Luận án tiến sĩ: Hoàn thiện kế toán công cụ tài chính trong các doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam

• Tác giả: Hà Thị Phương Dung
• Người hướng dẫn: Nguyễn Thị Đông
• Trường học: Trường Đại học Kinh tế Quốc dân
• Chuyên ngành: Kế toán (Kế toán, Kiểm toán và Phân tích)
• Đề tài: Hoàn thiện kế toán công cụ tài chính trong các doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2014
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU KẾ TOÁN CÔNG CỤ TÀI CHÍNH TRONG CÁC DOANH NGHIỆP PHI TÀI CHÍNH TẠI VIỆT NAM
• 1.1. Sự cần thiết đề tài nghiên cứu
• 1.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu
• 1.2.1. Tình hình nghiên cứu kế toán công cụ tài chính trên thế giới
• 1.3. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.6. Phương pháp nghiên cứu
• 1.7. Ý nghĩa của luận án
• 1.8. Kết cấu của luận án
• 2. CHƯƠNG 2: LÝ LUẬN KẾ TOÁN CÔNG CỤ TÀI CHÍNH TRONG DOANH NGHIỆP PHI TÀI CHÍNH
• 2.1. Nhận diện, phân loại công cụ tài chính
• 2.1.1. Nhận diện công cụ tài chính
• 2.1.2. Phân loại công cụ tài chính
• 2.2. Đo lường công cụ tài chính
• 2.2.1. Đo lường công cụ tài chính cơ sở
• 2.2.2. Đo lường công cụ tài chính phái sinh
• 2.3. Ghi nhận công cụ tài chính
• 2.3.1. Ghi nhận công cụ tài chính cơ sở
• 2.3.2. Ghi nhận công cụ tài chính phái sinh
• 2.4. Trình bày và công bố thông tin về công cụ tài chính
• 2.4.1. Trình bày công cụ tài chính
• 2.4.2. Công bố thông tin về công cụ tài chính
• 2.5. Bài học kinh nghiệm quốc tế về kế toán công cụ tài chính trong các doanh nghiệp phi tài chính
• 2.5.1. Kế toán công cụ tài chính tại một số nước
• 2.5.2. Bài học kinh nghiệm kế toán công cụ tài chính cho doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam
• 3. CHƯƠNG 3: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG KẾ TOÁN CÔNG CỤ TÀI CHÍNH TRONG CÁC DOANH NGHIỆP PHI TÀI CHÍNH TẠI VIỆT NAM
• 3.1. Tổng quan về doanh nghiệp phi tài chính và công cụ tài chính trong các doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam
• 3.1.1. Tổng quan về doanh nghiệp phi tài chính
• 3.1.2. Công cụ tài chính trong các doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam
• 3.1.3. Tổng quan về khung pháp lý kế toán công cụ tài chính trong các doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam
• 3.1.4. Mối quan hệ giữa kế toán công cụ tài chính với quản trị rủi ro tài chính trong các doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam
• 3.2. Thực trạng kế toán công cụ tài chính trong các doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam
• 3.2.1. Thực trạng nhận diện và phân loại công cụ tài chính
• 3.2.2. Thực trạng đo lường công cụ tài chính
• 3.2.3. Thực trạng ghi nhận công cụ tài chính
• 3.2.4. Thực trạng trình bày và công bố thông tin về công cụ tài chính trong các doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam
• 3.3. Đánh giá thực trạng kế toán công cụ tài chính trong các doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam
• 3.3.1. Nhận diện và phân loại công cụ tài chính
• 3.3.2. Đo lường công cụ tài chính
• 3.3.3. Ghi nhận công cụ tài chính
• 3.3.4. Trình bày và công bố thông tin về công cụ tài chính
• 3.4. Nguyên nhân dẫn đến những tồn tại trong kế toán công cụ tài chính trong các doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam
• 3.4.1. Do sự bất cập về khung pháp lý về kế toán công cụ tài chính trong các doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam
• 3.4.2. Nguyên nhân từ phía doanh nghiệp
• 4. CHƯƠNG 4: CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN KẾ TOÁN CÔNG CỤ TÀI CHÍNH TRONG CÁC DOANH NGHIỆP PHI TÀI CHÍNH TẠI VIỆT NAM
• 4.1. Sự cần thiết và yêu cầu hoàn thiện kế toán công cụ tài chính trong các doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam
• 4.1.1. Sự cần thiết phải hoàn thiện kế toán công cụ tài chính trong các doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam
• 4.1.2. Yêu cầu trong việc hoàn thiện kế toán công cụ tài chính trong các doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam
• 4.2. Các giải pháp nhằm hoàn thiện kế toán công cụ tài chính trong các doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam
• 4.2.1. Về nhận diện và phân loại công cụ tài chính
• 4.2.2. Về đo lường công cụ tài chính
• 4.2.3. Về việc ghi nhận công cụ tài chính
• 4.2.4. Về việc trình bày và công bố thông tin về công cụ tài chính
• 4.3. Các điều kiện để thực hiện các giải pháp hoàn thiện kế toán công cụ tài chính trong các doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam
• 4.3.1. Về phía cơ quan Nhà nước
• 4.3.2. Về phía doanh nghiệp
• 4.3.3. Về phía các cơ sở đào tạo
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Giới thiệu nghiên cứu

Nghiên cứu tập trung vào hoàn thiện kế toán công cụ tài chính trong các doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam. Sự cần thiết của đề tài xuất phát từ quá trình hội nhập kinh tế toàn cầu, đòi hỏi các doanh nghiệp phải tuân thủ các chuẩn mực kế toán quốc tế. Hiện nay, Việt Nam chưa có chuẩn mực riêng về kế toán công cụ tài chính, dẫn đến nhiều khó khăn trong quản lý và thực hiện kế toán. Công cụ tài chính chiếm tỷ trọng lớn trong bảng cân đối kế toán, ảnh hưởng trực tiếp đến tình hình tài chính và kết quả kinh doanh của doanh nghiệp.

1.1. Sự cần thiết của đề tài

Nền kinh tế Việt Nam đang hội nhập sâu rộng, đòi hỏi các doanh nghiệp phải cập nhật và tuân thủ các chuẩn mực kế toán quốc tế. Kế toán công cụ tài chính đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin hữu ích cho nhà đầu tư và quản lý doanh nghiệp. Tuy nhiên, việc thiếu chuẩn mực riêng về kế toán công cụ tài chính tại Việt Nam đã gây ra nhiều bất cập trong thực tiễn.

1.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu

Các nghiên cứu trên thế giới đã tập trung vào việc nhận diện, đo lường và ghi nhận công cụ tài chính. Các tác giả như Lanny G.J Williamsen, M. Landman, và Nelson đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sử dụng giá trị hợp lý trong kế toán công cụ tài chính. Tuy nhiên, việc áp dụng phương pháp này còn gặp nhiều thách thức do thiếu mô hình đánh giá rủi ro và phương pháp xác định giá trị thị trường.

II. Lý luận về kế toán công cụ tài chính

Chương này trình bày các khái niệm cơ bản về công cụ tài chính, bao gồm nhận diện, phân loại, đo lường và ghi nhận. Công cụ tài chính được chia thành hai loại chính: công cụ tài chính cơ sở và công cụ tài chính phái sinh. Việc đo lường và ghi nhận các công cụ này phụ thuộc vào mục đích sử dụng và đặc điểm của từng loại công cụ.

2.1. Nhận diện và phân loại công cụ tài chính

Công cụ tài chính được nhận diện thông qua các hợp đồng giữa các bên, bao gồm cả quyền (tài sản) và nghĩa vụ (nợ phải trả). Việc phân loại công cụ tài chính dựa trên yêu cầu đo lường và mục đích sử dụng, giúp doanh nghiệp quản lý rủi ro hiệu quả hơn.

2.2. Đo lường và ghi nhận công cụ tài chính

Đo lường công cụ tài chính theo giá trị hợp lý là phương pháp được ủng hộ bởi nhiều nghiên cứu. Tuy nhiên, việc áp dụng phương pháp này còn gặp nhiều khó khăn do thiếu mô hình đánh giá rủi ro và phương pháp xác định giá trị thị trường. Ghi nhận công cụ tài chính phụ thuộc vào việc phân nhóm và mục đích sử dụng của từng loại công cụ.

III. Thực trạng kế toán công cụ tài chính tại Việt Nam

Chương này phân tích thực trạng kế toán công cụ tài chính trong các doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam. Các doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn trong việc nhận diện, đo lường và ghi nhận công cụ tài chính do thiếu chuẩn mực và hướng dẫn cụ thể từ Bộ Tài chính. Đặc biệt, việc kế toán các công cụ tài chính phái sinh còn nhiều bất cập, ảnh hưởng đến độ tin cậy và tính so sánh của báo cáo tài chính.

3.1. Thực trạng nhận diện và phân loại

Các doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc nhận diện và phân loại công cụ tài chính, đặc biệt là các công cụ phái sinh. Việc thiếu chuẩn mực và hướng dẫn cụ thể dẫn đến sự không nhất quán trong cách thức kế toán, ảnh hưởng đến độ tin cậy của thông tin tài chính.

3.2. Thực trạng đo lường và ghi nhận

Việc đo lường và ghi nhận công cụ tài chính theo giá trị hợp lý còn nhiều hạn chế do thiếu mô hình đánh giá rủi ro và phương pháp xác định giá trị thị trường. Điều này dẫn đến sự không nhất quán trong cách thức kế toán, ảnh hưởng đến độ tin cậy của báo cáo tài chính.

IV. Giải pháp hoàn thiện kế toán công cụ tài chính

Chương này đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện kế toán công cụ tài chính trong các doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam. Các giải pháp tập trung vào việc xây dựng chuẩn mực kế toán riêng, cải thiện phương pháp đo lường và ghi nhận, đồng thời nâng cao năng lực của đội ngũ kế toán. Việc áp dụng các giải pháp này sẽ giúp doanh nghiệp cung cấp thông tin tài chính hữu ích và đáng tin cậy hơn.

4.1. Xây dựng chuẩn mực kế toán

Việc xây dựng chuẩn mực kế toán riêng về công cụ tài chính là cần thiết để đảm bảo tính nhất quán và độ tin cậy của thông tin tài chính. Chuẩn mực này cần phù hợp với thông lệ quốc tế và điều kiện thực tế của Việt Nam.

4.2. Cải thiện phương pháp đo lường và ghi nhận

Cải thiện phương pháp đo lường và ghi nhận công cụ tài chính theo giá trị hợp lý là cần thiết để đảm bảo tính trung thực và khách quan của thông tin tài chính. Điều này đòi hỏi sự phát triển của các mô hình đánh giá rủi ro và phương pháp xác định giá trị thị trường.