Luận án tiến sĩ: Nguyên nhân vi rút gây viêm não cấp tại Bắc Giang

LỜI CẢM ƠN

LỜI CAM ĐOAN

1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN

1.1. MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM CHUNG VỀ HỘI CHỨNG VIÊM NÃO CẤP

1.1.1. Một số khái niệm

1.1.2. Tình hình hội chứng viêm não cấp

1.1.2.1. Tình hình hội chứng viêm não cấp trên thế giới

1.1.3. Căn nguyên gây hội chứng viêm não cấp

1.1.4. Căn nguyên vi rút gây hội chứng viêm não cấp

1.2. ĐẶC ĐIỂM MỘT SỐ VI RÚT GÂY HỘI CHỨNG VIÊM NÃO CẤP

1.2.1. Vi rút viêm não Nhật Bản

1.2.1.1. Đặc điểm cấu trúc

1.2.1.2. Đặc điểm ổ chứa, đường truyền

1.2.1.3. Đặc điểm dịch tễ

1.2.1.4. Đặc điểm lâm sàng

1.2.1.5. Đặc điểm phân tử

1.2.1.6. Phòng và điều trị

1.2.2. Đặc điểm cấu trúc

1.2.3. Đặc điểm ổ chứa, đường truyền

1.2.4. Đặc điểm dịch tễ

1.2.5. Đặc điểm lâm sàng

1.2.6. Đặc điểm phân tử

1.2.7. Phòng và điều trị

1.2.8. Vi rút Nam Định

1.2.8.1. Đặc điểm cấu trúc

1.2.8.2. Đặc điểm ổ chứa, đường truyền

1.2.8.3. Đặc điểm dịch tễ

1.2.8.4. Đặc điểm lâm sàng

1.2.8.5. Đặc điểm phân tử

1.2.8.6. Phòng và điều trị

1.2.9. Vi rút đường ruột

1.2.9.1. Đặc điểm cấu trúc

1.2.9.2. Đặc điểm ổ chứa, đường truyền

1.2.9.3. Đặc điểm dịch tễ

1.2.9.4. Đặc điểm lâm sàng

1.2.9.5. Đặc điểm phân tử

1.2.9.6. Phòng và điều trị

1.2.10. Đặc điểm cấu trúc

1.2.11. Đặc điểm ổ chứa, đường truyền

1.2.12. Đặc điểm dịch tễ

1.2.13. Đặc điểm lâm sàng

1.2.14. Đặc điểm phân tử

1.2.15. Phòng và điều trị

1.3. PHƯƠNG PHÁP CHẨN ĐOÁN VÀ NGHIÊN CỨU PHÂN TỬ VI RÚT

1.3.1. Phương pháp chẩn đoán

1.3.2. Phương pháp phân lập vi rút

1.3.3. Phương pháp miễn dịch Enzyme phát hiện IgM

1.3.4. Phương pháp PCr/Rt-PCR

1.3.5. Phương pháp nghiên cứu phân tử vi rút

1.3.6. Giải trình tự nucleotid thê hệ thứ nhất (Phương pháp Sanger)

1.3.7. Phương pháp giải trình tự gen thế hệ thứ hai (NGS)

1.3.8. Những ứng dụng của kỹ thuật giải trình tự nucleotid

1.3.9. Phần mềm tin y sinh học

2. CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Đối tượng nghiên cứu

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu mục tiêu 1

2.1.2. Đối tượng nghiên cứu mục tiêu 2

2.2. Tiêu chuẩn lựa chọn hoặc loại trừ đối tượng nghiên cứu

2.2.1. Tiêu chuẩn lựa chọn

2.2.2. Tiêu chuẩn loại trừ

2.3. Thời gian, địa điểm nghiên cứu

2.4. Phương pháp nghiên cứu

2.5. Phương pháp nghiên cứu mục tiêu 1

2.5.1. Thiết kế nghiên cứu

2.5.2. Biến số nghiên cứu

2.5.3. Phương pháp thu thập số liệu

2.5.4. Lựa chọn bệnh nhân có chẩn đoán lâm sàng HCVNC nghi do vi rút

2.5.5. Lấy mẫu xét nghiệm

2.5.6. Tiêu chuẩn xác định ca bệnh do vi rút

2.5.7. Vật liệu, trang thiết bị, hóa chất sử dụng cho nghiên cứu

2.5.8. Kỹ thuật xét nghiệm

2.6. Phương pháp nghiên cứu mục tiêu 2

2.6.1. Thiết kế nghiên cứu

2.6.2. Các biến số nghiên cứu

2.6.3. Phương pháp thu thập số liệu

2.6.4. Vật liệu, trang thiết bị, hóa chất sử dụng cho nghiên cứu

2.6.5. Kỹ thuật ELISA-NS1 VNNB

2.6.6. Kỹ thuật nuôi cấy phân lập vi rút VNNB

2.6.7. Kỹ thuật nuôi cấy phân lập vi rút đường ruột

2.6.8. Các biện pháp hạn chế sai số

2.6.9. Phương pháp xử lý số liệu

2.6.10. Đạo đức trong nghiên cứu

3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

3.1. Xác định một số căn nguyên vi rút Arbo, vi rút đường ruột, vi rút Herpes gây hội chứng viêm não cấp tại Bắc Giang, 2004-2017

3.2. Chẩn đoán xác định căn nguyên vi rút gây HCVNC

3.3. Một số đặc điểm HCVNC do vi rút

3.3.1. Một số đặc điểm HCVNC do vi rút đường ruột

3.3.2. Một số đặc điểm HCVNC do vi rút viêm não Nhật Bản

3.3.3. Một số đặc điểm HCVNC do vi rút Banna

3.3.4. Một số đặc điểm HCVNC do vi rút Nam Định

3.3.5. Một số đặc điểm HCVNC do vi rút xác định

3.4. Một số đặc điểm phân tử vi rút VNNB, VRĐR gây HCVNC tại Bắc Giang, 2004-2017

3.4.1. Một số đặc điểm phân tử của vi rút VNNB

3.4.2. Một số đặc điểm sinh học phân tử của vi rút đường ruột

4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN

4.1. Xác định một số căn nguyên vi rút Arbo, vi rút đường ruột, vi rút Herpes gây hội chứng viêm não cấp tại Bắc Giang, 2004-2017

4.2. Chẩn đoán xác định căn nguyên vi rút gây HCVNC

4.3. Một số đặc điểm HCVNC

4.4. Chẩn đoán xác định căn nguyên vi rút gây HCVNC

4.5. Một số đặc điểm HCVNC do vi rút

4.5.1. Một số đặc điểm HCVNC do vi rút đường ruột

4.5.2. Một số đặc điểm HCVNC do vi rút viêm não Nhật Bản

4.5.3. Một số đặc điểm HCVNC do vi rút Banna

4.5.4. Một số đặc điểm HCVNC do vi rút Nam Định

4.5.5. Một số đặc điểm HCVNC do vi rút xác định

4.6. Một số đặc điểm phân tử vi rút VNNB, VRĐR gây HCVNC tại Bắc Giang, 2004-2017

4.6.1. Một số đặc điểm sinh học phân tử của vi rút VNNB

4.6.2. Đặc điểm sinh học phân tử của vi rút đường ruột

4.7. Ưu điểm và hạn chế của nghiên cứu

KẾT LUẬN

KIẾN NGHỊ

CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

CÁC CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC HÌNH

DANH MỤC BẢNG

ĐẶT VẤN ĐỀ

I. Tổng quan về viêm não cấp

Viêm não cấp là một hội chứng nghiêm trọng, gây tổn thương não cấp tính với các biểu hiện lâm sàng như rối loạn tri giác, co giật, và dấu hiệu thần kinh khu trú hoặc lan tỏa. Bệnh viêm não thường do vi rút gây viêm não, bao gồm các nhóm vi rút lây truyền qua đường hô hấp, tiêu hóa, hoặc do côn trùng truyền. Viêm não cấp tính có tỷ lệ tử vong cao và để lại di chứng nặng nề, gây gánh nặng cho gia đình và xã hội. Tại Bắc Giang, viêm não cấp là vấn đề y tế công cộng quan trọng, đặc biệt trong giai đoạn 2004-2017.

1.1. Khái niệm và đặc điểm

Viêm não cấp được định nghĩa là tình trạng viêm xảy ra ở tổ chức não, có thể kèm theo tổn thương màng não hoặc tủy sống. Viêm não màng não là thể bệnh phổ biến nhất, với các triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng đặc trưng. Viêm não tủy bao gồm cả tổn thương não và tủy sống, gây ra các dấu hiệu liệt và rối loạn cơ tròn.

1.2. Tình hình toàn cầu

Trên thế giới, viêm não cấp do vi rút có tỷ lệ hiện mắc từ 3,5-7,4/100.000 dân, cao hơn ở trẻ em. Các căn nguyên chính bao gồm vi rút viêm não Nhật Bản, vi rút đường ruột, và vi rút Herpes. Tại Việt Nam, viêm não cấp do vi rút đã giảm nhờ chương trình tiêm chủng mở rộng, nhưng vẫn còn là vấn đề y tế nghiêm trọng.

II. Căn nguyên vi rút gây viêm não cấp

Các vi rút gây viêm não bao gồm nhiều nhóm khác nhau, trong đó vi rút viêm não Nhật Bản (VNNB) là tác nhân hàng đầu tại Bắc Giang. Ngoài ra, các vi rút đường ruột, vi rút Banna, và vi rút Nam Định cũng được xác định là nguyên nhân gây viêm não cấp. Nghiên cứu viêm não tại Bắc Giang từ 2004-2017 đã phát hiện sự lưu hành của các vi rút này trong quần thể muỗi và bệnh nhân.

2.1. Vi rút viêm não Nhật Bản

Vi rút viêm não Nhật Bản (VNNB) là tác nhân chính gây viêm não cấp tại Bắc Giang. Vi rút này lây truyền qua muỗi Culex, với các đặc điểm dịch tễ và lâm sàng đặc trưng. Phòng chống viêm não do VNNB chủ yếu dựa vào tiêm chủng vắc xin.

2.2. Vi rút đường ruột và Banna

Vi rút đường ruột và vi rút Banna cũng được xác định là nguyên nhân gây viêm não cấp tại Bắc Giang. Các vi rút này có đặc điểm lây truyền và phân bố địa lý khác nhau, đòi hỏi các biện pháp phòng ngừa và điều trị đặc hiệu.

III. Nghiên cứu và phòng chống viêm não cấp

Nghiên cứu viêm não tại Bắc Giang từ 2004-2017 đã sử dụng các phương pháp chẩn đoán hiện đại như PCR, ELISA, và giải trình tự gen để xác định căn nguyên vi rút. Kết quả nghiên cứu đã cung cấp thông tin quan trọng về đặc điểm dịch tễ, lâm sàng, và phân tử của các vi rút gây viêm não cấp. Phòng chống viêm não cần kết hợp giữa tiêm chủng, kiểm soát côn trùng, và nâng cao nhận thức cộng đồng.

3.1. Phương pháp nghiên cứu

Các phương pháp chẩn đoán bao gồm PCR, ELISA, và giải trình tự gen đã được sử dụng để xác định các vi rút gây viêm não. Kết quả nghiên cứu đã phát hiện sự lưu hành của vi rút viêm não Nhật Bản, vi rút đường ruột, và vi rút Banna tại Bắc Giang.

3.2. Ứng dụng thực tiễn

Kết quả nghiên cứu đã góp phần vào việc xây dựng chiến lược phòng chống viêm não hiệu quả tại Bắc Giang. Các biện pháp bao gồm tiêm chủng vắc xin, kiểm soát muỗi, và nâng cao nhận thức cộng đồng về bệnh viêm não cấp.

Luận án tiến sĩ nghiên cứu nguyên nhân vi rút gây hội chứng viêm não cấp tại tỉnh Bắc Giang