Tổng quan nghiên cứu

Ngành xây dựng tại Việt Nam đóng góp quan trọng vào GDP với tốc độ tăng trưởng 8,7% năm 2017, đứng thứ ba trong các ngành kinh tế chủ lực. Trong bối cảnh đô thị hóa mạnh mẽ tại các thành phố lớn như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, nhu cầu xây dựng cơ sở hạ tầng và nhà ở tăng cao, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp xây lắp phát triển. Tuy nhiên, ngành xây dựng cũng đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là vấn đề an toàn lao động khi số vụ tai nạn lao động tại TP. Hồ Chí Minh chiếm tới 123 vụ chết người trong năm 2017, cao nhất cả nước.

Công ty Cổ phần Đầu tư Xây dựng Dầu khí IDICO, với hơn 35 năm hoạt động, đã mở rộng địa bàn từ Vũng Tàu lên TP. Hồ Chí Minh nhằm tận dụng tiềm năng phát triển ngành xây dựng. Tuy nhiên, công ty đang gặp khó khăn trong việc giữ chân người lao động khi tỷ lệ nghỉ việc trong lĩnh vực xây lắp chiếm tới 76% tổng số nhân viên thôi việc trong 3 năm gần nhất. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc hoàn thiện thực hiện trách nhiệm xã hội (CSR) đối với người lao động nhằm nâng cao sự gắn bó và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng thực hiện trách nhiệm xã hội đối với người lao động tại IDICO và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi trong bối cảnh ngành xây dựng tại TP. Hồ Chí Minh. Nghiên cứu có phạm vi từ tháng 10 đến tháng 12 năm 2017, với trọng tâm là các công trình xây lắp của công ty trên địa bàn thành phố. Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao chất lượng quản trị nguồn nhân lực, giảm thiểu rủi ro lao động và thúc đẩy phát triển bền vững trong ngành xây dựng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSR) và quản trị nguồn nhân lực trong doanh nghiệp xây dựng. Khung lý thuyết chính bao gồm:

  • Mô hình kim tự tháp CSR của Archie Carroll: Bao gồm bốn cấp độ trách nhiệm kinh tế, pháp lý, đạo đức và từ thiện, trong đó trách nhiệm kinh tế và pháp lý là nền tảng bắt buộc, còn trách nhiệm đạo đức và từ thiện thể hiện sự tự nguyện vượt trên chuẩn mực pháp luật.

  • Tiêu chuẩn ISO 26000: Hướng dẫn thực hiện CSR với bảy khía cạnh chính, trong đó tập trung vào trách nhiệm đối với lao động gồm năm nội dung: việc làm và phát triển quan hệ lao động; chế độ đãi ngộ và bảo trợ xã hội; đối thoại xã hội; sức khỏe và an toàn nơi làm việc; đào tạo và phát triển nhân viên.

  • Bộ quy tắc ứng xử BSCI và tiêu chuẩn SA 8000: Các tiêu chuẩn quốc tế về quyền lao động, an toàn lao động, không phân biệt đối xử, và bảo vệ quyền lợi người lao động, được áp dụng làm chuẩn mực đánh giá thực trạng CSR tại doanh nghiệp.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu là: trách nhiệm xã hội đối với người lao động, quyền lợi và nghĩa vụ của người lao động trong doanh nghiệp, và các tiêu chuẩn quốc tế về lao động bền vững.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính với kỹ thuật phỏng vấn sâu 1-1 nhằm khai thác thông tin chi tiết và bảo mật về thực trạng CSR đối với người lao động tại IDICO. Cỡ mẫu gồm 8 người đại diện cho 8 công trình khác nhau, bao gồm cán bộ quản lý và nhân viên kỹ thuật, thủ kho, kế toán công trường.

Quy trình nghiên cứu gồm 4 bước: thu thập tài liệu liên quan từ công ty và các chuẩn mực quốc tế; thiết kế bảng câu hỏi phỏng vấn gồm 13 câu tập trung vào 5 khía cạnh CSR theo ISO 26000; thực hiện phỏng vấn trực tiếp tại công trường trong khoảng thời gian 35-45 phút mỗi cuộc; tổng hợp và phân tích dữ liệu so sánh với các tiêu chuẩn để đánh giá thực trạng.

Nguồn dữ liệu thứ cấp bao gồm các văn bản pháp luật, báo cáo tài chính, thỏa ước lao động tập thể, và các báo cáo nội bộ của công ty. Phân tích dữ liệu dựa trên so sánh định tính các câu trả lời phỏng vấn với các tiêu chuẩn quốc tế và dữ liệu thứ cấp nhằm xác định điểm mạnh, hạn chế và nguyên nhân.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng việc làm và phát triển quan hệ lao động: Công ty duy trì việc làm ổn định với tỷ lệ nghỉ việc tăng dần trong 3 năm gần nhất, trong đó 76% nhân viên thôi việc thuộc lĩnh vực xây lắp. Thu nhập bình quân người lao động tăng qua các năm 2015-2017, tuy nhiên chưa đáp ứng kỳ vọng của người lao động.

  2. Chế độ đãi ngộ và bảo trợ xã hội: Công ty thực hiện các chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế đầy đủ với tỷ lệ đóng góp qua các năm 2015-2017 tăng nhẹ. Tuy nhiên, mức đãi ngộ và phúc lợi xã hội được đánh giá ở mức trung bình, chưa tạo được sự hài lòng cao từ người lao động.

  3. Đối thoại xã hội: Hoạt động đối thoại xã hội tại công ty còn hạn chế, chưa có cơ chế chính thức và đội ngũ chuyên trách để tổ chức các cuộc đối thoại thường xuyên giữa người lao động và ban lãnh đạo.

  4. Sức khỏe và an toàn nơi làm việc: Công ty chú trọng đầu tư trang thiết bị bảo hộ và tổ chức các khóa đào tạo an toàn lao động, tỷ lệ tai nạn lao động giảm nhẹ so với các năm trước. Tuy nhiên, ngành xây dựng vẫn là lĩnh vực có tỷ lệ tai nạn cao nhất, đòi hỏi công tác an toàn cần được nâng cao hơn nữa.

  5. Đào tạo và phát triển nhân viên: Chi phí đào tạo nhân viên qua các năm 2015-2017 tăng dần, nhưng chương trình đào tạo chưa đa dạng và chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu phát triển kỹ năng chuyên môn và quản lý của người lao động.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy IDICO đã thực hiện trách nhiệm xã hội đối với người lao động ở mức khá về việc làm và an toàn lao động, nhưng còn nhiều hạn chế ở các khía cạnh đãi ngộ, đối thoại xã hội và đào tạo. Nguyên nhân chủ yếu do thiếu cơ chế quản lý bài bản, chưa có đội ngũ chuyên trách và chưa có văn bản hóa chính sách CSR rõ ràng.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành xây dựng và các tiêu chuẩn quốc tế như ISO 26000, BSCI, SA 8000, IDICO cần nâng cao hơn nữa các hoạt động đối thoại xã hội và phát triển nhân viên để thu hút và giữ chân nhân tài, giảm tỷ lệ nghỉ việc cao trong lĩnh vực xây lắp. Việc đầu tư vào CSR không chỉ giúp cải thiện điều kiện làm việc mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh và hình ảnh doanh nghiệp trên thị trường.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu nhập người lao động, tỷ lệ đóng bảo hiểm xã hội qua các năm, và bảng so sánh số vụ tai nạn lao động để minh họa rõ hơn thực trạng và xu hướng cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và văn bản hóa chính sách CSR đối với người lao động: Ban lãnh đạo cần ban hành quy chế, quy trình thực hiện trách nhiệm xã hội rõ ràng, có sự tham gia của các bên liên quan, hoàn thành trong vòng 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện là phòng nhân sự phối hợp với ban quản lý công ty.

  2. Thành lập đội ngũ chuyên trách CSR: Thiết lập bộ phận hoặc nhóm chuyên trách quản lý các hoạt động CSR, tổ chức đối thoại xã hội định kỳ, giám sát thực hiện các chính sách lao động. Thời gian triển khai trong 3 tháng, do ban giám đốc chỉ đạo.

  3. Nâng cao chế độ đãi ngộ và phúc lợi xã hội: Rà soát và điều chỉnh mức lương, thưởng, bảo hiểm, phúc lợi phù hợp với thị trường lao động và nhu cầu người lao động, nhằm giảm tỷ lệ nghỉ việc. Kế hoạch thực hiện trong 12 tháng, phòng nhân sự chủ trì.

  4. Tăng cường đào tạo và phát triển nhân viên: Đa dạng hóa chương trình đào tạo kỹ năng chuyên môn, an toàn lao động và quản lý, đồng thời xây dựng lộ trình phát triển nghề nghiệp cho người lao động. Thời gian triển khai liên tục, bắt đầu ngay trong năm 2018.

  5. Cải thiện môi trường làm việc an toàn và sức khỏe: Đầu tư trang thiết bị bảo hộ, tổ chức các khóa huấn luyện an toàn thường xuyên, xây dựng văn hóa an toàn lao động. Chủ thể là phòng kỹ thuật và an toàn lao động, thực hiện liên tục với đánh giá định kỳ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp xây dựng: Nhận diện các vấn đề thực tiễn trong quản trị nguồn nhân lực và trách nhiệm xã hội, từ đó xây dựng chiến lược phát triển bền vững.

  2. Phòng nhân sự và quản lý nguồn nhân lực: Áp dụng các giải pháp nâng cao phúc lợi, đào tạo và đối thoại xã hội nhằm giữ chân nhân viên và nâng cao hiệu quả làm việc.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh, quản lý nguồn nhân lực: Tham khảo khung lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn trong ngành xây dựng tại Việt Nam.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức phi chính phủ: Hiểu rõ thực trạng và đề xuất chính sách hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện trách nhiệm xã hội đối với người lao động trong ngành xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao trách nhiệm xã hội đối với người lao động lại quan trọng trong ngành xây dựng?
    Ngành xây dựng có tỷ lệ tai nạn lao động cao và tỷ lệ nghỉ việc lớn, do đó thực hiện CSR giúp cải thiện điều kiện làm việc, giữ chân nhân tài và nâng cao năng suất lao động.

  2. Các tiêu chuẩn quốc tế nào được áp dụng để đánh giá CSR đối với người lao động?
    Tiêu chuẩn ISO 26000, BSCI và SA 8000 là các bộ tiêu chuẩn quốc tế phổ biến, tập trung vào quyền lao động, an toàn, không phân biệt đối xử và phát triển nhân viên.

  3. Phương pháp nghiên cứu định tính có ưu điểm gì trong nghiên cứu này?
    Phương pháp phỏng vấn sâu giúp khai thác thông tin chi tiết, bảo mật và hiểu sâu thực trạng CSR tại công ty, phù hợp với quy mô mẫu nhỏ và tính chất nhạy cảm của vấn đề.

  4. Giải pháp nào giúp giảm tỷ lệ nghỉ việc trong công ty xây dựng?
    Nâng cao chế độ đãi ngộ, cải thiện môi trường làm việc, tăng cường đối thoại xã hội và phát triển kỹ năng nhân viên là các giải pháp hiệu quả để giữ chân người lao động.

  5. Làm thế nào để doanh nghiệp xây dựng triển khai hiệu quả CSR?
    Doanh nghiệp cần xây dựng chính sách rõ ràng, thành lập đội ngũ chuyên trách, tổ chức đào tạo và đối thoại thường xuyên, đồng thời đánh giá và cải tiến liên tục các hoạt động CSR.

Kết luận

  • Trách nhiệm xã hội đối với người lao động là yếu tố chiến lược giúp Công ty Cổ phần Đầu tư Xây dựng Dầu khí IDICO nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.
  • Nghiên cứu đã phân tích thực trạng CSR tại công ty, chỉ ra điểm mạnh về việc làm và an toàn lao động, đồng thời nhận diện các hạn chế về đãi ngộ, đối thoại xã hội và đào tạo.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào xây dựng chính sách, thành lập đội ngũ chuyên trách, cải thiện phúc lợi, đào tạo và nâng cao an toàn lao động.
  • Việc triển khai các giải pháp này trong vòng 6-12 tháng tới sẽ giúp công ty giảm tỷ lệ nghỉ việc, thu hút và giữ chân nhân tài hiệu quả hơn.
  • Khuyến khích các doanh nghiệp trong ngành xây dựng và các bên liên quan tham khảo và áp dụng để thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực bền vững.

Hãy bắt đầu hành trình hoàn thiện trách nhiệm xã hội đối với người lao động ngay hôm nay để xây dựng môi trường làm việc an toàn, công bằng và phát triển bền vững cho tương lai.