Tổng quan nghiên cứu
Căng thẳng nghề nghiệp đang trở thành một vấn đề nghiêm trọng trong môi trường lao động hiện đại, đặc biệt trong ngành y tế. Theo một cuộc điều tra tại châu Âu, hơn 60% người lao động phải làm việc với cường độ cao trên 50% thời gian làm việc, góp phần làm gia tăng căng thẳng nghề nghiệp. Tại Việt Nam, bệnh trầm cảm – một hệ quả nghiêm trọng của căng thẳng – ảnh hưởng đến khoảng 3-5% dân số, gây ra nhiều hậu quả tiêu cực về sức khỏe tâm thần và thể chất. Môi trường làm việc trong bệnh viện, với đặc thù áp lực cao, nguy cơ lây nhiễm, trực đêm và quá tải bệnh nhân, là nơi dễ phát sinh căng thẳng nghề nghiệp ở nhân viên y tế.
Luận văn tập trung khảo sát các yếu tố ảnh hưởng đến căng thẳng nghề nghiệp của nhân viên tại Bệnh viện Quận Tân Phú, một bệnh viện đa khoa hạng 2 với quy mô tiếp nhận khoảng 300-450 bệnh nhân nội trú và gần 2.500 lượt khám mỗi ngày. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ tháng 12/2016 đến tháng 3/2017, với mục tiêu xác định tỷ lệ căng thẳng nghề nghiệp và các yếu tố liên quan tại bệnh viện này. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế, cải thiện môi trường làm việc và từ đó nâng cao chất lượng khám chữa bệnh.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết về căng thẳng nghề nghiệp, trong đó có định nghĩa của Walter Cannon về stress như phản ứng sinh học của cơ thể trước các tác nhân gây hại, và quan điểm của Richard Lazarus về stress là sự đánh giá chủ quan của cá nhân đối với các tình huống. Khái niệm stress nghề nghiệp được hiểu là sự mất cân bằng giữa yêu cầu công việc và khả năng đáp ứng của cá nhân. Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng mô hình phân loại căng thẳng theo mức độ (bình thường, cao, bệnh lý) và theo tính chất (căng thẳng tích cực và tiêu cực).
Các khái niệm chính bao gồm:
- Căng thẳng sinh thái: do môi trường vật lý và xã hội tác động.
- Căng thẳng nghề nghiệp: do đặc thù công việc, mối quan hệ tại nơi làm việc và các yếu tố bên ngoài.
- Các nguyên nhân chủ quan và khách quan ảnh hưởng đến mức độ căng thẳng.
- Thang đo The Workplace Stress Scale để đánh giá mức độ căng thẳng tại nơi làm việc.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng thiết kế cắt ngang mô tả kết hợp phân tích định lượng. Cỡ mẫu là toàn bộ 307 nhân viên đang công tác tại Bệnh viện Quận Tân Phú, có thời gian làm việc từ 6 tháng trở lên và tự nguyện tham gia. Dữ liệu được thu thập qua bảng hỏi gồm 8 câu hỏi đánh giá mức độ căng thẳng theo thang đo The Workplace Stress Scale của American Institute of Stress (2001), cùng các thông tin cá nhân và đặc điểm công việc.
Quá trình thu thập dữ liệu được kiểm soát chặt chẽ nhằm hạn chế sai lệch thông tin, bao gồm khảo sát thử, tập huấn khảo sát viên, đảm bảo tính ẩn danh và bảo mật thông tin người tham gia. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 16.0, sử dụng các phương pháp thống kê mô tả, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để rút gọn biến, kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha, và phân tích hồi quy đa biến để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến căng thẳng nghề nghiệp.
Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 12/2016 đến tháng 3/2017, tập trung khảo sát nhân viên y tế tại bệnh viện, nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho các giải pháp giảm thiểu căng thẳng nghề nghiệp.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tỷ lệ căng thẳng nghề nghiệp: Trong số 307 nhân viên được khảo sát, khoảng 37,4% đôi khi cảm thấy công việc tác động tiêu cực đến sức khỏe, 5,6% thường xuyên cảm thấy như vậy. Tỷ lệ nhân viên bị căng thẳng mức độ nhẹ đến nặng chiếm khoảng 43%, trong đó mức độ nặng và nguy hiểm chiếm khoảng 5%.
Đặc điểm nhân lực: Nhân viên chủ yếu trong độ tuổi dưới 40 chiếm 84,7%, nữ chiếm 63,2%. Thu nhập trung bình dưới 10 triệu đồng/tháng chiếm 66,4%. Điều dưỡng chiếm tỷ lệ cao nhất với 42,3%, bác sĩ 18,6%. Thời gian công tác từ 5 năm trở lên chiếm 77,9%.
Yếu tố công việc ảnh hưởng đến căng thẳng:
- 21,8% nhân viên đôi khi cảm thấy có quá nhiều việc phải làm và bị áp đặt thời gian không hợp lý.
- 36,8% đôi khi gặp khó khăn khi diễn đạt ý kiến với cấp trên.
- 32,6% đôi khi bị áp lực công việc ảnh hưởng tiêu cực đến gia đình và cuộc sống.
- 48,9% đôi khi cảm thấy môi trường làm việc không thoải mái và không an toàn.
Hỗ trợ và đánh giá: 90,5% nhân viên thường xuyên có thể kiểm soát và hoàn thành công việc được giao. Tuy nhiên, chỉ 30,1% thường xuyên hoặc rất thường xuyên được đánh giá tốt hoặc khen thưởng khi hoàn thành nhiệm vụ.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy mức độ căng thẳng nghề nghiệp tại Bệnh viện Quận Tân Phú là đáng kể, tương đồng với các nghiên cứu trong nước và quốc tế. Ví dụ, nghiên cứu tại Bệnh viện đa khoa Sài Gòn cho thấy 100% nhân viên thường xuyên bị stress do công việc, với các yếu tố như khối lượng công việc quá nhiều (69,93%) và trực đêm nhiều (53,69%). Tỷ lệ căng thẳng tại bệnh viện Tân Phú thấp hơn một phần do sự hỗ trợ từ lãnh đạo và đồng nghiệp được ghi nhận ở mức 100%.
Áp lực công việc, mối quan hệ với cấp trên và đồng nghiệp, cùng điều kiện làm việc không thoải mái là những nguyên nhân chính gây căng thẳng. Việc nhân viên gặp khó khăn trong giao tiếp với cấp trên và cảm thấy áp lực ảnh hưởng đến cuộc sống cá nhân cho thấy cần cải thiện môi trường làm việc và văn hóa tổ chức. Các biểu đồ phân bố mức độ căng thẳng theo nhóm tuổi, chức danh nghề nghiệp và thời gian công tác có thể minh họa rõ hơn sự phân bố căng thẳng trong bệnh viện.
Phân tích hồi quy đa biến cho thấy các yếu tố như khối lượng công việc, thời gian làm thêm, và mối quan hệ tại nơi làm việc có ảnh hưởng đáng kể đến mức độ căng thẳng, phù hợp với các mô hình lý thuyết về stress nghề nghiệp.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường quản lý khối lượng công việc: Điều chỉnh phân công công việc hợp lý, giảm bớt áp lực thời gian, đặc biệt là giảm số ca trực đêm và làm thêm giờ không cần thiết. Mục tiêu giảm tỷ lệ nhân viên cảm thấy quá tải từ 21,8% xuống dưới 10% trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc bệnh viện phối hợp phòng nhân sự.
Cải thiện môi trường làm việc: Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, giảm tiếng ồn, tăng cường thông gió và ánh sáng, đảm bảo an toàn lao động. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ nhân viên cảm thấy môi trường làm việc thoải mái từ 51,1% lên 80% trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng quản lý cơ sở vật chất và Ban Giám đốc.
Phát triển kỹ năng giao tiếp và quản lý căng thẳng: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng giao tiếp, quản lý stress và giải quyết xung đột cho nhân viên và lãnh đạo. Mục tiêu 90% nhân viên được đào tạo trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng đào tạo và phát triển nguồn nhân lực.
Xây dựng chính sách khen thưởng và động viên: Thiết lập hệ thống đánh giá, khen thưởng minh bạch, công bằng nhằm tăng động lực làm việc và giảm cảm giác bị bỏ quên. Mục tiêu tăng tỷ lệ nhân viên được đánh giá tốt khi hoàn thành nhiệm vụ từ 30,1% lên 60% trong 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc và phòng nhân sự.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Lãnh đạo bệnh viện và quản lý nhân sự: Nhận diện các yếu tố gây căng thẳng để xây dựng chính sách quản lý nhân lực hiệu quả, cải thiện môi trường làm việc và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.
Nhân viên y tế và điều dưỡng: Hiểu rõ các nguyên nhân gây căng thẳng nghề nghiệp, từ đó chủ động áp dụng các biện pháp quản lý stress cá nhân, nâng cao sức khỏe tâm lý và hiệu quả công việc.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế, quản lý y tế: Cung cấp cơ sở lý thuyết và dữ liệu thực tiễn để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về stress nghề nghiệp trong lĩnh vực y tế.
Cơ quan quản lý y tế và chính sách công: Tham khảo để xây dựng các chương trình hỗ trợ sức khỏe tâm thần cho nhân viên y tế, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cộng đồng.
Câu hỏi thường gặp
Tỷ lệ căng thẳng nghề nghiệp tại Bệnh viện Quận Tân Phú là bao nhiêu?
Khoảng 43% nhân viên bị căng thẳng từ mức độ nhẹ đến nặng, trong đó 5,6% thường xuyên cảm thấy công việc ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe.Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến căng thẳng nghề nghiệp?
Khối lượng công việc quá nhiều, áp lực thời gian, mối quan hệ không tốt với cấp trên và đồng nghiệp là những yếu tố chính.Phương pháp nào được sử dụng để đánh giá mức độ căng thẳng?
Nghiên cứu sử dụng Thang đo The Workplace Stress Scale gồm 8 câu hỏi với thang điểm Likert từ 1 đến 5, được xử lý bằng phần mềm SPSS.Làm thế nào để giảm căng thẳng nghề nghiệp cho nhân viên y tế?
Cải thiện phân công công việc, nâng cấp môi trường làm việc, đào tạo kỹ năng quản lý stress và xây dựng chính sách khen thưởng hiệu quả là các giải pháp thiết thực.Nghiên cứu có áp dụng cho các bệnh viện khác không?
Mặc dù tập trung vào Bệnh viện Quận Tân Phú, các kết quả và giải pháp có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp cho các bệnh viện tương tự trong khu vực.
Kết luận
- Tỷ lệ căng thẳng nghề nghiệp tại Bệnh viện Quận Tân Phú là khoảng 43%, với nhiều nhân viên chịu áp lực công việc và môi trường làm việc không thoải mái.
- Các yếu tố ảnh hưởng chính bao gồm khối lượng công việc, mối quan hệ tại nơi làm việc và điều kiện vật lý môi trường.
- Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích nhân tố khám phá và hồi quy đa biến để xác định các nhân tố tác động đến căng thẳng.
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm giảm thiểu căng thẳng, nâng cao hiệu quả công việc và chất lượng dịch vụ y tế.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả trong vòng 12-18 tháng, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các bệnh viện khác.
Hành động ngay: Các nhà quản lý và nhân viên y tế cần phối hợp thực hiện các giải pháp nhằm cải thiện môi trường làm việc và sức khỏe tâm lý, góp phần nâng cao chất lượng khám chữa bệnh tại Bệnh viện Quận Tân Phú.