàn thiện công tác trợ giúp xã hội đối với NKT, từ đó xây dựng chính sách phù hợp và hiệu quả.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên cao học chuyên ngành kinh tế phát triển, xã hội học: Cung cấp cơ sở lý luận và dữ liệu thực tiễn để nghiên cứu sâu hơn về công tác trợ giúp xã hội và phát triển bền vững cho nhóm đối tượng yếu thế.

  3. Các tổ chức phi chính phủ, tổ chức xã hội và cộng đồng: Hỗ trợ trong việc thiết kế chương trình, dự án hỗ trợ NKT, nâng cao hiệu quả hoạt động xã hội và huy động nguồn lực.

  4. Người khuyết tật và gia đình: Nắm bắt thông tin về quyền lợi, chính sách trợ giúp xã hội, từ đó chủ động tiếp cận và sử dụng các dịch vụ hỗ trợ phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác trợ giúp xã hội đối với người khuyết tật gồm những nội dung chính nào?
    Công tác trợ giúp xã hội bao gồm trợ cấp xã hội hàng tháng, trợ giúp y tế, giáo dục, dạy nghề và tạo việc làm, cũng như hỗ trợ tiếp cận văn hóa, thể thao và giải trí. Mỗi nội dung nhằm đáp ứng nhu cầu thiết yếu và nâng cao chất lượng cuộc sống cho NKT.

  2. Mức trợ cấp xã hội hiện nay có đáp ứng đủ nhu cầu của người khuyết tật không?
    Mức trợ cấp hiện tại chỉ đáp ứng một phần nhu cầu tối thiểu, chưa hoàn toàn phù hợp với mức sống thực tế. Do đó, việc điều chỉnh mức trợ cấp theo hướng tiếp cận mức sống tối thiểu là cần thiết để đảm bảo hiệu quả chính sách.

  3. Người khuyết tật có được hưởng bảo hiểm y tế miễn phí không?
    Theo quy định, người khuyết tật đặc biệt nặng và những người không nơi nương tựa được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí, giúp họ tiếp cận dịch vụ khám chữa bệnh và phục hồi chức năng hiệu quả hơn.

  4. Tỷ lệ người khuyết tật được học nghề và có việc làm hiện nay ra sao?
    Tỷ lệ người khuyết tật tham gia đào tạo nghề còn thấp, khoảng 40%, và tỷ lệ có việc làm bền vững chỉ đạt khoảng 30-40%, thấp hơn nhiều so với người bình thường do nhiều rào cản về cơ sở vật chất và chính sách hỗ trợ.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác trợ giúp xã hội cho người khuyết tật?
    Cần hoàn thiện chính sách trợ cấp, tăng cường đầu tư y tế và phục hồi chức năng, phát triển giáo dục hòa nhập và đào tạo nghề phù hợp, đồng thời đẩy mạnh các hoạt động văn hóa, thể thao, giải trí và hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa lý luận và đánh giá thực trạng công tác trợ giúp xã hội đối với người khuyết tật tại quận Thanh Khê trong giai đoạn 2010-2014, làm rõ những thành tựu và hạn chế hiện có.
  • Phân tích chi tiết các nội dung trợ giúp xã hội gồm trợ cấp xã hội, y tế, giáo dục, dạy nghề, việc làm và văn hóa, thể thao, giải trí, đồng thời đánh giá mức độ bao phủ và hiệu quả chính sách.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện chính sách trợ giúp xã hội, tăng cường nguồn lực, nâng cao chất lượng dịch vụ và mở rộng đối tượng thụ hưởng trong 5 năm tới.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn cao, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và thúc đẩy hòa nhập xã hội cho người khuyết tật tại địa phương.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý, tổ chức xã hội và cộng đồng cùng phối hợp thực hiện các giải pháp đề xuất để đạt hiệu quả bền vững.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng cần triển khai ngay các giải pháp ưu tiên, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu để hoàn thiện hơn công tác trợ giúp xã hội cho người khuyết tật trên toàn quốc.