So sánh câu trao nhận trong tiếng Nhật và tiếng Việt

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu

1.2. Nhận diện câu trao - nhận trong tiếng Nhật

1.2.1. Câu trao - nhận trong hệ thống phân loại câu chung

2. CHƯƠNG 2: CẤU TRÚC NGHĨA BIỂU HIỆN CỦA CÂU CÓ ĐỘNG TỪ TRAO - NHẬN LÀM VỊ NGỮ TRONG TIẾNG NHẬT

2.1. Nhóm động từ trao - nhận trong tiếng Nhật

2.2. Nhóm động từ biểu hiện ý nghĩa trao

2.3. Nhóm động từ biểu hiện ý nghĩa nhận

2.4. Phân biệt các động từ trao - nhận điển hình với các động từ khác cùng nhóm

2.5. Các lớp nghĩa của câu trao – nhận trong tiếng Nhật

2.5.1. Lớp nghĩa kiểm soát - sở hữu

2.5.2. Lớp nghĩa lợi ích

2.5.3. Lớp nghĩa không gian - động

2.5.4. Lớp nghĩa ơn huệ

2.5.5. Lớp nghĩa quyền lực

2.5.6. Lớp nghĩa phân biệt thân - sơ (hoặc cùng nhóm - khác nhóm)

2.6. Vai nghĩa và đặc trưng của 3 diễn tố trong cấu trúc nghĩa biểu hiện của câu trao - nhận trong tiếng Nhật

2.6.1. Các vai nghĩa trong cấu trúc nghĩa biểu hiện của câu

2.6.2. Đặc trưng của ba diễn tố trong cấu trúc nghĩa biểu hiện của câu

2.6.3. Sự hiện thực hóa cấu trúc nghĩa biểu hiện của câu trao - nhận trong tiếng Nhật

2.6.3.1. Cấu trúc nghĩa biểu hiện của câu với sự có mặt đủ 3 diễn tố

2.6.3.2. Cấu trúc nghĩa biểu hiện của câu với sự có mặt ít hơn 3 diễn tố

2.7. Một số đặc trưng ngữ dụng của câu trao - nhận trong tiếng Nhật

2.7.1. Câu trao - nhận và góc nhìn của người nói

2.7.2. Câu trao - nhận và sự đối lập trên - dưới

2.7.3. Câu trao - nhận và sự đối lập cùng nhóm - khác nhóm

3. CHƯƠNG 3: CÂU TIẾNG NHẬT CÓ ĐỘNG TỪ TRAO - NHẬN LÀM ĐỘNG TỪ BỔ TRỢ (NHÌN TỪ GÓC ĐỘ NGỮ PHÁP HÓA)

3.1. Hiện tượng biến đổi từ động từ thực thành động từ bổ trợ

3.2. Câu tiếng Nhật có động từ trao - nhận làm động từ bổ trợ

3.3. Ứng dụng lý thuyết ngữ pháp hóa vào việc nghiên cứu câu tiếng Nhật có động từ trao - nhận làm động từ bổ trợ

3.4. Cấu trúc câu tiếng Nhật có động từ trao - nhận làm động từ bổ trợ

3.5. Ngữ nghĩa của câu tiếng Nhật có động từ trao - nhận làm động từ bổ trợ

3.6. Các mức độ ngữ pháp hóa của động từ trao - nhận trong chức năng của động từ bổ trợ trong câu

3.6.1. Mức độ thứ nhất của quá trình ngữ pháp hóa

3.6.2. Mức độ thứ hai của quá trình ngữ pháp hóa

3.6.3. Mức độ thứ ba của quá trình ngữ pháp hóa

3.7. Một số biểu thức được cố định hóa từ những dạng thức ngữ pháp hóa của động từ trao - nhận

3.8. Câu nhờ vả

3.9. Câu xin phép

4. CHƯƠNG 4: ĐỐI CHIẾU CÂU TRAO - NHẬN TRONG TIẾNG NHẬT VÀ CÂU CÓ Ý NGHĨA TƯƠNG ĐƯƠNG TRONG TIẾNG VIỆT

4.1. Câu trao - nhận trong tiếng Việt

4.1.1. Khái niệm câu trao - nhận trong tiếng Việt

4.1.2. Câu có động từ mang nghĩa “trao”

4.1.3. Câu có động từ mang nghĩa “nhận”

4.2. Câu trao - nhận tiếng Nhật trong sự đối chiếu với các câu có ý nghĩa tương đương trong tiếng Việt

4.2.1. Đối chiếu câu có động từ trao - nhận làm vị ngữ trong tiếng Nhật và câu có ý nghĩa tương đương trong tiếng Việt

4.2.2. Đối chiếu câu trao - nhận có động từ bổ trợ trong tiếng Nhật và câu có ý nghĩa tương đương trong tiếng Việt

4.3. Khảo sát việc chuyển dịch câu trao - nhận từ tiếng Nhật sang tiếng Việt

4.3.1. Phương pháp khảo sát

4.3.2. Kết quả khảo sát

4.3.3. Một số dự báo về lỗi sử dụng câu trao - nhận trong tiếng Nhật của người Việt Nam và một số đề xuất về cách sửa lỗi

DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu về câu trao nhận

Câu trao nhận (CTN) trong tiếng Nhật là một loại câu đặc biệt, thể hiện hành động trao và nhận giữa các chủ thể. CTN không chỉ đơn thuần là một cấu trúc ngữ pháp mà còn mang trong mình những giá trị văn hóa và xã hội sâu sắc. Trong tiếng Nhật, CTN thường được phân loại dựa trên động từ trao nhận, như やる (yaru), あげる (ageru), くれる (kureru), và もらう (morau). Những động từ này không chỉ thể hiện hành động mà còn phản ánh mối quan hệ giữa người trao và người nhận. Việc nghiên cứu CTN giúp hiểu rõ hơn về cách thức giao tiếp và tư duy của người Nhật, đồng thời cung cấp cái nhìn sâu sắc về ngữ pháp và ngữ nghĩa của tiếng Nhật.

1.1. Đặc điểm ngữ nghĩa của câu trao nhận

CTN trong tiếng Nhật có những đặc điểm ngữ nghĩa riêng biệt, phản ánh sự phức tạp trong mối quan hệ giữa các chủ thể. Các lớp nghĩa của CTN bao gồm nghĩa kiểm soát, nghĩa lợi ích, và nghĩa không gian. Những lớp nghĩa này không chỉ thể hiện hành động trao nhận mà còn phản ánh các giá trị văn hóa như lòng biết ơn và bổn phận. Ví dụ, động từ あげる (ageru) không chỉ đơn thuần là 'cho' mà còn mang ý nghĩa về sự tôn trọng và lòng biết ơn đối với người nhận. Điều này cho thấy sự khác biệt trong cách thức biểu đạt giữa tiếng Nhật và tiếng Việt, nơi mà các động từ có thể không mang theo những lớp nghĩa văn hóa tương tự.

II. So sánh ngữ pháp giữa tiếng Nhật và tiếng Việt

Việc so sánh ngữ pháp giữa CTN trong tiếng Nhật và các câu tương đương trong tiếng Việt cho thấy sự khác biệt rõ rệt. Trong tiếng Nhật, CTN thường có cấu trúc phức tạp hơn với sự tham gia của nhiều động từ và các yếu tố ngữ pháp khác. Ngược lại, tiếng Việt thường sử dụng cấu trúc đơn giản hơn, với ít động từ hơn trong một câu. Sự khác biệt này không chỉ nằm ở cấu trúc mà còn ở cách thức sử dụng trong giao tiếp hàng ngày. Ví dụ, trong tiếng Nhật, việc sử dụng động từ bổ trợ để thể hiện hành động trao nhận là rất phổ biến, trong khi tiếng Việt thường sử dụng các từ chỉ hành động một cách trực tiếp hơn.

2.1. Cấu trúc câu trong tiếng Nhật và tiếng Việt

Cấu trúc câu trong tiếng Nhật thường yêu cầu động từ đứng ở cuối câu, điều này tạo ra một sự chờ đợi cho người nghe về thông tin chính. Trong khi đó, tiếng Việt cho phép động từ xuất hiện ở nhiều vị trí khác nhau trong câu. Sự khác biệt này ảnh hưởng đến cách thức mà người học tiếng Nhật và tiếng Việt tiếp cận và hiểu các câu trao nhận. Việc nắm rõ cấu trúc câu sẽ giúp người học dễ dàng hơn trong việc giao tiếp và dịch thuật giữa hai ngôn ngữ.

III. Ứng dụng thực tiễn của nghiên cứu

Nghiên cứu về CTN không chỉ có giá trị lý thuyết mà còn có ứng dụng thực tiễn trong việc dạy và học tiếng Nhật. Việc hiểu rõ cấu trúc và ngữ nghĩa của CTN sẽ giúp giáo viên và học sinh có thể giao tiếp hiệu quả hơn. Đồng thời, nghiên cứu cũng cung cấp những thông tin hữu ích cho việc dịch thuật, giúp người dịch có thể chuyển tải chính xác ý nghĩa của các câu trao nhận từ tiếng Nhật sang tiếng Việt và ngược lại. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh giao lưu văn hóa và kinh tế giữa Việt Nam và Nhật Bản ngày càng phát triển.

3.1. Đề xuất phương pháp giảng dạy

Để nâng cao hiệu quả giảng dạy CTN, cần có những phương pháp giảng dạy phù hợp, bao gồm việc sử dụng các ví dụ thực tế từ cuộc sống hàng ngày. Việc áp dụng các tình huống giao tiếp thực tế sẽ giúp học sinh dễ dàng hình dung và hiểu rõ hơn về cách sử dụng CTN trong tiếng Nhật. Ngoài ra, việc tổ chức các buổi thảo luận và thực hành giao tiếp sẽ tạo cơ hội cho học sinh áp dụng kiến thức vào thực tế, từ đó nâng cao khả năng sử dụng ngôn ngữ của họ.

Luận án tiến sĩ về sự tương đồng và khác biệt của câu trao nhận trong tiếng Nhật và tiếng Việt