Tổng quan nghiên cứu

Đất đai là nguồn tài nguyên vô cùng quý giá, đặc biệt đối với các doanh nghiệp nông nghiệp, nơi đất đai không chỉ là tư liệu sản xuất chủ yếu mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng sản phẩm. Tại Việt Nam, việc quản lý đất đai trong các doanh nghiệp nông nghiệp đang gặp nhiều thách thức do tính phong phú và đa dạng của đất đai, cũng như các rào cản pháp lý và tổ chức sản xuất. Công ty cổ phần Mía đường Lam Sơn (LASUCO) là một trong những doanh nghiệp nông nghiệp lớn tại huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa, với tổng diện tích vùng nguyên liệu lên đến 15.000 ha, đóng vai trò quan trọng trong ngành mía đường và phát triển kinh tế địa phương.

Nghiên cứu tập trung vào hoàn thiện công tác quản lý đất đai tại LASUCO trong giai đoạn 2022-2023, nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất, giảm thiểu lãng phí tài nguyên và thúc đẩy phát triển bền vững. Mục tiêu cụ thể bao gồm xây dựng hệ thống cơ sở lý luận về quản lý đất đai trong doanh nghiệp nông nghiệp, đánh giá thực trạng quản lý đất đai tại LASUCO, và đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý đất đai tại LASUCO trên địa bàn huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa, với các nội dung chính như xác định quy mô, quản lý tài sản đất đai, hồ sơ thủ tục, giám sát ranh giới, và báo cáo định kỳ.

Việc hoàn thiện công tác quản lý đất đai không chỉ giúp LASUCO nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm mía đường mà còn góp phần phát triển kinh tế nông nghiệp địa phương, đồng thời tạo tiền đề cho các doanh nghiệp nông nghiệp khác học hỏi và áp dụng. Theo báo cáo, tổng chi phí quản lý sử dụng đất hàng năm của công ty là khoảng 3,4 tỷ đồng cho diện tích đất trực tiếp quản lý, phản ánh quy mô và tầm quan trọng của công tác này trong hoạt động sản xuất kinh doanh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý đất đai trong doanh nghiệp nông nghiệp, tập trung vào các khái niệm chính sau:

  • Khái niệm đất đai: Đất đai là vùng đất có ranh giới, vị trí và diện tích cụ thể, có các thuộc tính ổn định hoặc thay đổi theo chu kỳ, ảnh hưởng đến việc sử dụng đất trong hiện tại và tương lai. Đất đai trong doanh nghiệp nông nghiệp là tài sản phục vụ sản xuất nông nghiệp như trồng trọt, chăn nuôi, và trồng rừng.

  • Vai trò của đất đai: Đất đai là tư liệu sản xuất chủ yếu, quyết định sự tồn tại và phát triển của xã hội, tham gia vào các hoạt động kinh tế - xã hội, và là tài sản cố định có giá trị tăng theo thời gian.

  • Đặc điểm của đất đai: Tính cố định vị trí, không thể di chuyển, tính đa dạng theo mục đích sử dụng và vùng địa lý, tính bền vững theo thời gian, và là hàng hóa đặc biệt trong nền kinh tế thị trường.

  • Phân loại đất đai theo Luật Đất đai 2013: Bao gồm nhóm đất nông nghiệp (đất trồng cây hàng năm, cây lâu năm, rừng sản xuất...), nhóm đất phi nông nghiệp (đất ở, đất xây dựng công trình sự nghiệp, đất sản xuất kinh doanh phi nông nghiệp...), và nhóm đất chưa sử dụng.

  • Công tác quản lý đất đai trong doanh nghiệp nông nghiệp: Bao gồm xác định quy mô, quản lý tài sản đất đai, quản lý hồ sơ và thủ tục pháp lý, kiểm tra giám sát ranh giới, và thực hiện báo cáo định kỳ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phân tích và tổng hợp lý thuyết: Dựa trên các báo cáo kiểm kê đất đai của LASUCO và các tài liệu pháp luật liên quan để phân tích tình hình quản lý đất đai.

  • Nghiên cứu thực tiễn: Khảo sát thực tế tại LASUCO và khu vực Nông trường Sao Vàng cũ, thu thập thông tin từ công ty và người nông dân thuê đất.

  • Phương pháp liệt kê: Tổng hợp các kết quả đạt được, khó khăn và nguyên nhân trong công tác quản lý đất đai của công ty.

  • Phương pháp so sánh: So sánh với công tác quản lý đất đai của các doanh nghiệp nông nghiệp khác để rút ra bài học kinh nghiệm.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ diện tích đất và hồ sơ quản lý đất đai của LASUCO, với hơn 2.589 hồ sơ thủ tục đất đai được quản lý. Phân tích dữ liệu sử dụng các bảng tổng hợp chi phí, diện tích đất theo mục đích sử dụng và hình thức quản lý, kết hợp khảo sát thực địa và phỏng vấn trực tiếp. Thời gian nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2022-2023, phù hợp với các số liệu và báo cáo mới nhất của công ty.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy mô và chi phí quản lý đất đai: LASUCO quản lý tổng diện tích đất khoảng 562.829 m² trực tiếp và hơn 1.268.000 m² do các công ty thành viên quản lý. Tổng chi phí quản lý sử dụng đất hàng năm khoảng 3,4 tỷ đồng cho diện tích đất trực tiếp quản lý, phản ánh mức độ đầu tư và tầm quan trọng của công tác quản lý đất đai trong hoạt động sản xuất kinh doanh.

  2. Tình trạng hồ sơ và thủ tục đất đai: Công ty đang quản lý 2.589 hồ sơ liên quan đến đất đai, trong đó 80% hồ sơ đã được giải quyết triệt để, còn 20% gặp vướng mắc do các vấn đề pháp lý và giải phóng mặt bằng. Ví dụ, dự án “Công viên sinh thái tre luồng Thanh Tam” và “Nhà máy chế biến thực phẩm công nghệ cao Tâm Phú Hưng” bị chậm tiến độ do chưa hoàn thành giải phóng mặt bằng và vướng mắc pháp lý.

  3. Phân loại và hình thức quản lý đất đai: Đất đai được phân chia theo mục đích sử dụng gồm đất sản xuất kinh doanh phi nông nghiệp, đất nông nghiệp, đất thương mại dịch vụ, đất an sinh môi trường, đất du lịch sinh thái và đất xây dựng cơ bản. Hình thức quản lý đất gồm đất thuê từ UBND tỉnh, đất góp vốn, đất dự án và đất nhận chuyển nhượng. Đất dự án chiếm tỷ trọng lớn nhất, phục vụ cho các nhà máy sản xuất và khu công nghệ cao.

  4. Kiểm tra, giám sát ranh giới đất đai: Công tác kiểm tra, giám sát các đơn vị trong việc quản lý ranh giới, mốc giới đã được thực hiện nhưng còn nhiều khó khăn do đất đai manh mún, thủ tục pháp lý phức tạp và sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các bên liên quan.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy LASUCO đã có những bước tiến quan trọng trong quản lý đất đai, thể hiện qua việc duy trì ổn định diện tích đất và chi phí quản lý hợp lý. Tuy nhiên, các vướng mắc về pháp lý và giải phóng mặt bằng vẫn là rào cản lớn, ảnh hưởng đến tiến độ các dự án phát triển. So sánh với các doanh nghiệp nông nghiệp khác như Công ty Giống Nông nghiệp Điện Biên và Công ty Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An, LASUCO cần tăng cường liên kết với nông dân và áp dụng công nghệ cao để nâng cao hiệu quả sử dụng đất.

Việc phân loại đất rõ ràng và quản lý theo mục đích sử dụng giúp công ty tối ưu hóa nguồn lực đất đai, đồng thời giảm thiểu lãng phí. Tuy nhiên, đất đai manh mún và thủ tục hành chính phức tạp đòi hỏi công ty phải có các giải pháp đột phá trong quản lý và phối hợp với các cơ quan chức năng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ diện tích đất theo mục đích sử dụng và bảng tổng hợp chi phí quản lý đất đai để minh họa rõ hơn về phân bổ nguồn lực và chi phí.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Ứng dụng công nghệ cao trong quản lý đất đai: Triển khai hệ thống GIS và phần mềm quản lý đất đai hiện đại để theo dõi, cập nhật hồ sơ và giám sát ranh giới đất đai chính xác, giảm thiểu sai sót và tăng hiệu quả quản lý. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do phòng kế hoạch và công nghệ thông tin công ty chủ trì.

  2. Xây dựng đội ngũ nhân viên chuyên môn cao: Tổ chức đào tạo, nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý đất đai về pháp luật đất đai, kỹ thuật quản lý và công nghệ thông tin. Mục tiêu nâng tỷ lệ hồ sơ xử lý đúng hạn lên trên 90% trong vòng 2 năm. Phòng nhân sự phối hợp với các đơn vị đào tạo thực hiện.

  3. Tăng cường thanh tra, kiểm tra định kỳ: Thiết lập quy trình kiểm tra, giám sát chặt chẽ các đơn vị sử dụng đất, phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm, đảm bảo sử dụng đất đúng mục đích và hiệu quả. Thực hiện hàng quý, do Ban kiểm soát nội bộ và phòng quản lý đất đai phối hợp thực hiện.

  4. Lập kế hoạch quy hoạch đất đai giai đoạn 2021-2025: Xây dựng kế hoạch sử dụng đất chi tiết, ưu tiên phát triển các dự án công nghệ cao và mở rộng vùng nguyên liệu tập trung, đồng thời giải quyết các vướng mắc về pháp lý và giải phóng mặt bằng. Thời gian hoàn thành trong năm 2023, do Ban lãnh đạo công ty và phòng kế hoạch chủ trì.

  5. Tăng cường phối hợp với chính quyền địa phương: Đẩy mạnh hợp tác với UBND huyện Thọ Xuân và các cơ quan liên quan để tháo gỡ khó khăn về thủ tục pháp lý, giải phóng mặt bằng và hỗ trợ phát triển vùng nguyên liệu. Mục tiêu hoàn thiện thủ tục pháp lý cho các dự án trọng điểm trong 1-2 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và cán bộ quản lý doanh nghiệp nông nghiệp: Nghiên cứu giúp hiểu rõ hơn về công tác quản lý đất đai, từ đó xây dựng chiến lược sử dụng đất hiệu quả, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

  2. Cơ quan quản lý nhà nước về đất đai và nông nghiệp: Tham khảo để hoàn thiện chính sách, quy định liên quan đến quản lý đất đai trong doanh nghiệp nông nghiệp, hỗ trợ tháo gỡ vướng mắc pháp lý và thúc đẩy phát triển bền vững.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kinh tế tài nguyên, bất động sản: Tài liệu tham khảo bổ ích về lý thuyết và thực tiễn quản lý đất đai trong doanh nghiệp nông nghiệp, cung cấp dữ liệu và phân tích thực tiễn phong phú.

  4. Các doanh nghiệp nông nghiệp khác và nhà đầu tư: Học hỏi kinh nghiệm quản lý đất đai, áp dụng các giải pháp công nghệ và tổ chức sản xuất hiệu quả, từ đó nâng cao khả năng cạnh tranh và phát triển bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý đất đai lại quan trọng đối với doanh nghiệp nông nghiệp?
    Quản lý đất đai giúp doanh nghiệp sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên quý giá, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, đồng thời đảm bảo tuân thủ pháp luật và phát triển bền vững. Ví dụ, LASUCO đã tăng năng suất mía lên đến 100 tấn/ha nhờ quản lý và thâm canh hợp lý.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý đất đai tại LASUCO là gì?
    Khó khăn gồm thủ tục pháp lý phức tạp, giải phóng mặt bằng chậm, đất đai manh mún và thiếu đồng bộ trong quản lý hồ sơ. Điều này làm chậm tiến độ các dự án phát triển và ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất.

  3. Công nghệ cao có thể hỗ trợ quản lý đất đai như thế nào?
    Công nghệ GIS và phần mềm quản lý giúp theo dõi ranh giới, cập nhật hồ sơ nhanh chóng, giảm sai sót và tăng tính minh bạch. Ví dụ, các mô hình thâm canh áp dụng cơ giới hóa đồng bộ tại LASUCO đã giảm chi phí sản xuất 20-25%.

  4. Làm thế nào để giải quyết vướng mắc về pháp lý trong quản lý đất đai?
    Cần tăng cường phối hợp với chính quyền địa phương, hoàn thiện thủ tục pháp lý, đồng thời xây dựng kế hoạch giải phóng mặt bằng rõ ràng và minh bạch để tạo điều kiện thuận lợi cho các dự án.

  5. Các doanh nghiệp khác có thể học hỏi gì từ LASUCO?
    LASUCO là ví dụ điển hình về việc kết hợp quản lý đất đai truyền thống với ứng dụng công nghệ cao, xây dựng vùng nguyên liệu tập trung và phát triển sản phẩm hữu cơ, từ đó nâng cao giá trị sản phẩm và phát triển bền vững.

Kết luận

  • Đất đai là tài nguyên chiến lược, đóng vai trò then chốt trong hoạt động sản xuất và phát triển doanh nghiệp nông nghiệp như LASUCO.
  • LASUCO đã quản lý hiệu quả diện tích đất lớn với chi phí hợp lý, tuy nhiên còn tồn tại các vướng mắc về pháp lý và tổ chức sản xuất.
  • Ứng dụng công nghệ cao, đào tạo nhân lực và tăng cường kiểm tra giám sát là các giải pháp thiết yếu để hoàn thiện công tác quản lý đất đai.
  • Phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương và xây dựng kế hoạch quy hoạch đất đai chi tiết sẽ giúp tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy phát triển bền vững.
  • Nghiên cứu này cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để LASUCO và các doanh nghiệp nông nghiệp khác nâng cao hiệu quả quản lý đất đai, góp phần phát triển kinh tế nông nghiệp địa phương và quốc gia.

Để tiếp tục phát triển, LASUCO cần triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2023-2025, đồng thời mở rộng nghiên cứu ứng dụng công nghệ mới và mô hình quản lý tiên tiến. Các doanh nghiệp và cơ quan quản lý được khuyến khích tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý đất đai trong lĩnh vực nông nghiệp.