Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn từ năm 2014 đến 2018, Kho bạc Nhà nước (KBNN) Hải Dương đã quản lý và kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản (ĐT XDCB) từ nguồn vốn ngân sách nhà nước (NSNN) với tổng giá trị giải ngân hơn 11.525 tỷ đồng, đạt 93,5% kế hoạch vốn được giao. Công tác kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn NSNN, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Hải Dương nói riêng và cả nước nói chung. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như tỷ lệ vốn tạm ứng chưa thu hồi chiếm khoảng 6-7%, số hồ sơ thanh toán bị từ chối do sai sót trong lập dự toán và khối lượng nghiệm thu không đúng quy định.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hệ thống hóa cơ sở lý luận về kiểm soát chi ĐT XDCB từ nguồn vốn NSNN, phân tích thực trạng công tác kiểm soát tại KBNN Hải Dương trong giai đoạn 2014-2018, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động kiểm soát chi ĐT XDCB qua KBNN Hải Dương, dựa trên số liệu thực tế và các quy định pháp luật hiện hành. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hoàn thiện quy trình kiểm soát chi, góp phần giảm thất thoát, lãng phí vốn NSNN và nâng cao tính minh bạch trong quản lý tài chính công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, kiểm soát chi ngân sách nhà nước và quản lý đầu tư công. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết kiểm soát chi ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của kiểm soát chi trong việc đảm bảo các khoản chi phù hợp với dự toán, đúng quy định pháp luật, ngăn ngừa sai phạm và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn công. Kiểm soát chi được xem là một phần không thể thiếu trong quản lý tài chính công, giúp bảo vệ nguồn lực tài chính quốc gia.

  • Mô hình quản lý đầu tư xây dựng cơ bản: Tập trung vào quy trình đầu tư công từ lập kế hoạch, phê duyệt dự án, giải ngân vốn đến kiểm soát thanh toán và quyết toán vốn đầu tư. Mô hình này làm rõ các khâu kiểm soát nhằm đảm bảo tính hợp pháp, hợp lệ và hiệu quả của các khoản chi đầu tư xây dựng cơ bản.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: ngân sách nhà nước, chi đầu tư xây dựng cơ bản, kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản, vốn đầu tư công, quy trình kiểm soát thanh toán vốn đầu tư, hồ sơ thanh toán, tạm ứng vốn, và các tiêu chí đánh giá hiệu quả kiểm soát chi.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp giữa thu thập thông tin sơ cấp và thứ cấp.

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thống kê từ báo cáo tình hình thanh toán vốn ĐT XDCB của KBNN Hải Dương giai đoạn 2014-2018; các văn bản pháp luật, quy định của Bộ Tài chính, Luật NSNN, Thông tư hướng dẫn liên quan đến công tác kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản; tài liệu nghiên cứu khoa học và các báo cáo chuyên ngành.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để tổng hợp số liệu về vốn giải ngân, tỷ lệ tạm ứng chưa thu hồi, số hồ sơ từ chối thanh toán; thống kê so sánh để đánh giá sự biến động qua các năm; phân tích định tính để làm rõ nguyên nhân hạn chế và đề xuất giải pháp.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Dữ liệu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các dự án đầu tư xây dựng cơ bản do KBNN Hải Dương quản lý trong giai đoạn 2014-2018, đảm bảo tính đại diện và toàn diện cho thực trạng công tác kiểm soát chi.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích số liệu trong khoảng thời gian 5 năm (2014-2018), kết hợp nghiên cứu các văn bản pháp luật cập nhật đến năm 2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ giải ngân vốn ĐT XDCB đạt cao: Tổng vốn giải ngân qua KBNN Hải Dương trong 5 năm đạt 93,5% kế hoạch vốn giao, với giá trị thanh toán khối lượng hoàn thành đạt 77,5% so với đề nghị của chủ đầu tư. Điều này cho thấy công tác kiểm soát chi đã góp phần thúc đẩy tiến độ giải ngân vốn đầu tư.

  2. Tỷ lệ vốn tạm ứng chưa thu hồi duy trì ở mức khoảng 6-7%: Số dư tạm ứng chưa thu hồi chiếm 7,8% tổng vốn giải ngân trong giai đoạn 2014-2018, giảm từ 15,9% năm 2014 xuống còn khoảng 6,3% năm 2018. Đây là chỉ số quan trọng phản ánh hiệu quả quản lý vốn tạm ứng và thu hồi vốn.

  3. Số hồ sơ thanh toán bị từ chối do sai sót chiếm tỷ lệ nhỏ nhưng có ý nghĩa: Mỗi năm, KBNN Hải Dương từ chối thanh toán khoảng 1,8-2,3 tỷ đồng do các sai sót như áp sai định mức đơn giá, không có khối lượng thực hiện, hoặc hồ sơ không hợp lệ. Việc từ chối này góp phần ngăn ngừa thất thoát và nâng cao tính chính xác trong quản lý vốn.

  4. Cơ cấu nguồn vốn đầu tư chủ yếu là vốn cân đối NSNN chiếm trên 60-70% tổng vốn giải ngân, vốn hỗ trợ có mục tiêu chiếm khoảng 30%, vốn ngoài nước (ODA) chiếm dưới 2%. Sự phân bổ này phản ánh đặc điểm nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản tại địa phương.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản tại KBNN Hải Dương đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, đặc biệt là tỷ lệ giải ngân vốn cao và kiểm soát chặt chẽ hồ sơ thanh toán. Nguyên nhân chính là do quy trình kiểm soát thanh toán được thực hiện nghiêm ngặt theo Quyết định số 5657/QĐ-KBNN năm 2016, cùng với sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban và chủ đầu tư.

Tuy nhiên, tỷ lệ vốn tạm ứng chưa thu hồi vẫn còn ở mức khoảng 6-7% cho thấy công tác thu hồi vốn tạm ứng cần được cải thiện để tránh lãng phí nguồn lực. Số hồ sơ bị từ chối thanh toán tuy nhỏ về giá trị nhưng phản ánh những bất cập trong việc lập dự toán và nghiệm thu công trình, đòi hỏi nâng cao năng lực và ý thức trách nhiệm của chủ đầu tư.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả này phù hợp với xu hướng chung của các Kho bạc Nhà nước trong việc tăng cường kiểm soát chi đầu tư công, đồng thời cũng phản ánh những thách thức phổ biến như thủ tục hành chính phức tạp, năng lực cán bộ và sự phối hợp liên ngành chưa đồng bộ. Việc trình bày dữ liệu qua các biểu đồ giải ngân vốn theo năm và cơ cấu nguồn vốn giúp minh họa rõ nét tiến trình và hiệu quả công tác kiểm soát.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản: Cần xây dựng quy trình thống nhất, rõ ràng, minh bạch, đồng thời cập nhật kịp thời các văn bản pháp luật mới. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ hồ sơ được kiểm soát đúng thời gian quy định lên trên 95% trong vòng 1 năm tới. Chủ thể thực hiện: KBNN Hải Dương phối hợp với Bộ Tài chính.

  2. Tăng cường phối hợp liên ngành: Đẩy mạnh phối hợp giữa KBNN, chủ đầu tư, các cơ quan tài chính, kế hoạch đầu tư và các đơn vị liên quan để đảm bảo thông tin chính xác, kịp thời, giảm thiểu sai sót trong hồ sơ thanh toán. Thời gian thực hiện: liên tục, ưu tiên trong 6 tháng đầu năm. Chủ thể: KBNN Hải Dương và các sở ngành địa phương.

  3. Cải cách thủ tục hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin: Triển khai kiểm soát chi điện tử, giảm thiểu thủ tục giấy tờ, rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ xuống còn tối đa 3 ngày làm việc. Chủ thể: KBNN Hải Dương phối hợp với Bộ Tài chính và các đơn vị công nghệ.

  4. Nâng cao năng lực và đạo đức nghề nghiệp của cán bộ kiểm soát chi: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ thường xuyên, khuyến khích nghiên cứu khoa học và áp dụng các bài học kinh nghiệm từ các địa phương khác. Mục tiêu nâng cao trình độ chuyên môn và giảm thiểu sai sót trong kiểm soát. Chủ thể: KBNN Hải Dương, Bộ Tài chính.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát nội bộ và công khai minh bạch: Thực hiện kiểm tra định kỳ, xử lý kịp thời các sai phạm, đồng thời công khai quy trình và kết quả kiểm soát chi để nâng cao trách nhiệm và sự giám sát của xã hội. Thời gian: triển khai ngay và duy trì thường xuyên. Chủ thể: KBNN Hải Dương và các cơ quan quản lý nhà nước.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức Kho bạc Nhà nước: Nghiên cứu giúp nâng cao hiểu biết về quy trình, tiêu chí và kỹ năng kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản, từ đó nâng cao hiệu quả công tác chuyên môn.

  2. Chủ đầu tư và Ban quản lý dự án: Hiểu rõ các yêu cầu về hồ sơ, quy trình kiểm soát thanh toán vốn đầu tư, giúp chủ động chuẩn bị và phối hợp với KBNN để đảm bảo giải ngân kịp thời, đúng quy định.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và đầu tư công: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo để hoàn thiện chính sách, quy định liên quan đến quản lý và kiểm soát chi ngân sách nhà nước, đặc biệt trong lĩnh vực đầu tư xây dựng cơ bản.

  4. Học viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành Tài chính - Ngân hàng, Quản lý công: Tài liệu tham khảo bổ ích cho việc nghiên cứu, học tập về quản lý tài chính công, kiểm soát chi ngân sách và quản lý đầu tư công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản là gì?
    Kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản là quá trình kiểm tra, giám sát các khoản chi từ nguồn vốn ngân sách nhà nước nhằm đảm bảo chi đúng quy định, hợp pháp và hiệu quả, ngăn ngừa sai phạm trong quá trình thực hiện dự án.

  2. Quy trình kiểm soát thanh toán vốn đầu tư qua KBNN gồm những bước nào?
    Quy trình gồm 5 bước chính: tiếp nhận hồ sơ, kiểm tra hồ sơ, trình lãnh đạo phê duyệt, kiểm tra kế toán và phê duyệt chứng từ, cuối cùng là chuyển tiền cho đơn vị thụ hưởng. Thời gian thực hiện tối đa 3 ngày làm việc.

  3. Tỷ lệ vốn tạm ứng chưa thu hồi ảnh hưởng thế nào đến hiệu quả quản lý?
    Tỷ lệ vốn tạm ứng chưa thu hồi cao có thể dẫn đến lãng phí nguồn vốn, giảm hiệu quả sử dụng vốn NSNN và gây khó khăn trong cân đối tài chính. Việc thu hồi kịp thời giúp đảm bảo nguồn vốn được sử dụng đúng mục đích.

  4. Nguyên nhân chính dẫn đến việc từ chối thanh toán hồ sơ tại KBNN Hải Dương?
    Nguyên nhân chủ yếu là do sai sót trong lập dự toán, áp sai định mức đơn giá, hồ sơ không đầy đủ hoặc khối lượng nghiệm thu không đúng theo hợp đồng, gây ảnh hưởng đến tính hợp lệ của hồ sơ thanh toán.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản?
    Cần hoàn thiện quy trình kiểm soát, tăng cường phối hợp liên ngành, ứng dụng công nghệ thông tin, đào tạo nâng cao năng lực cán bộ và thực hiện kiểm tra, giám sát nội bộ thường xuyên để phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm.

Kết luận

  • Công tác kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản tại KBNN Hải Dương trong giai đoạn 2014-2018 đã đạt được nhiều kết quả tích cực với tỷ lệ giải ngân vốn đạt trên 93% kế hoạch.
  • Tỷ lệ vốn tạm ứng chưa thu hồi duy trì ở mức khoảng 6-7%, cần có giải pháp thu hồi hiệu quả hơn để tránh lãng phí.
  • Việc từ chối thanh toán hồ sơ do sai sót giúp nâng cao tính chính xác và minh bạch trong quản lý vốn đầu tư.
  • Các giải pháp hoàn thiện quy trình, tăng cường phối hợp liên ngành, ứng dụng công nghệ và nâng cao năng lực cán bộ là cần thiết để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để KBNN Hải Dương và các cơ quan liên quan tiếp tục hoàn thiện công tác kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và KBNN Hải Dương cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp. Đề nghị các đơn vị liên quan phối hợp chặt chẽ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư công.