Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghiệp hóa - hiện đại hóa (CNH-HĐH) đất nước, giáo dục và đào tạo đóng vai trò then chốt trong việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội bền vững. Theo báo cáo của ngành, Trường Cao đẳng Công nghiệp Thực phẩm Thành phố Hồ Chí Minh (CĐCNTP) hiện đào tạo hơn 10.900 học sinh, sinh viên với đội ngũ giảng viên gồm 213 người, trong đó có 4 tiến sĩ và 71 thạc sĩ. Tuy nhiên, thực trạng giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên tại trường vẫn còn nhiều hạn chế, chưa được quan tâm đúng mức trong quá trình đào tạo.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng hoạt động quản lý giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên tại Trường CĐCNTP TP.HCM, phân tích nguyên nhân và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức nghề nghiệp trong môi trường đào tạo nghề công nghiệp thực phẩm. Nghiên cứu tập trung vào sinh viên khoa Công nghệ Thực phẩm với mẫu khảo sát gồm 326 sinh viên các năm I, II và III, nhằm đánh giá nhận thức, thái độ và tác động của các hoạt động giáo dục đạo đức nghề nghiệp.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực có phẩm chất đạo đức nghề nghiệp, góp phần phát triển bền vững ngành công nghiệp thực phẩm và đáp ứng yêu cầu CNH-HĐH đất nước. Kết quả nghiên cứu sẽ làm cơ sở cho nhà trường và các cơ quan quản lý giáo dục xây dựng chính sách, chương trình đào tạo phù hợp, đồng thời nâng cao nhận thức và trách nhiệm của sinh viên đối với nghề nghiệp tương lai.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục, giáo dục đạo đức và đạo đức nghề nghiệp, bao gồm:

  • Lý thuyết đạo đức xã hội: Đạo đức được xem là hệ thống các chuẩn mực, quy tắc hành vi của con người trong xã hội, phản ánh ý thức tự giác điều chỉnh hành vi phù hợp với lợi ích chung. Đạo đức có tính lịch sử, gắn liền với dân tộc, giai cấp và thời đại.

  • Lý thuyết giáo dục đạo đức nghề nghiệp: Đạo đức nghề nghiệp là phẩm chất đạo đức phù hợp với yêu cầu của nghề nghiệp, thể hiện qua thái độ phục vụ, trách nhiệm, trung thực và sáng tạo trong công việc. Giáo dục đạo đức nghề nghiệp giúp hình thành và phát triển động cơ nghề nghiệp đúng đắn cho sinh viên.

  • Mô hình quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là quá trình tổ chức, điều hành các hoạt động giáo dục nhằm đạt được mục tiêu đề ra một cách hiệu quả, bao gồm các chức năng: kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Quản lý giáo dục đạo đức nghề nghiệp đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa nhà trường, gia đình và xã hội.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: giáo dục đạo đức, đạo đức nghề nghiệp, quản lý giáo dục, sinh viên, hoạt động giáo dục đạo đức nghề nghiệp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các tài liệu, báo cáo ngành, văn bản pháp luật liên quan đến giáo dục đạo đức và quản lý giáo dục nghề nghiệp. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát bằng phiếu hỏi với 326 sinh viên khoa Công nghệ Thực phẩm, phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý và giảng viên của trường.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS để xử lý số liệu khảo sát, phân tích thống kê mô tả, kiểm định độ tin cậy, phân tích tương quan và hồi quy nhằm đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến giáo dục đạo đức nghề nghiệp. Phân tích nội dung các cuộc phỏng vấn để làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 6/2023 đến tháng 3/2024, bao gồm các giai đoạn: thu thập tài liệu, thiết kế công cụ khảo sát, thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích, viết báo cáo và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về giáo dục đạo đức nghề nghiệp còn hạn chế: Khoảng 46,6% sinh viên năm I, 32,5% năm II và 20,8% năm III tham gia khảo sát cho thấy mức độ nhận thức về vai trò của giáo dục đạo đức nghề nghiệp chưa đồng đều. Trung bình điểm nhận thức về các môn học trong chương trình đào tạo chỉ đạt 2,52 trên thang 4, cho thấy sự cần thiết nâng cao nội dung giáo dục đạo đức nghề nghiệp trong chương trình.

  2. Ảnh hưởng của các hoạt động giáo dục đạo đức nghề nghiệp: Sinh viên đánh giá cao tác động của các hoạt động sinh hoạt đoàn thể (4,64 điểm), sinh hoạt ngoại khóa (4,34 điểm) và sinh hoạt gia đình (4,12 điểm) trong việc hình thành và phát triển đạo đức nghề nghiệp. Trong khi đó, các hoạt động thực tập nghề nghiệp chỉ đạt 2,53 điểm, cho thấy thực tiễn nghề nghiệp chưa được khai thác hiệu quả trong giáo dục đạo đức nghề nghiệp.

  3. Động cơ chọn ngành học chưa rõ ràng: 44,8% sinh viên chọn ngành vì đã xin việc trong xã hội, 29,6% vì có việc làm ổn định lâu dài, 36,5% vì có thể ứng dụng kiến thức khoa học và kỹ thuật cao. Tuy nhiên, chỉ 6,6% cho biết có điều kiện thăng tiến trong xã hội, phản ánh sự thiếu định hướng nghề nghiệp rõ ràng và động lực phát triển nghề nghiệp chưa mạnh mẽ.

  4. Chương trình đào tạo chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu giáo dục đạo đức nghề nghiệp: Các môn học cơ sở và chuyên ngành có tác dụng hình thành đạo đức nghề nghiệp ở mức trung bình (2,6 - 3,2 điểm), trong khi các hoạt động thực hành nghề nghiệp có tác dụng thấp hơn (3,49 điểm). Điều này cho thấy cần cải tiến chương trình đào tạo để tăng cường giáo dục đạo đức nghề nghiệp qua thực hành.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy giáo dục đạo đức nghề nghiệp tại Trường CĐCNTP TP.HCM chưa được quan tâm đúng mức, đặc biệt trong các hoạt động thực hành nghề nghiệp và chương trình đào tạo chính khóa. Nguyên nhân chủ yếu do thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các phòng ban quản lý, giảng viên và sinh viên, cũng như chưa có cơ chế quản lý và đánh giá hiệu quả giáo dục đạo đức nghề nghiệp rõ ràng.

So sánh với một số nghiên cứu trong ngành giáo dục nghề nghiệp, tình trạng này là phổ biến ở nhiều trường cao đẳng nghề do hạn chế về nguồn lực và nhận thức. Tuy nhiên, việc sinh viên đánh giá cao các hoạt động đoàn thể và sinh hoạt ngoại khóa cho thấy đây là kênh hiệu quả để phát triển phẩm chất đạo đức nghề nghiệp, cần được khai thác và phát huy hơn nữa.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng loại hoạt động giáo dục đạo đức nghề nghiệp đến sinh viên, cũng như bảng phân tích tỷ lệ động cơ chọn ngành học của sinh viên theo từng năm học. Bảng so sánh điểm trung bình tác dụng của các môn học và hoạt động thực hành cũng giúp minh họa rõ nét hơn thực trạng hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phối hợp quản lý giáo dục đạo đức nghề nghiệp: Nhà trường cần xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban, khoa và các tổ chức đoàn thể để tổ chức các hoạt động giáo dục đạo đức nghề nghiệp đồng bộ, hiệu quả. Thời gian thực hiện: trong 1 năm học tới. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, Phòng Công tác Chính trị.

  2. Cải tiến chương trình đào tạo tích hợp giáo dục đạo đức nghề nghiệp: Rà soát, bổ sung nội dung giáo dục đạo đức nghề nghiệp vào các môn học chuyên ngành và tăng cường các hoạt động thực hành nghề nghiệp gắn liền với giáo dục đạo đức. Thời gian: 1-2 năm. Chủ thể: Khoa Công nghệ Thực phẩm, Ban Đào tạo.

  3. Phát triển các hoạt động ngoại khóa và sinh hoạt đoàn thể: Tăng cường tổ chức các hoạt động sinh hoạt đoàn thể, ngoại khóa, thực tế nghề nghiệp nhằm nâng cao nhận thức và thái độ nghề nghiệp cho sinh viên. Thời gian: liên tục hàng năm. Chủ thể: Phòng Công tác Chính trị, Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên.

  4. Xây dựng hệ thống đánh giá và khen thưởng giáo dục đạo đức nghề nghiệp: Thiết lập tiêu chí đánh giá, giám sát và khen thưởng các cá nhân, tập thể có thành tích trong giáo dục đạo đức nghề nghiệp nhằm tạo động lực cho sinh viên và cán bộ giảng viên. Thời gian: 1 năm. Chủ thể: Ban Giám hiệu, Phòng Tổ chức - Hành chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu và cán bộ quản lý các trường cao đẳng, đại học: Giúp xây dựng và hoàn thiện chính sách quản lý giáo dục đạo đức nghề nghiệp, nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực.

  2. Giảng viên và cán bộ đào tạo chuyên ngành Công nghệ Thực phẩm: Tham khảo để cải tiến chương trình đào tạo, tích hợp giáo dục đạo đức nghề nghiệp hiệu quả hơn trong giảng dạy.

  3. Sinh viên ngành Công nghệ Thực phẩm và các ngành nghề liên quan: Nâng cao nhận thức về vai trò của đạo đức nghề nghiệp, định hướng phát triển bản thân và nghề nghiệp tương lai.

  4. Các nhà nghiên cứu và chuyên gia giáo dục nghề nghiệp: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và cơ sở lý luận để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về quản lý giáo dục đạo đức nghề nghiệp trong môi trường đào tạo nghề.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giáo dục đạo đức nghề nghiệp lại quan trọng trong đào tạo sinh viên?
    Giáo dục đạo đức nghề nghiệp giúp sinh viên hình thành thái độ, trách nhiệm và phẩm chất cần thiết để làm việc hiệu quả và trung thực trong nghề nghiệp, góp phần xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao cho xã hội.

  2. Những hoạt động nào có tác động lớn nhất đến giáo dục đạo đức nghề nghiệp của sinh viên?
    Theo khảo sát, các hoạt động sinh hoạt đoàn thể, ngoại khóa và sinh hoạt gia đình có tác động tích cực nhất, trong khi hoạt động thực tập nghề nghiệp cần được cải thiện để phát huy hiệu quả giáo dục đạo đức.

  3. Làm thế nào để cải tiến chương trình đào tạo nhằm nâng cao giáo dục đạo đức nghề nghiệp?
    Cần tích hợp nội dung giáo dục đạo đức nghề nghiệp vào các môn học chuyên ngành, tăng cường thực hành nghề nghiệp gắn liền với các bài học về đạo đức và trách nhiệm nghề nghiệp.

  4. Ai là người chịu trách nhiệm chính trong quản lý giáo dục đạo đức nghề nghiệp tại trường?
    Ban Giám hiệu, các phòng ban chuyên môn, giảng viên và các tổ chức đoàn thể trong trường đều có vai trò phối hợp quản lý và tổ chức các hoạt động giáo dục đạo đức nghề nghiệp.

  5. Sinh viên có thể làm gì để nâng cao đạo đức nghề nghiệp của bản thân?
    Sinh viên nên tích cực tham gia các hoạt động giáo dục đạo đức, thực hành nghề nghiệp, tự rèn luyện ý thức trách nhiệm, trung thực và sáng tạo trong học tập và công việc tương lai.

Kết luận

  • Giáo dục đạo đức nghề nghiệp là yếu tố then chốt trong đào tạo sinh viên ngành Công nghệ Thực phẩm tại Trường CĐCNTP TP.HCM, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.
  • Thực trạng giáo dục đạo đức nghề nghiệp còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong các hoạt động thực hành nghề nghiệp và chương trình đào tạo chính khóa.
  • Các hoạt động sinh hoạt đoàn thể và ngoại khóa có tác động tích cực đến việc hình thành đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên.
  • Cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các phòng ban, cải tiến chương trình đào tạo và xây dựng hệ thống đánh giá, khen thưởng hiệu quả.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và giáo dục đạo đức nghề nghiệp trong thời gian tới, góp phần phát triển bền vững ngành công nghiệp thực phẩm và xã hội.

Hành động tiếp theo: Nhà trường và các bên liên quan cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để hoàn thiện công tác giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục có thể liên hệ trực tiếp với Trường Cao đẳng Công nghiệp Thực phẩm TP.HCM.