Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục đạo đức quân nhân (GDĐĐQN) giữ vai trò then chốt trong việc xây dựng đội ngũ sĩ quan có phẩm chất chính trị vững vàng, đạo đức cách mạng trong sáng, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Trường Sĩ quan Lục quân 2 (SQLQ2) là một trong những cơ sở đào tạo sĩ quan chủ lực của Quân đội nhân dân Việt Nam, nơi giáo dục đạo đức quân nhân được xác định là nội dung bắt buộc trong chương trình đào tạo. Từ năm 2015 đến nay, công tác GDĐĐQN tại trường đã trải qua nhiều biến động do tác động của mặt trái nền kinh tế thị trường, toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế và các yếu tố xã hội phức tạp trên địa bàn đóng quân.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng GDĐĐQN cho học viên Trường SQLQ2, làm rõ các nhân tố tác động và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục trong bối cảnh hiện nay. Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ năm 2015 đến nay, tại địa bàn đóng quân của trường ở tỉnh Đồng Nai, vùng có điều kiện kinh tế phát triển nhưng cũng tồn tại nhiều tệ nạn xã hội.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác GDĐĐQN, góp phần xây dựng đội ngũ sĩ quan có phẩm chất đạo đức và năng lực thực tiễn, đáp ứng yêu cầu phát triển quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. Qua đó, nâng cao chất lượng đào tạo, củng cố sức mạnh tinh thần và sức chiến đấu của quân đội trong tình hình mới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hệ thống lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về đạo đức và giáo dục đạo đức quân nhân. Hai lý thuyết trọng tâm được vận dụng là:

  • Lý luận đạo đức Mác - Lênin: Đạo đức là hình thái ý thức xã hội, phản ánh các quan hệ xã hội và điều chỉnh hành vi con người trên cơ sở lợi ích chung của xã hội. Đạo đức quân nhân là biểu hiện đặc thù của đạo đức cộng sản trong lĩnh vực quân sự, hình thành từ đạo đức cách mạng của giai cấp công nhân Việt Nam, kế thừa tinh hoa đạo đức dân tộc.

  • Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng: Đạo đức cách mạng là đạo đức mới, vĩ đại, kết hợp giữa truyền thống dân tộc và thực tiễn cách mạng, nhấn mạnh các phẩm chất trung với nước, hiếu với dân, cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, dũng cảm, sáng tạo, đoàn kết, kỷ luật.

Các khái niệm chính bao gồm: đạo đức quân nhân, giáo dục đạo đức quân nhân, phẩm chất đạo đức cách mạng, niềm tin và lý tưởng cách mạng, sức mạnh tinh thần quân đội, và các chuẩn mực đạo đức truyền thống.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn, gồm:

  • Thu thập dữ liệu: Sử dụng tài liệu thứ cấp từ các văn bản pháp luật, nghị quyết của Đảng, Bộ Quốc phòng, các công trình nghiên cứu trước đây và báo cáo của Trường SQLQ2.

  • Khảo sát thực tiễn: Điều tra xã hội học với học viên và cán bộ quản lý tại Trường SQLQ2, thu thập ý kiến về nhận thức, thái độ và hành vi liên quan đến GDĐĐQN.

  • Phân tích, tổng hợp và thống kê: Xử lý số liệu khảo sát để đánh giá thực trạng, so sánh tỷ lệ phần trăm các chỉ số nhận thức và hành vi.

  • Phương pháp lôgíc - lịch sử: Luận giải các vấn đề lý luận và thực tiễn về GDĐĐQN trong bối cảnh lịch sử và xã hội hiện nay.

Cỡ mẫu khảo sát khoảng vài trăm học viên và cán bộ, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2021, phù hợp với phạm vi nghiên cứu từ năm 2015 đến nay.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò GDĐĐQN rất cao: Trên 95% học viên cho rằng GDĐĐQN là cần thiết và quan trọng. 100% học viên tham gia đầy đủ các chương trình học tập, quán triệt các chỉ thị, nghị quyết liên quan đến đạo đức quân nhân.

  2. Phẩm chất đạo đức và lý tưởng cách mạng được củng cố vững chắc: 100% học viên có niềm tin trung thành với Đảng, yêu nước xã hội chủ nghĩa; 89,5% có hành vi và thái độ đúng đắn trong học tập và rèn luyện; 100% sẵn sàng nhận và hoàn thành nhiệm vụ được giao.

  3. Tinh thần dũng cảm, sáng tạo và khắc phục khó khăn được phát huy: Học viên tích cực tham gia các hoạt động xã hội, phong trào thanh niên, các cuộc thi học thuật và thể thao với tỷ lệ tham gia trên 90%. Họ thể hiện sự chủ động, sáng tạo trong học tập và công tác.

  4. Đoàn kết, dân chủ và kỷ luật được duy trì nghiêm túc: 100% học viên có tinh thần đoàn kết tập thể tốt, trên 90% cán bộ và giáo viên đánh giá cao sự quan tâm của cấp ủy, chỉ huy đến công tác GDĐĐQN. Tỷ lệ vi phạm đạo đức và kỷ luật rất thấp, dưới 5%.

  5. Thái độ khiêm tốn, giản dị và ham học hỏi phổ biến: Trên 98% học viên tu dưỡng đạo đức khá tốt, có tinh thần cầu tiến, tự giác rèn luyện bản thân, đạt tỷ lệ tốt nghiệp khá, giỏi trên 96%.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên cho thấy GDĐĐQN tại Trường SQLQ2 đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần hình thành phẩm chất đạo đức cách mạng và năng lực thực tiễn cho học viên. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các chủ thể giáo dục, từ cấp ủy, chỉ huy đến giáo viên và cán bộ quản lý học viên, cùng với chương trình đào tạo tích hợp các nội dung đạo đức trong nhiều môn học, đã tạo nên môi trường giáo dục toàn diện.

Tuy nhiên, tác động tiêu cực từ mặt trái nền kinh tế thị trường, toàn cầu hóa và các tệ nạn xã hội vẫn là thách thức lớn, đòi hỏi phải có các giải pháp đồng bộ để nâng cao hiệu quả giáo dục. So với các nghiên cứu trong quân đội và các trường sĩ quan khác, Trường SQLQ2 có điểm mạnh về sự quan tâm lãnh đạo và môi trường giáo dục lành mạnh, nhưng cần tăng cường hơn nữa công tác định hướng tư tưởng và đấu tranh chống các quan điểm sai trái.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ nhận thức về GDĐĐQN, bảng thống kê tỷ lệ tham gia các phong trào, và biểu đồ so sánh tỷ lệ vi phạm đạo đức qua các năm, giúp minh họa rõ nét sự chuyển biến tích cực trong công tác giáo dục.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị tư tưởng: Đẩy mạnh quán triệt các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Bộ Quốc phòng về GDĐĐQN, đặc biệt là các nội dung liên quan đến phòng chống “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực tư tưởng. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm. Chủ thể: Ban Giám hiệu, Phòng Chính trị.

  2. Đổi mới phương pháp giáo dục đạo đức: Áp dụng các hình thức giáo dục đa dạng, sáng tạo như học tập trải nghiệm, mô phỏng tình huống, sử dụng công nghệ thông tin để tăng tính hấp dẫn và hiệu quả. Thời gian: triển khai trong 2 năm tới. Chủ thể: Khoa Giáo viên, Phòng Đào tạo.

  3. Tăng cường quản lý, giám sát và đánh giá kết quả giáo dục: Xây dựng hệ thống đánh giá định kỳ về nhận thức, thái độ và hành vi đạo đức của học viên, kết hợp với khen thưởng và xử lý nghiêm các vi phạm. Thời gian: áp dụng ngay và duy trì thường xuyên. Chủ thể: Cán bộ quản lý học viên, Ban Giám hiệu.

  4. Phát huy vai trò gương mẫu của cán bộ, giáo viên và chỉ huy: Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng phẩm chất đạo đức cho đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên để họ trở thành tấm gương sáng cho học viên noi theo. Thời gian: tổ chức hàng năm. Chủ thể: Ban Giám hiệu, Phòng Tổ chức cán bộ.

  5. Tăng cường phối hợp với địa phương và các tổ chức xã hội: Phối hợp tổ chức các hoạt động dân vận, tình nguyện, giúp đỡ nhân dân, góp phần nâng cao ý thức trách nhiệm xã hội và tình cảm quân dân cho học viên. Thời gian: triển khai liên tục. Chủ thể: Phòng Chính trị, Đoàn Thanh niên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý và giảng viên các trường quân sự: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng chương trình, phương pháp giáo dục đạo đức phù hợp với đặc thù từng trường.

  2. Lãnh đạo, chỉ huy các đơn vị quân đội: Tham khảo để nâng cao hiệu quả công tác giáo dục đạo đức trong đơn vị, góp phần xây dựng đội ngũ quân nhân có phẩm chất chính trị và đạo đức vững vàng.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Triết học, Giáo dục chính trị: Tài liệu tham khảo quý giá về lý luận đạo đức Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và ứng dụng trong giáo dục đạo đức quân nhân.

  4. Các tổ chức, ban ngành liên quan đến công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quân đội: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đạo đức quân nhân phù hợp với yêu cầu phát triển quân đội hiện đại.

Câu hỏi thường gặp

  1. GDĐĐQN có vai trò như thế nào trong đào tạo sĩ quan quân đội?
    GDĐĐQN giúp hình thành phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng, nâng cao sức mạnh tinh thần và sức chiến đấu của quân đội. Ví dụ, học viên Trường SQLQ2 sau khi được giáo dục có niềm tin vững chắc, sẵn sàng nhận nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng tiêu cực đến GDĐĐQN hiện nay?
    Mặt trái nền kinh tế thị trường, toàn cầu hóa, tệ nạn xã hội và chiến lược “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch là những thách thức lớn. Chúng làm suy giảm đạo đức, lối sống của một bộ phận quân nhân nếu không được giáo dục kịp thời.

  3. Phương pháp nào được áp dụng để nâng cao hiệu quả GDĐĐQN?
    Kết hợp phương pháp truyền thống với đổi mới sáng tạo như học tập trải nghiệm, mô phỏng tình huống, sử dụng công nghệ thông tin, đồng thời tăng cường vai trò gương mẫu của cán bộ, giáo viên.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả GDĐĐQN?
    Thông qua khảo sát nhận thức, thái độ, hành vi của học viên, tỷ lệ tham gia các phong trào, mức độ vi phạm đạo đức và kỷ luật, kết quả học tập và rèn luyện. Ví dụ, Trường SQLQ2 có trên 95% học viên nhận thức đúng về GDĐĐQN và tỷ lệ vi phạm rất thấp.

  5. Ai là chủ thể chính trong công tác GDĐĐQN tại Trường SQLQ2?
    Chủ thể chính gồm cấp ủy Đảng, chỉ huy các cấp, cán bộ quản lý học viên, giáo viên và các tổ chức quần chúng trong Nhà trường. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các chủ thể tạo nên hiệu quả giáo dục toàn diện.

Kết luận

  • Giáo dục đạo đức quân nhân là nhân tố quan trọng góp phần xây dựng đội ngũ sĩ quan có phẩm chất chính trị, đạo đức và năng lực thực tiễn, đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại.
  • Trường Sĩ quan Lục quân 2 đã đạt nhiều thành tựu trong GDĐĐQN, với trên 95% học viên nhận thức đúng về vai trò và giá trị đạo đức quân nhân, 100% học viên có niềm tin trung thành với Đảng và sẵn sàng hoàn thành nhiệm vụ.
  • Tác động tiêu cực từ nền kinh tế thị trường, toàn cầu hóa và các tệ nạn xã hội vẫn là thách thức cần được giải quyết bằng các giải pháp đồng bộ, đổi mới phương pháp giáo dục và tăng cường vai trò gương mẫu của cán bộ, giáo viên.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả GDĐĐQN trong thời gian tới, bao gồm tăng cường tuyên truyền, đổi mới phương pháp, quản lý giám sát, phát huy vai trò cán bộ và phối hợp với địa phương.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn quý giá cho các nhà quản lý, giảng viên, cán bộ quân đội và các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực giáo dục đạo đức quân nhân.

Hành động tiếp theo: Các đơn vị, nhà trường quân đội cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật thực tiễn để nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức quân nhân, góp phần xây dựng quân đội vững mạnh toàn diện.