Tổng quan nghiên cứu

Kiểm soát chi ngân sách thường xuyên là một trong những nhiệm vụ trọng yếu nhằm đảm bảo sử dụng nguồn ngân sách nhà nước (NSNN) đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả. Tại Việt Nam, chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng chi NSNN, đóng vai trò quan trọng trong duy trì hoạt động của bộ máy nhà nước và thực hiện các chính sách xã hội. Theo số liệu từ Kho bạc Nhà nước (KBNN) Huyện Tân Trụ, tỉnh Long An, tổng chi NSNN qua KBNN trong giai đoạn 2016-2018 tăng từ 288.329 triệu đồng lên 340.091 triệu đồng, tương đương mức tăng 17%, cho thấy khối lượng công việc kiểm soát chi ngày càng gia tăng. Tuy nhiên, công tác kiểm soát chi vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như chưa có quy trình kiểm soát chi thường xuyên chuyên biệt cho từng lĩnh vực, trình độ cán bộ còn hạn chế, và sự phối hợp giữa các cơ quan chưa thực sự hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng kiểm soát chi ngân sách thường xuyên qua KBNN Huyện Tân Trụ trong giai đoạn 2016-2018, từ đó đề xuất các giải pháp tăng cường kiểm soát chi nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng NSNN. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại KBNN Huyện Tân Trụ, tỉnh Long An, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo chi tiết về chi thường xuyên NSNN các cấp trong giai đoạn trên. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần hoàn thiện công tác quản lý tài chính công, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng ngân sách, đồng thời hỗ trợ cải cách hành chính trong lĩnh vực tài chính công tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, trong đó tập trung vào:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của ngân sách trong việc phân phối nguồn lực, điều tiết kinh tế và thực hiện các chức năng quản lý nhà nước. Luật Ngân sách Nhà nước năm 2015 là cơ sở pháp lý quan trọng, quy định nguyên tắc lập dự toán, phân bổ và kiểm soát chi NSNN.

  • Mô hình kiểm soát chi ngân sách qua Kho bạc Nhà nước: Bao gồm ba giai đoạn kiểm soát chi là kiểm soát trước khi chi, trong khi chi và sau khi chi. Mô hình này nhấn mạnh việc kiểm tra hồ sơ, chứng từ, dự toán và tuân thủ các chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi tiêu.

  • Khái niệm chi thường xuyên NSNN: Là các khoản chi nhằm duy trì hoạt động thường xuyên của bộ máy nhà nước, bao gồm chi tiền lương, chi mua sắm hàng hóa, dịch vụ và chi chuyển giao thường xuyên. Chi thường xuyên có đặc điểm ổn định, mang tính chu kỳ và chủ yếu phục vụ tiêu dùng.

  • Nguyên tắc kiểm soát chi: Bao gồm nguyên tắc chi theo dự toán, nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả và nguyên tắc chi trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước.

  • Các công cụ kiểm soát chi: Kế toán ngân sách nhà nước, mục lục ngân sách, định mức chi ngân sách, hợp đồng mua sắm tài sản công và công nghệ thông tin hỗ trợ kiểm soát.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp phân tích số liệu thống kê thực tế từ KBNN Huyện Tân Trụ giai đoạn 2016-2018. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ hồ sơ, chứng từ chi thường xuyên NSNN qua KBNN trong thời gian này. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp toàn bộ mẫu (census) nhằm đảm bảo tính đầy đủ và chính xác của dữ liệu.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng cách tổng hợp, phân loại số liệu chi thường xuyên theo nhóm mục chi, so sánh tỷ trọng và xu hướng biến động qua các năm. Đồng thời, nghiên cứu phân tích các quy trình kiểm soát chi, đánh giá năng lực cán bộ, cơ cấu tổ chức và các yếu tố ảnh hưởng đến công tác kiểm soát chi. Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm 2016 đến 2018, phù hợp với dữ liệu thu thập và bối cảnh chính sách tài chính hiện hành.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng chi thường xuyên qua KBNN Huyện Tân Trụ: Tổng chi NSNN qua KBNN tăng từ 288.329 triệu đồng năm 2016 lên 340.091 triệu đồng năm 2018, tương đương mức tăng 17% trong ba năm. Trong đó, chi thanh toán cho cá nhân chiếm tỷ trọng lớn nhất, tăng từ 64% năm 2016 lên 68% năm 2018.

  2. Cơ cấu chi thường xuyên: Chi thanh toán cá nhân chiếm khoảng 68% tổng chi thường xuyên, chi cho hàng hóa, dịch vụ chiếm 24%, chi mua sắm tài sản chiếm 8%. Sự gia tăng chi thanh toán cá nhân chủ yếu do mức lương tối thiểu và các khoản phụ cấp tăng theo chính sách nhà nước.

  3. Năng lực cán bộ kiểm soát chi: Đội ngũ cán bộ KBNN Huyện Tân Trụ có trình độ chuyên môn được nâng cao, với 3 cán bộ sau đại học và 8 cán bộ đại học trong tổng số 11 cán bộ năm 2018. Tuy nhiên, biên chế không tăng theo khối lượng công việc ngày càng lớn.

  4. Hạn chế trong kiểm soát chi: Quy trình kiểm soát chi chưa có sự phân biệt rõ ràng cho từng lĩnh vực chi, hồ sơ chứng từ còn thiếu tính pháp lý và chưa đồng bộ, áp lực thời gian lớn trong việc xử lý hồ sơ chi trả, và sự phối hợp giữa các cơ quan tài chính, đơn vị sử dụng ngân sách chưa hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác kiểm soát chi thường xuyên qua KBNN Huyện Tân Trụ đã đạt được những tiến bộ nhất định, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng NSNN và thực hành tiết kiệm. Việc chi thanh toán cá nhân chiếm tỷ trọng lớn phù hợp với đặc điểm chi thường xuyên nhằm duy trì hoạt động bộ máy nhà nước và thực hiện các chính sách xã hội. Sự gia tăng chi theo năm phản ánh tác động của chính sách điều chỉnh lương và phụ cấp.

Tuy nhiên, hạn chế về quy trình kiểm soát và năng lực cán bộ đặt ra thách thức lớn trong việc đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả chi tiêu. Áp lực thời gian và hồ sơ chứng từ không đầy đủ làm giảm hiệu quả kiểm soát, dễ dẫn đến sai phạm và lãng phí. So sánh với kinh nghiệm tại KBNN Vĩnh Long và Thủ Thừa, việc ứng dụng công nghệ thông tin và cải cách hành chính đã giúp nâng cao hiệu quả kiểm soát chi, điều này cần được KBNN Huyện Tân Trụ học hỏi và áp dụng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ trọng các nhóm mục chi theo năm, bảng so sánh năng lực cán bộ và số liệu chi thường xuyên qua các năm để minh họa xu hướng và phân tích chi tiết.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức bộ máy và nâng cao năng lực cán bộ: Cần tăng cường tuyển dụng, đào tạo và bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ cán bộ kiểm soát chi, đặc biệt chú trọng kỹ năng phân tích, xử lý hồ sơ và kiến thức pháp luật tài chính. Mục tiêu nâng trình độ cán bộ đạt chuẩn đại học trở lên chiếm trên 90% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện là KBNN Huyện Tân Trụ phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  2. Hiện đại hóa quy trình kiểm soát chi: Xây dựng và áp dụng quy trình kiểm soát chi thường xuyên chuyên biệt cho từng lĩnh vực chi, đồng thời áp dụng mô hình giao dịch một cửa để giảm thiểu thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ. Mục tiêu hoàn thiện quy trình trong vòng 1 năm, do KBNN Huyện Tân Trụ chủ trì.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin: Triển khai hệ thống phần mềm quản lý chi ngân sách và kiểm soát chi tự động, tích hợp với các cơ quan tài chính và đơn vị sử dụng ngân sách để nâng cao tính chính xác và minh bạch. Mục tiêu hoàn thành trong 2 năm, phối hợp với Sở Tài chính và các đơn vị công nghệ.

  4. Tăng cường phối hợp liên ngành: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa KBNN, cơ quan Tài chính và các đơn vị sử dụng ngân sách trong việc kiểm soát chi, trao đổi thông tin và xử lý vi phạm. Mục tiêu xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả trong 6 tháng, do UBND huyện và KBNN Huyện Tân Trụ thực hiện.

  5. Nâng cao ý thức chấp hành của đơn vị sử dụng ngân sách: Tổ chức các chương trình tập huấn, tuyên truyền về chế độ, tiêu chuẩn chi tiêu NSNN cho các đơn vị sử dụng ngân sách nhằm nâng cao ý thức tuân thủ, giảm thiểu sai phạm. Mục tiêu tổ chức ít nhất 2 khóa đào tạo mỗi năm, do KBNN phối hợp với Sở Tài chính và UBND huyện triển khai.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính công tại các cơ quan Kho bạc Nhà nước: Giúp nâng cao hiểu biết về quy trình, công cụ và phương pháp kiểm soát chi ngân sách thường xuyên, từ đó cải thiện hiệu quả công tác kiểm soát chi tại địa phương.

  2. Lãnh đạo và cán bộ các đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước: Nắm rõ các quy định, nguyên tắc và trách nhiệm trong việc lập dự toán, sử dụng và báo cáo chi tiêu ngân sách, góp phần nâng cao ý thức tuân thủ và hiệu quả sử dụng ngân sách.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Tài chính - Ngân hàng, Quản lý công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về kiểm soát chi ngân sách, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu, luận văn và luận án liên quan.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và ngân sách: Hỗ trợ trong việc xây dựng chính sách, hoàn thiện quy định pháp luật và cải cách hành chính nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát chi ngân sách thường xuyên là gì?
    Kiểm soát chi ngân sách thường xuyên là quá trình KBNN kiểm tra, giám sát việc sử dụng các khoản chi nhằm đảm bảo chi đúng dự toán, đúng chế độ, tiêu chuẩn và định mức do Nhà nước quy định. Ví dụ, KBNN kiểm tra hồ sơ chi tiền lương để đảm bảo không vượt quá dự toán được duyệt.

  2. Tại sao chi thanh toán cho cá nhân chiếm tỷ trọng lớn trong chi thường xuyên?
    Chi thanh toán cho cá nhân bao gồm tiền lương, phụ cấp, học bổng và các khoản phúc lợi khác, là khoản chi thiết yếu để duy trì hoạt động bộ máy nhà nước và các đơn vị sự nghiệp. Theo số liệu, chi này chiếm khoảng 68% tổng chi thường xuyên tại Huyện Tân Trụ.

  3. Những khó khăn chính trong kiểm soát chi thường xuyên qua KBNN là gì?
    Khó khăn gồm áp lực thời gian xử lý hồ sơ, hồ sơ chứng từ không đầy đủ hoặc thiếu tính pháp lý, trình độ cán bộ còn hạn chế và sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các cơ quan liên quan.

  4. Công nghệ thông tin hỗ trợ kiểm soát chi như thế nào?
    Công nghệ thông tin giúp tự động hóa quy trình kiểm soát, quản lý tồn quỹ, dự toán và hồ sơ chi, giảm thiểu sai sót và tăng tốc độ xử lý. Ví dụ, KBNN Vĩnh Long đã áp dụng phần mềm thanh toán điện tử giúp rút ngắn thời gian thanh toán từ vài ngày xuống còn vài phút.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi ngân sách thường xuyên?
    Cần tổ chức đào tạo nâng cao năng lực cán bộ, hiện đại hóa quy trình kiểm soát, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường phối hợp liên ngành và nâng cao ý thức tuân thủ của các đơn vị sử dụng ngân sách.

Kết luận

  • Kiểm soát chi ngân sách thường xuyên qua KBNN Huyện Tân Trụ có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sử dụng NSNN đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả, góp phần nâng cao tính minh bạch và công khai trong quản lý tài chính công.
  • Tổng chi NSNN qua KBNN Huyện Tân Trụ tăng 17% trong giai đoạn 2016-2018, với chi thanh toán cá nhân chiếm tỷ trọng lớn nhất, phản ánh xu hướng tăng lương và phụ cấp theo chính sách nhà nước.
  • Hạn chế chính gồm quy trình kiểm soát chưa chuyên biệt, áp lực thời gian, hồ sơ chứng từ chưa đầy đủ và năng lực cán bộ còn hạn chế.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm nâng cao năng lực cán bộ, hiện đại hóa quy trình, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường phối hợp liên ngành và nâng cao ý thức chấp hành của đơn vị sử dụng ngân sách.
  • Nghiên cứu có thể làm cơ sở cho các bước tiếp theo trong cải cách hành chính tài chính công tại địa phương, đồng thời khuyến khích áp dụng các giải pháp công nghệ và đào tạo chuyên sâu nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát chi ngân sách.

Các cơ quan quản lý tài chính và đơn vị sử dụng ngân sách nên phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát chi ngân sách thường xuyên, góp phần phát triển kinh tế xã hội bền vững tại địa phương.