Tổng quan nghiên cứu

Kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) qua Kho bạc Nhà nước (KBNN) là một trong những nhiệm vụ trọng yếu nhằm đảm bảo sử dụng ngân sách đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả. Tại huyện Tân Hưng, tỉnh Long An, tổng chi thường xuyên NSNN giai đoạn 2016-2018 đạt bình quân khoảng 245 tỷ đồng mỗi năm, chiếm 86% tổng chi NSNN địa phương. Tuy nhiên, công tác kiểm soát chi thường xuyên vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như chi chưa đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức, thủ tục hành chính còn phức tạp, đội ngũ cán bộ kiểm soát còn hạn chế về chuyên môn và ứng dụng công nghệ thông tin chưa hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN huyện Tân Hưng trong giai đoạn 2016-2018, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát chi. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại KBNN huyện Tân Hưng, tỉnh Long An, trong khoảng thời gian từ năm 2016 đến 2018. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao tính minh bạch, công khai và hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước, đồng thời hỗ trợ cải cách hành chính và hội nhập kinh tế quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, kiểm soát chi ngân sách và quản lý tài chính công. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của ngân sách như quỹ tiền tệ tập trung lớn nhất của Nhà nước, phục vụ các chức năng kinh tế - xã hội, với các đặc điểm pháp lý cao, tính minh bạch và hiệu quả trong chi tiêu.
  • Lý thuyết kiểm soát chi ngân sách: Đề cập đến quá trình thẩm định, kiểm tra, kiểm soát các khoản chi theo các chính sách, chế độ, tiêu chuẩn và định mức do Nhà nước quy định, nhằm đảm bảo chi đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả.

Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách nhà nước, chi thường xuyên ngân sách, kiểm soát chi thường xuyên, Kho bạc Nhà nước, dự toán ngân sách, quy trình kiểm soát chi “một cửa”, và nguyên tắc chi trực tiếp qua Kho bạc.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích định tính kết hợp định lượng, dựa trên các nguồn dữ liệu sơ cấp và thứ cấp:

  • Nguồn dữ liệu sơ cấp: Thu thập thông tin từ KBNN huyện Tân Hưng, các đơn vị sử dụng ngân sách, phỏng vấn cán bộ kiểm soát chi và các bên liên quan.
  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Số liệu báo cáo chi ngân sách nhà nước giai đoạn 2016-2018, các văn bản pháp luật liên quan, tài liệu nghiên cứu trước đây và các báo cáo ngành.

Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, phân loại số liệu chi ngân sách theo nhóm mục chi, so sánh tỷ trọng các khoản chi qua các năm, đồng thời tổng hợp, đối chiếu để đánh giá thực trạng và hiệu quả kiểm soát chi. Cỡ mẫu nghiên cứu tập trung vào toàn bộ hồ sơ chi thường xuyên qua KBNN huyện Tân Hưng trong giai đoạn nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu từ tháng 3/2019 đến tháng 9/2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổng chi thường xuyên NSNN qua KBNN huyện Tân Hưng tăng trưởng ổn định: Tổng chi thường xuyên tăng từ 231 tỷ đồng năm 2016 lên 265 tỷ đồng năm 2018, chiếm bình quân 86% tổng chi NSNN địa phương. Điều này cho thấy ngân sách địa phương vẫn ưu tiên chi thường xuyên, chưa đạt mục tiêu giảm chi thường xuyên, tăng chi đầu tư phát triển.

  2. Cơ cấu chi thường xuyên chủ yếu tập trung vào chi trả cho cá nhân: Các khoản chi thanh toán cho cá nhân (tiền lương, phụ cấp, tiền thưởng) chiếm tỷ trọng lớn nhất, khoảng 61,2% tổng chi thường xuyên. Tỷ trọng này tăng nhẹ từ 61% năm 2016 lên 61,9% năm 2018, phản ánh nhu cầu chi cho con người và an sinh xã hội tăng cao.

  3. Chi nghiệp vụ chuyên môn chiếm tỷ trọng lớn thứ hai: Chi cho các hoạt động chuyên môn chiếm khoảng 24,6% tổng chi thường xuyên, cho thấy sự quan tâm nâng cao chất lượng công tác chuyên môn tại các đơn vị sử dụng ngân sách.

  4. Chi mua sắm, sửa chữa và chi khác chiếm tỷ trọng nhỏ: Chi mua sắm, sửa chữa chiếm khoảng 6,4%, chi khác chiếm 7,8%, thể hiện sự tiết kiệm trong các khoản chi này nhưng vẫn còn tồn tại một số khoản chi chưa rõ ràng, chưa phân loại đúng mục chi.

  5. Hiệu quả kiểm soát chi còn hạn chế do nhiều nguyên nhân: Việc kiểm soát chi chưa thực sự chặt chẽ, còn tình trạng chi sai chế độ, tiêu chuẩn, định mức; thủ tục hành chính phức tạp; cán bộ kiểm soát chi còn hạn chế về trình độ và ứng dụng công nghệ thông tin; quy trình giao dịch “một cửa” chưa được thực hiện triệt để, dẫn đến tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác kiểm soát chi thường xuyên qua KBNN huyện Tân Hưng đã đạt được một số thành tựu nhất định, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách và minh bạch tài chính. Tuy nhiên, tỷ trọng chi thường xuyên vẫn chiếm phần lớn trong tổng chi ngân sách, chưa thực hiện tốt chính sách giảm chi thường xuyên, tăng chi đầu tư phát triển như mục tiêu chung của Nhà nước.

So với các nghiên cứu tại các địa phương khác, tỷ trọng chi trả cho cá nhân tại Tân Hưng tương đối cao, phản ánh nhu cầu chi an sinh xã hội và cải cách tiền lương chưa đạt hiệu quả như mong muốn. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong kiểm soát chi còn hạn chế so với các Kho bạc cấp huyện khác đã triển khai dịch vụ công trực tuyến và quy trình kiểm soát chi điện tử.

Việc thực hiện quy trình giao dịch “một cửa” tuy đã được áp dụng nhưng chưa tách bạch rõ ràng giữa người nhận hồ sơ và người giải quyết, dẫn đến nguy cơ tiêu cực và làm chậm tiến độ xử lý hồ sơ, đặc biệt vào các thời điểm cao điểm cuối tháng, cuối quý. Các biểu đồ thể hiện tỷ trọng chi theo nhóm mục chi và sự biến động qua các năm sẽ giúp minh họa rõ nét hơn về cơ cấu chi và hiệu quả kiểm soát.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng xây dựng dự toán chi NSNN: Cần cải tiến quy trình lập và phân bổ dự toán chi thường xuyên, đảm bảo tính chính xác, kịp thời và phù hợp với thực tế hoạt động của các đơn vị sử dụng ngân sách. Mục tiêu giảm tỷ trọng chi thường xuyên xuống dưới 80% tổng chi NSNN trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện là Sở Tài chính phối hợp với KBNN tỉnh và huyện.

  2. Hoàn thiện quy trình giao dịch “một cửa” trong kiểm soát chi: Tách bạch rõ ràng vai trò người nhận hồ sơ, người kiểm soát và người trả kết quả để tăng cường giám sát, giảm thiểu tiêu cực. Áp dụng quy trình này toàn diện tại KBNN huyện Tân Hưng trong 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện là Ban lãnh đạo KBNN huyện và phòng nghiệp vụ.

  3. Đẩy nhanh tiến trình hiện đại hóa công nghệ thông tin: Triển khai hệ thống kiểm soát chi điện tử, dịch vụ công trực tuyến để giảm thủ tục hành chính, tăng tính minh bạch và rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ. Mục tiêu hoàn thành trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện là KBNN tỉnh Long An phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông.

  4. Tăng cường quy trình thanh toán không dùng tiền mặt: Khuyến khích các đơn vị sử dụng ngân sách và cán bộ công chức thanh toán qua tài khoản ngân hàng, giảm chi tiền mặt để nâng cao hiệu quả kiểm soát và minh bạch tài chính. Mục tiêu tăng tỷ lệ thanh toán qua tài khoản lên 70% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện là KBNN huyện phối hợp với các ngân hàng thương mại trên địa bàn.

  5. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực kiểm soát chi: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ kiểm soát chi, đồng thời thực hiện đánh giá năng lực định kỳ. Mục tiêu nâng cao trình độ chuyên môn cho 100% cán bộ trong 1 năm. Chủ thể thực hiện là KBNN huyện phối hợp với các cơ sở đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, nhân viên Kho bạc Nhà nước các cấp: Nghiên cứu để nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát chi thường xuyên, áp dụng các giải pháp cải tiến quy trình nghiệp vụ và công nghệ thông tin.

  2. Lãnh đạo các đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước: Hiểu rõ quy trình, nguyên tắc kiểm soát chi để phối hợp tốt hơn với KBNN, đảm bảo chi tiêu đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức.

  3. Sinh viên, học viên ngành Tài chính - Ngân hàng, Kinh tế công: Tham khảo tài liệu nghiên cứu thực tiễn về quản lý ngân sách nhà nước và kiểm soát chi ngân sách tại địa phương.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý tài chính công: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, cải cách thủ tục hành chính và nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước là gì?
    Kiểm soát chi thường xuyên là quá trình thẩm định, kiểm tra các khoản chi ngân sách nhằm đảm bảo chi đúng mục đích, đúng chế độ, tiêu chuẩn và định mức do Nhà nước quy định. Ví dụ, kiểm soát chi trả lương, chi mua sắm vật tư, chi hoạt động chuyên môn.

  2. Tại sao phải thực hiện chi trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước?
    Chi trực tiếp qua KBNN giúp kiểm soát chặt chẽ các khoản chi, giảm thất thoát, minh bạch tài chính và đảm bảo thanh toán kịp thời cho người hưởng. Ví dụ, tiền lương cán bộ được chuyển thẳng vào tài khoản cá nhân qua KBNN.

  3. Quy trình giao dịch “một cửa” trong kiểm soát chi có lợi ích gì?
    Quy trình này giúp đơn giản hóa thủ tục, giảm thời gian xử lý hồ sơ, tăng tính minh bạch và thuận tiện cho các đơn vị sử dụng ngân sách khi giao dịch với KBNN. Ví dụ, đơn vị chỉ cần liên hệ một bộ phận duy nhất để hoàn tất thủ tục chi ngân sách.

  4. Những khó khăn chính trong kiểm soát chi thường xuyên tại huyện Tân Hưng là gì?
    Bao gồm thủ tục hành chính còn phức tạp, cán bộ kiểm soát chi hạn chế về chuyên môn và công nghệ, tỷ lệ thanh toán qua tài khoản ngân hàng thấp, và quy trình kiểm soát chưa tách bạch rõ ràng dẫn đến nguy cơ tiêu cực.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả kiểm soát chi thường xuyên?
    Các giải pháp gồm nâng cao chất lượng dự toán, hoàn thiện quy trình “một cửa”, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường thanh toán không dùng tiền mặt và đào tạo cán bộ kiểm soát chi. Ví dụ, triển khai hệ thống kiểm soát chi điện tử giúp rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ.

Kết luận

  • Kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN huyện Tân Hưng giữ vai trò quan trọng trong quản lý tài chính công, với tổng chi thường xuyên chiếm khoảng 86% tổng chi ngân sách địa phương giai đoạn 2016-2018.
  • Cơ cấu chi tập trung chủ yếu vào chi trả cho cá nhân và chi nghiệp vụ chuyên môn, phản ánh nhu cầu an sinh xã hội và nâng cao chất lượng công tác chuyên môn.
  • Hiệu quả kiểm soát chi còn hạn chế do thủ tục hành chính phức tạp, năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin chưa cao, quy trình giao dịch “một cửa” chưa thực hiện triệt để.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp thiết thực như nâng cao chất lượng dự toán, hoàn thiện quy trình kiểm soát, hiện đại hóa công nghệ thông tin, tăng cường thanh toán không dùng tiền mặt và đào tạo cán bộ.
  • Các bước tiếp theo gồm triển khai áp dụng các giải pháp đề xuất trong vòng 1-3 năm, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước tại địa phương.

Hành động ngay hôm nay: Các cơ quan quản lý và KBNN huyện Tân Hưng cần phối hợp triển khai các giải pháp cải tiến nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát chi thường xuyên, đảm bảo sử dụng ngân sách nhà nước tiết kiệm, minh bạch và hiệu quả.