Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, tiếng Anh đã trở thành ngôn ngữ giao tiếp quốc tế với hơn một tỷ người sử dụng trên toàn thế giới, trong đó phần lớn là người nói tiếng Anh không phải bản ngữ. Tại Việt Nam, mặc dù tiếng Anh chuẩn Anh-Mỹ vẫn được ưu tiên trong hệ thống giáo dục, nhận thức về sự đa dạng các loại tiếng Anh (English varieties) ngày càng trở nên cần thiết để chuẩn bị cho sinh viên khả năng giao tiếp hiệu quả trong môi trường đa văn hóa và đa ngôn ngữ. Nghiên cứu này được thực hiện tại Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Huế, nhằm khảo sát mức độ nhận thức của sinh viên về các loại tiếng Anh khác nhau và đề xuất các hoạt động học tập ngoài lớp học (Out-of-class Learning Activities - OLA) để phát triển nhận thức này.

Nghiên cứu sử dụng thiết kế phương pháp hỗn hợp đồng thời (concurrent mixed methods) với 20 giáo viên và 90 sinh viên tham gia khảo sát, cùng 5 phỏng vấn giáo viên và 11 phỏng vấn sinh viên để thu thập dữ liệu sâu sắc. Mục tiêu chính là đánh giá nhận thức của sinh viên về các loại tiếng Anh và tìm kiếm các hoạt động ngoài lớp học phù hợp để nâng cao nhận thức này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào sinh viên chuyên ngành tiếng Anh tại Đại học Ngoại ngữ Huế trong năm học 2016. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy tiếng Anh, góp phần nâng cao năng lực giao tiếp đa dạng ngôn ngữ cho sinh viên, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng chương trình đào tạo giáo viên tiếng Anh tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết về các loại tiếng Anh (English varieties) được phân loại theo mô hình ba vòng tròn của Kachru (1992): vòng tròn trong (Inner Circle) gồm các nước nói tiếng Anh bản ngữ như Anh, Mỹ, Úc; vòng tròn ngoài (Outer Circle) gồm các nước sử dụng tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai có vai trò chính thức như Ấn Độ, Nigeria; và vòng tròn mở rộng (Expanding Circle) gồm các nước sử dụng tiếng Anh như ngoại ngữ quan trọng như Việt Nam, Thái Lan. Lý thuyết về World Englishes (WE) nhấn mạnh tính đa trung tâm và sự đa dạng về ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp và văn hóa trong tiếng Anh toàn cầu.

Khái niệm về hoạt động học tập ngoài lớp học (Out-of-class Learning Activities - OLA) được định nghĩa là các hoạt động tự học tiếng Anh như nghe đài, xem phim, đọc báo, giao tiếp với người nói tiếng Anh ngoài môi trường lớp học. Benson (2001) phân loại OLA thành tự học có hướng dẫn, học ngôn ngữ tự nhiên và tự tạo môi trường học tập. Các khái niệm chính bao gồm: nhận thức về các loại tiếng Anh, vai trò của OLA trong phát triển kỹ năng giao tiếp, và thái độ của người học đối với các loại tiếng Anh khác nhau.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu áp dụng thiết kế phương pháp hỗn hợp đồng thời, kết hợp khảo sát định lượng và phỏng vấn định tính nhằm tăng tính tin cậy và sâu sắc của kết quả. Cỡ mẫu gồm 20 giáo viên và 90 sinh viên chuyên ngành tiếng Anh tại Đại học Ngoại ngữ Huế. Phương pháp chọn mẫu là mẫu thuận tiện và ngẫu nhiên có kiểm soát nhằm đảm bảo tính đại diện.

Dữ liệu định lượng được thu thập qua bảng câu hỏi với các câu hỏi đóng dạng lựa chọn có kèm theo phần mở để bổ sung ý kiến. Dữ liệu định tính được thu thập qua phỏng vấn bán cấu trúc với 5 giáo viên và 11 sinh viên nhằm khai thác sâu các quan điểm và trải nghiệm cá nhân. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm học 2016, với giai đoạn thu thập dữ liệu diễn ra trong vòng vài tháng.

Phân tích dữ liệu định lượng sử dụng phân tích mô tả, tính toán tỷ lệ phần trăm các câu trả lời để đánh giá nhận thức và thái độ. Dữ liệu phỏng vấn được mã hóa và phân tích theo chủ đề nhằm phát hiện các mẫu ý kiến và mối liên hệ giữa các biến số. Việc kết hợp hai nguồn dữ liệu giúp đối chiếu và xác thực kết quả, đồng thời cung cấp cái nhìn toàn diện về thực trạng và giải pháp phát triển nhận thức về các loại tiếng Anh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về các loại tiếng Anh của giáo viên và sinh viên: Khoảng 45% giáo viên sử dụng đa dạng các loại tiếng Anh, trong đó phổ biến nhất là tiếng Anh Mỹ và Anh với tỷ lệ 20% mỗi loại, còn lại là các loại tiếng Anh quốc tế hoặc tiếng Anh Việt Nam. Sinh viên ưu tiên sử dụng tiếng Anh Anh (50%) và tiếng Anh Mỹ (hơn 40%), trong khi chỉ khoảng 3,3% sử dụng tiếng Anh Việt Nam.

  2. Ảnh hưởng của các yếu tố đến việc lựa chọn loại tiếng Anh: 60% sinh viên cho biết họ bị ảnh hưởng bởi giáo viên trong việc chọn loại tiếng Anh sử dụng, trong khi hơn 33% giáo viên bị ảnh hưởng bởi các phương tiện truyền thông. Ngoài ra, 25% giáo viên cho biết họ lựa chọn loại tiếng Anh dựa trên nguồn học tập và nhu cầu giao tiếp với người nói các loại tiếng Anh khác nhau.

  3. Sử dụng tài liệu học tập: Hơn 50% giáo viên sử dụng sách giáo khoa có cả tiếng Anh Anh và Mỹ, 20% sử dụng sách chỉ tiếng Anh Anh, và 20% sử dụng sách chỉ tiếng Anh Mỹ. Điều này phản ánh sự thống trị của hai loại tiếng Anh này trong hệ thống giáo dục Việt Nam.

  4. Thái độ và nhận thức về vai trò của các loại tiếng Anh: Cả giáo viên và sinh viên đều nhận thức được tầm quan trọng của việc hiểu và sử dụng đa dạng các loại tiếng Anh để chuẩn bị cho giao tiếp quốc tế. Tuy nhiên, việc áp dụng các loại tiếng Anh ngoài chuẩn Anh-Mỹ trong giảng dạy còn hạn chế do thiếu tài liệu và sự chuẩn bị của giáo viên.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sự ưu tiên rõ ràng đối với tiếng Anh Anh và Mỹ trong cả giảng dạy và học tập, phù hợp với xu hướng chung của hệ thống giáo dục Việt Nam. Tuy nhiên, sự đa dạng trong việc sử dụng các loại tiếng Anh của giáo viên phản ánh nhận thức ngày càng tăng về tính đa trung tâm của tiếng Anh toàn cầu. Việc sinh viên chịu ảnh hưởng lớn từ giáo viên trong việc lựa chọn loại tiếng Anh cho thấy vai trò then chốt của giáo viên trong việc định hướng nhận thức và kỹ năng ngôn ngữ.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả tương đồng với nghiên cứu của Ton và Pham (2010) khi sinh viên vẫn ưu tiên chuẩn Anh-Mỹ nhưng nhận thức được sự cần thiết của các loại tiếng Anh khác trong giao tiếp thực tế. Việc sử dụng tài liệu học tập chủ yếu là tiếng Anh Anh và Mỹ cũng là một rào cản trong việc phát triển nhận thức về các loại tiếng Anh khác.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tròn thể hiện tỷ lệ sử dụng các loại tiếng Anh của giáo viên và sinh viên, biểu đồ cột so sánh các yếu tố ảnh hưởng đến lựa chọn loại tiếng Anh, và bảng phân phối loại sách giáo khoa được sử dụng. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ ràng sự phân bố và xu hướng trong nhận thức và thực hành ngôn ngữ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường hoạt động học tập ngoài lớp học (OLA): Khuyến khích sinh viên tham gia các hoạt động như xem phim, nghe nhạc, đọc báo tiếng Anh đa dạng nguồn gốc để nâng cao nhận thức về các loại tiếng Anh. Thời gian thực hiện: liên tục trong năm học. Chủ thể thực hiện: giáo viên và sinh viên phối hợp.

  2. Đào tạo và bồi dưỡng giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn về World Englishes và phương pháp giảng dạy đa dạng loại tiếng Anh nhằm nâng cao năng lực và nhận thức của giáo viên. Thời gian: 6 tháng đầu năm học. Chủ thể: nhà trường và các trung tâm đào tạo.

  3. Cập nhật và phát triển tài liệu giảng dạy: Biên soạn và sử dụng tài liệu có nội dung đa dạng về các loại tiếng Anh, bao gồm cả tiếng Anh bản địa và phi bản địa, phù hợp với bối cảnh Việt Nam. Thời gian: 1 năm. Chủ thể: nhà xuất bản, giảng viên chuyên môn.

  4. Khuyến khích tự học và tự chủ ngôn ngữ: Xây dựng các chương trình hướng dẫn kỹ năng tự học, sử dụng công nghệ thông tin và mạng xã hội để sinh viên chủ động tiếp cận các loại tiếng Anh khác nhau. Thời gian: liên tục. Chủ thể: giáo viên, sinh viên và phòng công nghệ thông tin.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh tại các trường đại học và trung học: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để đổi mới phương pháp giảng dạy, giúp giáo viên nâng cao nhận thức và kỹ năng truyền đạt về các loại tiếng Anh.

  2. Sinh viên chuyên ngành tiếng Anh: Giúp sinh viên hiểu rõ hơn về sự đa dạng của tiếng Anh, từ đó phát triển kỹ năng giao tiếp linh hoạt và tự tin trong môi trường quốc tế.

  3. Nhà quản lý giáo dục và xây dựng chương trình đào tạo: Cung cấp dữ liệu và đề xuất thiết thực để xây dựng chương trình đào tạo phù hợp với xu hướng toàn cầu hóa và nhu cầu thực tế của người học.

  4. Các nhà nghiên cứu ngôn ngữ và giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về World Englishes, phương pháp học tập ngoài lớp và phát triển nhận thức ngôn ngữ trong bối cảnh Việt Nam và khu vực.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần phát triển nhận thức về các loại tiếng Anh khác nhau?
    Việc nhận thức đa dạng các loại tiếng Anh giúp người học chuẩn bị tốt hơn cho giao tiếp quốc tế, tránh phụ thuộc vào chuẩn Anh-Mỹ và tăng khả năng hiểu biết các ngữ cảnh giao tiếp đa văn hóa.

  2. Hoạt động học tập ngoài lớp học có vai trò gì trong việc này?
    OLA tạo điều kiện cho sinh viên tiếp xúc thực tế với các loại tiếng Anh khác nhau qua các phương tiện giải trí, giao tiếp xã hội, từ đó nâng cao kỹ năng và nhận thức một cách tự nhiên và hiệu quả.

  3. Làm thế nào để giáo viên có thể áp dụng các loại tiếng Anh đa dạng trong giảng dạy?
    Giáo viên cần được đào tạo bài bản về World Englishes, sử dụng tài liệu đa dạng, và khuyến khích sinh viên khám phá các loại tiếng Anh qua các hoạt động tương tác và tự học.

  4. Sinh viên có thể tự học các loại tiếng Anh khác nhau như thế nào?
    Sinh viên có thể sử dụng các nguồn tài liệu đa dạng như phim, nhạc, báo chí, mạng xã hội, và tham gia các câu lạc bộ tiếng Anh để tiếp xúc và thực hành với nhiều loại tiếng Anh khác nhau.

  5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các trường đại học khác không?
    Có, mặc dù nghiên cứu tập trung tại Đại học Ngoại ngữ Huế, các kết quả và đề xuất có thể được điều chỉnh và áp dụng cho các trường đại học khác có bối cảnh tương tự nhằm nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Anh.

Kết luận

  • Nghiên cứu khẳng định sự cần thiết của việc phát triển nhận thức về các loại tiếng Anh đa dạng trong giáo dục tiếng Anh tại Việt Nam.
  • Phần lớn giáo viên và sinh viên ưu tiên sử dụng tiếng Anh Anh và Mỹ, nhưng cũng nhận thức được vai trò của các loại tiếng Anh khác.
  • Hoạt động học tập ngoài lớp học được xác định là phương pháp hiệu quả để nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng các loại tiếng Anh.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể bao gồm đào tạo giáo viên, phát triển tài liệu, khuyến khích tự học và tổ chức các hoạt động ngoại khóa.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi mới cho việc đổi mới phương pháp giảng dạy tiếng Anh, góp phần nâng cao năng lực giao tiếp đa dạng ngôn ngữ cho sinh viên trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Để tiếp tục phát triển, các cơ sở giáo dục nên triển khai các đề xuất trên và tiến hành nghiên cứu mở rộng nhằm đánh giá hiệu quả thực tiễn. Quý độc giả và các nhà giáo dục được khuyến khích áp dụng và phát triển các hoạt động học tập ngoài lớp học nhằm nâng cao nhận thức về các loại tiếng Anh trong môi trường đào tạo của mình.