Tổng quan nghiên cứu

Công tác quản lý thu thuế đóng vai trò then chốt trong việc huy động nguồn thu cho ngân sách nhà nước (NSNN), góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo công bằng xã hội. Tại huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn, một trong những huyện nghèo nhất của tỉnh, công tác quản lý thu thuế còn nhiều hạn chế, dẫn đến tình trạng thất thu NSNN. Giai đoạn nghiên cứu từ 2015 đến 2018 cho thấy tổng thu NSNN trên địa bàn đạt 18.039 triệu đồng năm 2018, vượt 136% so với dự toán tỉnh giao và tăng 21% so với năm trước đó. Tuy nhiên, sự phân bổ thu giữa các khu vực kinh tế chưa đồng đều, đặc biệt khu vực kinh tế ngoài quốc doanh chưa hoàn thành dự toán giao.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý thu thuế tại Chi cục Thuế huyện Đình Lập, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, chống thất thu NSNN phù hợp với đặc thù kinh tế địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các đối tượng thuộc quản lý thuế trên địa bàn huyện trong giai đoạn 2015-2018, với giải pháp đề xuất áp dụng từ 2019 đến 2022. Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc hệ thống hóa lý luận về quản lý thu thuế và ý nghĩa thực tiễn trong việc hoàn thiện công tác quản lý thuế tại địa phương, góp phần nâng cao nguồn thu cho NSNN và tạo môi trường kinh doanh công bằng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý thu thuế hiện đại, trong đó:

  • Lý thuyết về bản chất và chức năng của thuế: Thuế là khoản trích nộp bắt buộc, không hoàn trả trực tiếp, nhằm huy động nguồn lực tài chính cho Nhà nước và điều tiết kinh tế xã hội. Thuế có các chức năng huy động ngân sách, điều tiết kinh tế và phân phối thu nhập.
  • Mô hình quản lý thuế theo cơ chế tự khai, tự nộp: Người nộp thuế tự đánh giá, kê khai và nộp thuế, cơ quan thuế quản lý, kiểm tra và xử lý vi phạm nhằm đảm bảo tuân thủ pháp luật.
  • Khái niệm quản lý thuế hiệu quả: Bao gồm các yếu tố như quản lý người nộp thuế, đăng ký, kê khai, nộp thuế, kiểm tra, xử lý vi phạm và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế.
  • Các khái niệm chính: Thuế trực thu, thuế gián thu, thuế thu nhập cá nhân, thuế sử dụng đất, quản lý nợ thuế, kiểm tra thuế, xử lý vi phạm hành chính về thuế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích và thống kê số liệu thu thuế trên địa bàn huyện Đình Lập giai đoạn 2015-2018. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các đối tượng nộp thuế thuộc phạm vi quản lý của Chi cục Thuế huyện, gồm doanh nghiệp, hộ kinh doanh cá thể và cá nhân kinh doanh. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp toàn bộ nhằm đảm bảo tính đại diện và đầy đủ dữ liệu.

Phân tích số liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ hoàn thành dự toán thu giữa các năm và các khu vực kinh tế. Ngoài ra, phương pháp phân tích so sánh được áp dụng để đối chiếu kết quả quản lý thu thuế tại huyện Đình Lập với các địa phương khác như thành phố Lạng Sơn và quận Hoàn Kiếm, Hà Nội nhằm rút ra bài học kinh nghiệm.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2022, trong đó giai đoạn 2015-2018 là phân tích thực trạng, từ 2019 trở đi là đề xuất và triển khai giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổng thu NSNN vượt dự toán: Giai đoạn 2015-2018, tổng thu NSNN tại huyện Đình Lập luôn vượt dự toán giao, năm 2018 đạt 18.039 triệu đồng, bằng 136% so với dự toán tỉnh giao và tăng 21% so với năm 2017. Thu từ khu vực công nghiệp ngoài quốc doanh tăng trưởng ổn định trên 30% mỗi năm.

  2. Phân bổ thu chưa đồng đều: Thu từ khu vực kinh tế ngoài quốc doanh năm 2016 chỉ đạt 79% dự toán, năm 2017 đạt 73%, thấp hơn nhiều so với khu vực doanh nghiệp nhà nước địa phương. Thuế thu nhập cá nhân tăng từ 520 triệu đồng năm 2015 lên 1.339 triệu đồng năm 2018, đạt 167% dự toán.

  3. Quản lý người nộp thuế còn hạn chế: Số hộ kinh doanh được quản lý thuế tăng từ 195 hộ năm 2015 lên 608 hộ năm 2018, nhưng vẫn còn chênh lệch lớn so với số hộ kinh doanh thực tế có doanh thu đạt ngưỡng nộp thuế. Việc quản lý cá nhân kinh doanh chưa triệt để, số thu thuế TNCN từ quyết toán còn rất thấp.

  4. Công tác đăng ký, kê khai và nộp thuế được cải thiện: Tỷ lệ kê khai thuế qua mạng đạt trên 90%, nộp thuế điện tử trên 95%. Tuy nhiên, tình trạng chậm nộp hồ sơ khai thuế vẫn phổ biến, số vi phạm phải xử lý hành chính không giảm qua các năm.

  5. Kiểm tra thuế và xử lý vi phạm hiệu quả hơn: Năm 2017 và 2018, số doanh nghiệp bị kiểm tra tăng, phát hiện vi phạm và truy thu thuế với số tiền hơn 59 triệu đồng năm 2018. Hành vi vi phạm phổ biến là khai sai dẫn đến thiếu số thuế phải nộp và sử dụng hóa đơn không đúng quy định.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý thu thuế tại huyện Đình Lập đã có những bước tiến tích cực, thể hiện qua việc vượt dự toán thu NSNN và tăng số lượng người nộp thuế được quản lý. Tuy nhiên, sự phân bổ thu chưa đồng đều giữa các khu vực kinh tế phản ánh hạn chế trong việc quản lý các đối tượng kinh tế ngoài quốc doanh, đặc biệt là các hộ kinh doanh cá thể và cá nhân kinh doanh.

Nguyên nhân chính bao gồm việc thiếu hệ thống dữ liệu thông tin người nộp thuế đầy đủ, công tác kiểm tra, giám sát chưa chặt chẽ, và nhận thức của người nộp thuế còn hạn chế. So sánh với các địa phương như quận Hoàn Kiếm, Hà Nội, nơi tỷ lệ kê khai và nộp thuế điện tử đạt trên 95% và công tác kiểm tra thuế được tăng cường, huyện Đình Lập còn nhiều tiềm năng để cải thiện.

Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế đã góp phần giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch, nhưng cần được mở rộng và nâng cao hơn nữa. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ hoàn thành dự toán thu qua các năm và số lượng hộ kinh doanh được quản lý sẽ minh họa rõ nét xu hướng phát triển và những điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế

    • Động từ hành động: Tổ chức, phổ biến, hướng dẫn
    • Mục tiêu: Nâng cao nhận thức và tuân thủ pháp luật thuế
    • Timeline: Triển khai thường xuyên từ 2019 đến 2022
    • Chủ thể: Chi cục Thuế phối hợp với các cơ quan truyền thông địa phương

  2. Kiện toàn bộ máy tổ chức, nâng cao năng lực cán bộ thuế

    • Động từ hành động: Đào tạo, sắp xếp, bổ sung nhân sự
    • Mục tiêu: Nâng cao hiệu quả quản lý, kiểm tra thuế
    • Timeline: Hoàn thành trong năm 2019, duy trì đào tạo thường xuyên
    • Chủ thể: Cục Thuế tỉnh Lạng Sơn và Chi cục Thuế huyện Đình Lập

  3. Tăng cường quản lý đối tượng và căn cứ tính thuế

    • Động từ hành động: Cập nhật, rà soát, kiểm tra
    • Mục tiêu: Giảm thất thu, mở rộng diện người nộp thuế
    • Timeline: Thực hiện liên tục, đánh giá hàng năm
    • Chủ thể: Chi cục Thuế huyện Đình Lập phối hợp UBND xã, thị trấn

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế

    • Động từ hành động: Triển khai, nâng cấp, tích hợp
    • Mục tiêu: Tăng cường minh bạch, giảm thủ tục hành chính
    • Timeline: Hoàn thiện hệ thống trong giai đoạn 2019-2022
    • Chủ thể: Tổng cục Thuế, Cục Thuế tỉnh và Chi cục Thuế huyện

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, xử lý vi phạm thuế

    • Động từ hành động: Kiểm tra, xử phạt, truy thu
    • Mục tiêu: Nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế, chống thất thu
    • Timeline: Thực hiện hàng năm, tăng cường vào các quý cuối năm
    • Chủ thể: Chi cục Thuế huyện Đình Lập

  6. Cải cách thủ tục hành chính thuế

    • Động từ hành động: Rà soát, đơn giản hóa, cắt giảm
    • Mục tiêu: Giảm thời gian, chi phí cho người nộp thuế
    • Timeline: Triển khai từ năm 2019, đánh giá hiệu quả định kỳ
    • Chủ thể: Tổng cục Thuế phối hợp các cơ quan liên quan

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thuế tại các Chi cục Thuế cấp huyện

    • Lợi ích: Áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thuế, cải tiến quy trình nghiệp vụ.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch thu ngân sách, kiểm tra, xử lý vi phạm.

  2. Nhà hoạch định chính sách tài chính - thuế

    • Lợi ích: Tham khảo thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp với đặc thù địa phương vùng cao.
    • Use case: Xây dựng chính sách thuế, cải cách thủ tục hành chính.

  3. Doanh nghiệp và hộ kinh doanh cá thể tại địa phương

    • Lợi ích: Hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ thuế, nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế.
    • Use case: Thực hiện kê khai, nộp thuế đúng quy định, giảm thiểu rủi ro vi phạm.

  4. Các nhà nghiên cứu, học viên cao học chuyên ngành quản lý thuế, kinh tế tài chính

    • Lợi ích: Nguồn tài liệu tham khảo về lý luận và thực tiễn quản lý thuế tại địa phương.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan đến quản lý thuế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác quản lý thu thuế tại huyện Đình Lập có những khó khăn gì?
    Khó khăn chính là quản lý người nộp thuế chưa đầy đủ, đặc biệt là hộ kinh doanh cá thể và cá nhân kinh doanh; nhận thức của người nộp thuế còn hạn chế; công tác kiểm tra, xử lý vi phạm chưa triệt để; và việc ứng dụng công nghệ thông tin chưa đồng bộ.

  2. Tỷ lệ hoàn thành dự toán thu NSNN tại huyện Đình Lập ra sao trong giai đoạn 2015-2018?
    Tổng thu NSNN luôn vượt dự toán giao, năm 2018 đạt 136% so với dự toán tỉnh giao, tăng 21% so với năm 2017, thể hiện sự nỗ lực trong công tác quản lý thuế.

  3. Các giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý thu thuế?
    Bao gồm tăng cường tuyên truyền, kiện toàn bộ máy tổ chức, nâng cao năng lực cán bộ, quản lý chặt đối tượng nộp thuế, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường kiểm tra xử lý vi phạm và cải cách thủ tục hành chính.

  4. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế tại huyện Đình Lập hiện nay như thế nào?
    Tỷ lệ kê khai thuế qua mạng đạt trên 90%, nộp thuế điện tử trên 95%, giúp giảm sai sót và thủ tục hành chính, tuy nhiên vẫn cần mở rộng và nâng cao hiệu quả ứng dụng.

  5. Làm thế nào để giảm thiểu tình trạng vi phạm pháp luật thuế tại địa phương?
    Cần tăng cường công tác kiểm tra, xử lý nghiêm các vi phạm, đồng thời nâng cao nhận thức người nộp thuế qua tuyên truyền, hỗ trợ và cải tiến quy trình quản lý thuế nhằm tạo môi trường tuân thủ pháp luật.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa lý luận và thực tiễn về công tác quản lý thu thuế, làm rõ vai trò quan trọng của quản lý thuế trong huy động nguồn lực tài chính cho Nhà nước.
  • Thực trạng công tác quản lý thu thuế tại huyện Đình Lập giai đoạn 2015-2018 cho thấy tổng thu NSNN vượt dự toán, nhưng còn nhiều hạn chế trong quản lý người nộp thuế và phân bổ thu.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu thuế, bao gồm tuyên truyền, kiện toàn tổ chức, ứng dụng công nghệ, kiểm tra xử lý vi phạm và cải cách thủ tục hành chính.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn cao, góp phần hoàn thiện công tác quản lý thuế tại huyện Đình Lập và các địa phương tương tự.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2019-2022, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý thuế và các bên liên quan cần phối hợp chặt chẽ, áp dụng các giải pháp nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu thuế, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại huyện Đình Lập và các vùng khó khăn khác.