## Tổng quan nghiên cứu

Hát Đúm là một loại hình dân ca truyền thống đặc sắc của người dân đảo Hà Nam, Quảng Yên, Quảng Ninh, gắn liền với đời sống văn hóa, phong tục tập quán và lao động sản xuất của cộng đồng cư dân vùng cửa biển Bạch Đằng. Qua khảo sát thực tế, khoảng 51,5% học sinh địa phương biết đến hát Đúm, tuy nhiên chỉ 1,03% trong số đó có thể hát được các bài hát này, cho thấy sự mai một rõ rệt của loại hình dân ca này trong giới trẻ. Mục tiêu nghiên cứu nhằm thống kê hệ thống các bài hát Đúm, phân tích nội dung và nghệ thuật, đồng thời đánh giá mối quan hệ giữa hát Đúm với đời sống văn hóa dân gian, hướng tới bảo tồn và phát huy giá trị truyền thống. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại ba phường trung tâm của đảo Hà Nam gồm Phong Cốc, Phong Hải và Yên Hải, dựa trên tài liệu sưu tầm và khảo sát thực địa trong giai đoạn gần đây. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, góp phần phát triển du lịch văn hóa và giáo dục văn học địa phương, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các chính sách bảo tồn văn hóa truyền thống.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về văn hóa dân gian và văn học dân gian, trong đó nhấn mạnh vai trò của dân ca như một hình thức biểu đạt văn hóa và tinh thần cộng đồng. Lý thuyết về giao lưu văn hóa và bảo tồn di sản văn hóa cũng được vận dụng để phân tích sự biến đổi và duy trì của hát Đúm trong bối cảnh hiện đại. Các khái niệm chính bao gồm: dân ca đối đáp, nghệ thuật diễn xướng, văn hóa ứng xử trong cộng đồng, và giá trị văn hóa truyền thống. Mô hình nghiên cứu tập trung vào mối quan hệ giữa nội dung nghệ thuật của hát Đúm với đời sống xã hội, phong tục tập quán và lao động sản xuất của cư dân đảo Hà Nam.

### Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính gồm các bài hát Đúm được sưu tầm từ các nghệ nhân và người dân địa phương, cùng với tài liệu tham khảo từ các công trình nghiên cứu trước đây. Phương pháp điền dã và khảo sát được thực hiện với cỡ mẫu 291 học sinh, 67 giáo viên, 18 thành viên câu lạc bộ hát Đúm và 100 người dân địa phương, nhằm đánh giá mức độ phổ biến và nhận thức về hát Đúm. Phân tích định tính và định lượng được áp dụng để tổng hợp, phân loại và so sánh các bài hát, đồng thời đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp bảo tồn. Timeline nghiên cứu kéo dài trong vòng 1-2 năm, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và hoàn thiện luận văn.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- Khoảng 51,5% học sinh biết đến hát Đúm, nhưng chỉ 1,03% có thể hát, cho thấy sự suy giảm nghiêm trọng trong việc truyền dạy loại hình dân ca này.
- 69% học sinh tiếp cận hát Đúm chủ yếu qua các dịp lễ hội, trong khi chỉ 7,21% qua truyền hình và 9,96% qua nghệ nhân diễn xướng.
- 61,1% học sinh và 76,2% giáo viên đồng thuận về việc cần bảo tồn và đưa hát Đúm vào giảng dạy trong nhà trường.
- 66% người dân địa phương đánh giá hát Đúm có vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa cộng đồng.

### Thảo luận kết quả

Sự suy giảm khả năng hát Đúm trong giới trẻ phản ánh tác động của hiện đại hóa và giao thoa văn hóa, khi các hình thức giải trí mới và văn hóa ngoại lai ngày càng chiếm ưu thế. Tuy nhiên, sự quan tâm của giáo viên và một bộ phận người dân cho thấy tiềm năng phục hồi nếu có các chính sách và hoạt động bảo tồn phù hợp. Kết quả khảo sát có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố nhận thức và thái độ của các nhóm đối tượng, minh họa rõ ràng sự khác biệt giữa các thế hệ. So với các nghiên cứu về dân ca vùng khác, hát Đúm ở Hà Nam giữ được nét đặc trưng về nội dung và nghệ thuật, nhưng cần được hỗ trợ để duy trì sự sống trong cộng đồng hiện đại.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Xây dựng môi trường sinh hoạt văn hóa truyền thống**: Tổ chức các lễ hội, câu lạc bộ hát Đúm định kỳ tại địa phương nhằm tạo điều kiện cho cộng đồng tiếp cận và tham gia, mục tiêu tăng tỉ lệ người biết hát Đúm lên 30% trong 3 năm tới, do UBND thị xã Quảng Yên chủ trì.
- **Hỗ trợ và tôn vinh nghệ nhân**: Cung cấp kinh phí, chế độ đãi ngộ và tạo điều kiện vật chất, tinh thần cho các nghệ nhân dân gian để họ có thể truyền dạy bài bản, duy trì hoạt động câu lạc bộ, với mục tiêu duy trì ít nhất 5 nghệ nhân ưu tú hoạt động tích cực trong 5 năm.
- **Đưa hát Đúm vào chương trình giáo dục**: Phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo xây dựng nội dung giảng dạy hát Đúm trong các môn học địa phương, tổ chức các hoạt động ngoại khóa, cuộc thi tìm hiểu hát Đúm nhằm nâng cao nhận thức và yêu thích của học sinh, dự kiến triển khai trong 2 năm.
- **Tăng cường truyền thông và quảng bá**: Hợp tác với các phương tiện truyền thông, công ty du lịch để giới thiệu hát Đúm như một sản phẩm văn hóa đặc sắc, góp phần phát triển du lịch văn hóa sinh thái, hướng tới thu hút khách du lịch trong và ngoài nước, kế hoạch thực hiện trong 3 năm.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian và dân ca**: Nghiên cứu sâu về các loại hình dân ca truyền thống, đặc biệt là hát Đúm, để phát triển các công trình khoa học và bảo tồn văn hóa.
- **Giáo viên và cán bộ giáo dục địa phương**: Áp dụng kết quả nghiên cứu vào giảng dạy và tổ chức các hoạt động giáo dục văn hóa dân gian, nâng cao nhận thức học sinh về giá trị văn hóa truyền thống.
- **Các cơ quan quản lý văn hóa và du lịch**: Lập kế hoạch bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời phát triển du lịch văn hóa dựa trên các di sản văn hóa đặc sắc như hát Đúm.
- **Nghệ nhân và câu lạc bộ văn hóa dân gian**: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo để tổ chức các hoạt động truyền dạy, bảo tồn và phát huy hát Đúm trong cộng đồng.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Hát Đúm là gì và có đặc điểm gì nổi bật?**  
Hát Đúm là loại hình dân ca đối đáp truyền thống của người dân đảo Hà Nam, mang âm hưởng ca dao, thể hiện qua các câu hát lục bát, song thất lục bát, phản ánh đời sống, phong tục và tình cảm cộng đồng.

2. **Tại sao hát Đúm đang bị mai một?**  
Sự phát triển của văn hóa hiện đại, giải trí đa dạng và sự thiếu quan tâm của giới trẻ khiến hát Đúm dần mất chỗ đứng trong đời sống, chỉ còn được các nghệ nhân lớn tuổi gìn giữ.

3. **Làm thế nào để bảo tồn hát Đúm hiệu quả?**  
Cần xây dựng môi trường sinh hoạt văn hóa truyền thống, hỗ trợ nghệ nhân, đưa hát Đúm vào giáo dục và tăng cường truyền thông quảng bá để thu hút sự quan tâm của cộng đồng và thế hệ trẻ.

4. **Hát Đúm có vai trò gì trong đời sống cộng đồng?**  
Hát Đúm không chỉ là hình thức giải trí mà còn là phương tiện giao lưu, thể hiện tình cảm, giáo dục đạo lý, và giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống của cư dân đảo Hà Nam.

5. **Ai có thể học và tham gia hát Đúm?**  
Mọi lứa tuổi trong cộng đồng đều có thể học và tham gia hát Đúm, đặc biệt là học sinh, thanh niên qua các câu lạc bộ và hoạt động văn hóa địa phương.

## Kết luận

- Hát Đúm là một loại hình dân ca truyền thống đặc sắc, phản ánh sâu sắc đời sống văn hóa và tinh thần của người dân đảo Hà Nam, Quảng Yên, Quảng Ninh.  
- Thực trạng cho thấy sự mai một rõ rệt trong giới trẻ, với chỉ 1,03% học sinh biết hát, nhưng vẫn có tiềm năng phục hồi nhờ sự quan tâm của giáo viên và cộng đồng.  
- Luận văn đã phân tích chi tiết nội dung, nghệ thuật và mối quan hệ của hát Đúm với đời sống xã hội, góp phần làm rõ giá trị văn hóa truyền thống.  
- Đề xuất các giải pháp bảo tồn thiết thực, bao gồm xây dựng môi trường sinh hoạt văn hóa, hỗ trợ nghệ nhân, đưa hát Đúm vào giáo dục và tăng cường truyền thông.  
- Kêu gọi các cơ quan chức năng, nhà nghiên cứu, giáo viên và cộng đồng cùng chung tay bảo tồn và phát huy giá trị hát Đúm, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong thời đại mới.