Nghiên Cứu Hành Động Ngôn Ngữ Trách Trong Tiếng Việt Và Ứng Dụng Của Giáo Viên Trong Môi Trường Sư Phạm

• Tác giả: Nguyễn Thu Hạnh
• Người hướng dẫn: GS. Đỗ Việt Hùng
• Trường học: Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
• Chuyên ngành: Ngôn ngữ học
• Đề tài: Hành động ngôn ngữ trách trong tiếng Việt và ứng dụng của giáo viên trong môi trường sư phạm
• Loại tài liệu: luận án
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT VÀ KÍ HIỆU TRONG LUẬN ÁN
• DANH MỤC BẢNG, BIỂU TRONG LUẬN ÁN
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Lí do chọn đề tài
• 0.2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
• 0.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 0.4. Phƣơng pháp nghiên cứu
• 0.5. Đóng góp khoa học của luận án
• 0.6. Điểm mới của luận án
• 0.7. Cấu trúc của luận án
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÍ LUẬN
• 1.1. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1.1. Những nghiên cứu về lí thuyết hành động ngôn ngữ
• 1.1.2. Những nghiên cứu mang tính ứng dụng về các hành động ngôn ngữ
• 1.1.3. Những nghiên cứu về hành động trách, các hành động cùng nhóm với trách và các hành động ngôn ngữ của GV ở trường phổ thông
• 1.2. Lí thuyết về hành động ngôn ngữ
• 1.3. Lí thuyết về lịch sự
• 1.4. Tiểu kết chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: HÀNH ĐỘNG NGÔN NGỮ TRÁCH TRONG TIẾNG VIỆT
• 2.1. KHÁI NIỆM VÀ ĐIỀU KIỆN SỬ DỤNG HÀNH ĐỘNG TRÁCH
• 2.1.1. Quan điểm của luận án về hành động trách
• 2.1.2. Điều kiện sử dụng hành động trách
• 2.2. BIỂU THỨC NGÔN HÀNH CỦA HÀNH ĐỘNG TRÁCH
• 2.2.1. Biểu thức ngôn hành trách tường minh
• 2.2.2. Biểu thức ngôn hành trách nguyên cấp
• 2.2.3. Bộ tiêu chí nhận diện hành động trách
• 2.3. HÀNH ĐỘNG TRÁCH GIÁN TIẾP
• 2.3.1. Hành động trách gián tiếp được thực hiện thông qua các hành động ngôn ngữ nhóm điều khiển
• 2.3.2. Hành động trách gián tiếp được thực hiện thông qua các hành động ngôn ngữ nhóm biểu cảm
• 2.3.3. Hành động trách gián tiếp được thực hiện thông qua các hành động ngôn ngữ nhóm tái hiện
• 2.4. PHÁT NGÔN TRÁCH VÀ CÁC THÀNH PHẦN MỞ RỘNG
• 2.4.1. Phát ngôn trách có thành phần mở rộng là các yếu tố hô gọi
• 2.4.2. Phát ngôn trách có thành phần mở rộng là các yếu tố cảm thán
• 2.4.3. Phát ngôn trách với một số thành phần mở rộng thuộc phép lịch sự
• 2.4.4. Phát ngôn có hành động trách đi kèm với một số hành động ngôn ngữ khác
• 2.5. Tiểu kết chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: HÀNH ĐỘNG TRÁCH CỦA GIÁO VIÊN Ở MÔI TRƯỜNG SƯ PHẠM
• 3.1. THỰC TRẠNG MẮC LỖI CỦA HỌC SINH VÀ NGÔN NGỮ PHẢN HỒI CỦA GIÁO VIÊN VỚI LỖI CỦA HỌC SINH
• 3.1.1. Thực trạng mắc lỗi của học sinh
• 3.1.2. Bức tranh chung về các hành động ngôn ngữ của giáo viên trong những tình huống HS mắc lỗi
• 3.2. HÀNH ĐỘNG TRÁCH CỦA GIÁO VIÊN TRONG NHỮNG TÌNH HUỐNG HỌC SINH MẮC LỖI
• 3.2.1. Hành động trách của giáo viên trong tương quan với hành động trách của nhóm nhân vật và người dùng hội thoại hằng ngày
• 3.2.2. Hành động trách trực tiếp của giáo viên
• 3.2.3. Hành động trách gián tiếp của giáo viên
• 3.3. VẤN ĐỀ LỊCH SỰ TRONG PHÁT NGÔN TRÁCH CỦA GIÁO VIÊN
• 3.3.1. Từ xưng hô
• 3.3.2. Từ và cụm từ cảm thán
• 3.3.3. Các tiểu từ tình thái
• 3.3.4. Một số biểu hiện lịch sự và bất lịch sự khác
• 3.4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ ĐỀ XUẤT CỦA LUẬN ÁN
• 3.4.1. Giải pháp về việc sử dụng hành động trách
• 3.4.2. Giải pháp về nghiệp vụ sư phạm
• 3.4.3. Đề xuất của luận án
• 3.5. Tiểu kết chương 3
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Hành động ngôn ngữ trách trong tiếng Việt

Hành động ngôn ngữ trách là một dạng hành động có tính chất đe dọa thể diện trong giao tiếp. Trong tiếng Việt, hành động này được sử dụng phổ biến trong nhiều môi trường khác nhau, bao gồm cả môi trường sư phạm. Nghiên cứu này tập trung vào việc xác định khái niệm, điều kiện sử dụng, và các biểu thức ngôn hành của hành động trách. Tiếng Việt với đặc trưng văn hóa và giao tiếp riêng biệt, tạo nên những nét khu biệt trong cách thức thực hiện hành động trách. Các biểu thức ngôn hành trách được phân loại thành trách tường minh và trách nguyên cấp, giúp nhận diện rõ ràng hơn về hành động này.

1.1. Khái niệm và điều kiện sử dụng hành động trách

Hành động trách được định nghĩa là một hành động ngôn ngữ có mục đích phản ánh sự không hài lòng hoặc chỉ trích đối với hành vi của người khác. Điều kiện sử dụng hành động trách phụ thuộc vào mối quan hệ giữa người nói và người nghe, mức độ thân cận, và bối cảnh giao tiếp. Trong môi trường sư phạm, giáo viên thường sử dụng hành động trách để phản hồi lại các lỗi của học sinh, nhằm mục đích giáo dục và điều chỉnh hành vi.

1.2. Biểu thức ngôn hành của hành động trách

Các biểu thức ngôn hành trách được chia thành hai loại chính: trách tường minh và trách nguyên cấp. Trách tường minh là những phát ngôn trực tiếp, rõ ràng, trong khi trách nguyên cấp thường mang tính gián tiếp, sử dụng các hành động ngôn ngữ khác như hỏi, yêu cầu để truyền tải thông điệp trách móc. Việc phân loại này giúp nhận diện và phân tích hành động trách một cách hệ thống hơn.

II. Ứng dụng của giáo viên trong môi trường sư phạm

Trong môi trường sư phạm, hành động trách được sử dụng như một công cụ giáo dục để phản hồi lại các lỗi của học sinh. Nghiên cứu này tập trung vào việc phân tích cách thức giáo viên sử dụng hành động trách trong các tình huống học sinh mắc lỗi. Giáo viên cần cân nhắc giữa việc sử dụng hành động trách để điều chỉnh hành vi và việc duy trì mối quan hệ tích cực với học sinh. Các phương pháp giảng dạy và giao tiếp sư phạm đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện hành động trách một cách hiệu quả và lịch sự.

2.1. Thực trạng mắc lỗi của học sinh và phản hồi của giáo viên

Học sinh thường mắc các lỗi liên quan đến hành vi, thái độ, và kết quả học tập. Giáo viên sử dụng hành động trách như một cách thức để phản hồi lại các lỗi này. Tuy nhiên, việc sử dụng hành động trách cần được thực hiện một cách cân nhắc, tránh gây tổn thương thể diện của học sinh. Các hành động trách gián tiếp thường được ưu tiên để giảm thiểu mức độ đe dọa thể diện.

2.2. Vấn đề lịch sự trong phát ngôn trách của giáo viên

Lịch sự là yếu tố quan trọng trong việc sử dụng hành động trách của giáo viên. Các từ xưng hô, tiểu từ tình thái, và cụm từ cảm thán được sử dụng để điều chỉnh mức độ lịch sự trong phát ngôn trách. Việc sử dụng các yếu tố này một cách hợp lý giúp giáo viên duy trì mối quan hệ tích cực với học sinh, đồng thời đạt được mục đích giáo dục.

III. Giải pháp và đề xuất

Nghiên cứu này đưa ra một số giải pháp và đề xuất nhằm cải thiện việc sử dụng hành động trách của giáo viên trong môi trường sư phạm. Các giải pháp tập trung vào việc nâng cao kỹ năng ngôn ngữ và giao tiếp của giáo viên, đồng thời khuyến khích sử dụng hành động trách theo hướng tích cực, giảm thiểu mức độ đe dọa thể diện. Giáo dục ngôn ngữ và kỹ năng ngôn ngữ đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các giải pháp này.

3.1. Giải pháp về việc sử dụng hành động trách

Giải pháp đầu tiên là nâng cao nhận thức của giáo viên về tác động của hành động trách đối với thể diện của học sinh. Giáo viên cần được đào tạo về cách sử dụng hành động trách một cách lịch sự và hiệu quả. Các khóa học về giao tiếp sư phạm và ngôn ngữ học ứng dụng có thể giúp giáo viên cải thiện kỹ năng này.

3.2. Đề xuất về nghiệp vụ sư phạm

Đề xuất thứ hai là tích hợp các phương pháp giảng dạy hiện đại vào quá trình giáo dục. Giáo viên cần được khuyến khích sử dụng các phương pháp giảng dạy tích cực, giúp học sinh tự nhận thức và điều chỉnh hành vi mà không cần đến hành động trách. Các phương pháp này bao gồm thảo luận nhóm, phản hồi tích cực, và tư vấn cá nhân.