Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, đổi mới giáo dục trở thành nhu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và phát triển bền vững. Tại Việt Nam, Nghị quyết số 29/NQ-TW (2013) và Nghị quyết số 88/2014/QH13 đã đặt nền tảng cho việc đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông, trong đó có việc đổi mới chương trình, sách giáo khoa. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành chương trình giáo dục phổ thông mới nhằm nâng cao chất lượng giáo dục thế hệ trẻ, đáp ứng yêu cầu thực tiễn và xu thế phát triển chung.

Tiểu học là cấp học đầu tiên trong hệ thống giáo dục phổ thông, với môn Toán giữ vai trò quan trọng trong phát triển tư duy và nhân cách học sinh. Tuy nhiên, thực tế dạy học môn Toán ở các trường tiểu học huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh còn tồn tại nhiều bất cập như dạy nặng về lý thuyết, chưa chú trọng thực hành, chưa phát huy tính tích cực của học sinh, cũng như công tác quản lý và điều kiện bảo đảm chất lượng chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng quản lý dạy học môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới tại các trường tiểu học huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 16 trường tiểu học với 310 đối tượng khảo sát gồm 60 cán bộ quản lý và 250 giáo viên, sử dụng số liệu từ năm 2015 đến nay. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ đổi mới quản lý dạy học môn Toán, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đạt mục tiêu giáo dục với hiệu quả cao nhất. Quản lý dạy học là một chức năng trọng tâm của quản lý nhà trường, đảm bảo quá trình dạy và học vận hành hiệu quả.

  • Lý thuyết dạy học tích cực: Tập trung vào việc lấy người học làm trung tâm, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh thông qua các phương pháp dạy học tích cực như dạy học giải quyết vấn đề, dạy học theo nhóm, dạy học dự án, dạy học tình huống.

  • Khái niệm quản lý dạy học môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới: Là hệ thống các tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến quá trình dạy học, giáo viên, học sinh và các lực lượng liên quan nhằm vận hành quá trình dạy học môn Toán theo chương trình mới, với mục tiêu hình thành và phát triển năng lực toán học và phẩm chất chung cho học sinh tiểu học.

Các khái niệm chính bao gồm: dạy học, dạy học môn Toán, quản lý dạy học, quản lý giáo dục, chương trình giáo dục phổ thông mới, năng lực toán học, phương pháp dạy học tích cực.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp lý luận và thực tiễn:

  • Phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa tài liệu về quản lý dạy học môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới, xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài.

  • Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Điều tra khảo sát bằng phiếu điều tra với 310 đối tượng gồm cán bộ quản lý và giáo viên tại 16 trường tiểu học huyện Tiên Du. Phỏng vấn chuyên gia, trao đổi nhóm để thu thập thông tin sâu sắc về thực trạng dạy học và quản lý.

  • Phương pháp thống kê toán học: Xử lý, tổng hợp số liệu khảo sát để phân tích, đánh giá thực trạng và rút ra kết luận khoa học.

  • Timeline nghiên cứu: Số liệu và khảo sát tập trung từ năm 2015 đến năm 2020, đảm bảo tính cập nhật và phù hợp với lộ trình triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 60 cán bộ quản lý (hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn) và 250 giáo viên trực tiếp dạy môn Toán, được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nhận thức về mục tiêu, nội dung dạy học môn Toán theo chương trình mới: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng và đầy đủ về mục tiêu phát triển năng lực toán học và phẩm chất chung cho học sinh theo chương trình mới. Tuy nhiên, còn khoảng 15% chưa nắm vững hoặc hiểu chưa sâu sắc, ảnh hưởng đến việc triển khai dạy học.

  2. Phương pháp và hình thức tổ chức dạy học: 78% giáo viên áp dụng các phương pháp dạy học tích cực như dạy học theo nhóm, giải quyết vấn đề, dự án học tập. Tuy nhiên, 22% vẫn còn sử dụng phương pháp truyền thống, thuyết trình nhiều, chưa phát huy được tính chủ động của học sinh.

  3. Quản lý lập kế hoạch và tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học: 90% trường đã xây dựng kế hoạch dạy học môn Toán theo chương trình mới, trong đó 75% kế hoạch được triển khai đầy đủ, đúng tiến độ. Tuy nhiên, việc giám sát, kiểm tra và điều chỉnh kế hoạch còn hạn chế, chỉ có khoảng 60% cán bộ quản lý thực hiện hiệu quả công tác này.

  4. Kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học: 70% giáo viên thực hiện đánh giá thường xuyên theo định hướng phát triển năng lực học sinh, kết hợp nhiều hình thức đánh giá. Tuy nhiên, 30% còn áp dụng chủ yếu đánh giá truyền thống, chưa chú trọng đánh giá quá trình và sự tiến bộ của học sinh.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy công tác quản lý dạy học môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới tại các trường tiểu học huyện Tiên Du đã đạt được những bước tiến đáng kể, đặc biệt trong nhận thức về mục tiêu và xây dựng kế hoạch dạy học. Việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực được triển khai rộng rãi, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học.

Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những hạn chế như việc giám sát, kiểm tra kế hoạch chưa chặt chẽ, một số giáo viên chưa đổi mới phương pháp dạy học, và công tác đánh giá kết quả học tập chưa toàn diện. Nguyên nhân chủ yếu do năng lực quản lý của cán bộ quản lý và trình độ chuyên môn của một bộ phận giáo viên chưa đồng đều, cũng như điều kiện cơ sở vật chất và trang thiết bị hỗ trợ dạy học còn hạn chế tại một số trường.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phù hợp với xu hướng chung về những khó khăn trong việc triển khai chương trình giáo dục mới, đặc biệt là ở cấp tiểu học. Việc sử dụng biểu đồ cột để thể hiện tỷ lệ áp dụng phương pháp dạy học tích cực và biểu đồ tròn về mức độ thực hiện kiểm tra, đánh giá sẽ giúp minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Ý nghĩa của nghiên cứu là làm rõ thực trạng quản lý dạy học môn Toán theo chương trình mới, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng dạy học tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ quản lý nhà trường
    Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông mới, tập trung vào kỹ năng lập kế hoạch, giám sát, đánh giá và chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học. Mục tiêu đạt 100% cán bộ quản lý được đào tạo trong vòng 12 tháng, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học sư phạm thực hiện.

  2. Đổi mới phương pháp dạy học và hình thức tổ chức dạy học môn Toán
    Khuyến khích giáo viên áp dụng đa dạng các phương pháp dạy học tích cực, đặc biệt là dạy học theo dự án, nhóm và giải quyết vấn đề. Tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên môn, nghiên cứu bài học định kỳ hàng quý để chia sẻ kinh nghiệm và nâng cao kỹ năng sư phạm. Mục tiêu tăng tỷ lệ giáo viên áp dụng phương pháp tích cực lên trên 90% trong 2 năm.

  3. Tăng cường kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh
    Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá giờ dạy và kết quả học tập phù hợp với chương trình mới, kết hợp đánh giá thường xuyên và định kỳ. Đào tạo giáo viên về kỹ thuật đánh giá đa dạng, sử dụng công cụ đánh giá phù hợp. Thực hiện đánh giá định kỳ 6 tháng/lần để điều chỉnh kịp thời.

  4. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học
    Đầu tư bổ sung thiết bị dạy học hiện đại, phương tiện trực quan và công nghệ thông tin hỗ trợ dạy học môn Toán theo chương trình mới. Phối hợp với chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội để huy động nguồn lực. Mục tiêu hoàn thiện cơ sở vật chất tại 100% trường tiểu học trong vòng 3 năm.

  5. Tăng cường phối hợp giữa các lực lượng giáo dục
    Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa cán bộ quản lý, giáo viên, phụ huynh và cộng đồng trong việc quản lý và tổ chức dạy học môn Toán. Tổ chức các buổi họp phụ huynh định kỳ để trao đổi thông tin, nâng cao nhận thức về chương trình mới. Mục tiêu đạt sự đồng thuận và hỗ trợ tích cực từ 90% phụ huynh trong 1 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp
    Giúp hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn Toán theo chương trình mới, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch quản lý phù hợp.

  2. Giáo viên tiểu học, đặc biệt giáo viên dạy môn Toán
    Cung cấp kiến thức về chương trình giáo dục phổ thông mới, phương pháp dạy học tích cực và kỹ năng quản lý dạy học, hỗ trợ nâng cao chất lượng giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, sư phạm
    Là tài liệu tham khảo quý giá về lý luận và thực tiễn quản lý dạy học môn Toán, giúp phát triển nghiên cứu sâu hơn về đổi mới giáo dục.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương và trung ương
    Hỗ trợ trong việc đánh giá hiệu quả triển khai chương trình giáo dục mới, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dạy học môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới có điểm gì khác biệt so với chương trình cũ?
    Chương trình mới tập trung phát triển năng lực và phẩm chất học sinh, áp dụng phương pháp dạy học tích cực, tăng cường thực hành, trải nghiệm và liên môn, trong khi chương trình cũ chủ yếu truyền thụ kiến thức.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý dạy học môn Toán tại các trường tiểu học huyện Tiên Du là gì?
    Bao gồm năng lực quản lý và chuyên môn của một số cán bộ quản lý, giáo viên chưa đồng đều; việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực chưa đồng bộ; cơ sở vật chất và trang thiết bị hỗ trợ còn hạn chế.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý dạy học môn Toán cho cán bộ quản lý?
    Thông qua các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý giáo dục, kỹ năng lập kế hoạch, giám sát, đánh giá và chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học theo chương trình mới.

  4. Phương pháp dạy học tích cực nào được khuyến khích áp dụng trong dạy học môn Toán?
    Các phương pháp như dạy học theo nhóm, giải quyết vấn đề, dạy học dự án, dạy học tình huống, động não và sử dụng công nghệ thông tin hỗ trợ dạy học.

  5. Vai trò của phụ huynh trong quản lý dạy học môn Toán theo chương trình mới như thế nào?
    Phụ huynh đóng vai trò phối hợp, hỗ trợ giáo viên và nhà trường trong việc tạo môi trường học tập tích cực, khuyến khích học sinh học tập và tham gia các hoạt động trải nghiệm, góp phần nâng cao chất lượng dạy học.

Kết luận

  • Quản lý dạy học môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới tại các trường tiểu học huyện Tiên Du đã đạt được những kết quả tích cực về nhận thức, phương pháp dạy học và xây dựng kế hoạch.
  • Vẫn còn tồn tại hạn chế về năng lực quản lý, áp dụng phương pháp dạy học tích cực và công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập.
  • Các yếu tố khách quan như cơ sở vật chất và sự phối hợp các lực lượng giáo dục ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả quản lý dạy học.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản lý, đổi mới phương pháp dạy học, cải thiện cơ sở vật chất và tăng cường phối hợp các lực lượng giáo dục là cần thiết và khả thi.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý, giáo viên và các bên liên quan trong việc nâng cao chất lượng dạy học môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới tại địa phương.

Next steps: Triển khai các khóa bồi dưỡng, hoàn thiện cơ sở vật chất, xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá đồng bộ và tăng cường phối hợp giữa các lực lượng giáo dục trong vòng 1-3 năm tới.

Call to action: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp đề xuất, nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Toán, góp phần phát triển toàn diện năng lực học sinh tiểu học.