Tổng quan nghiên cứu

Quản lý tài chính trong các cơ quan hành chính nhà nước đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hoạt động hiệu quả và bền vững của bộ máy nhà nước. Tại Cục Quản lý thị trường tỉnh Quảng Bình, nguồn tài chính chủ yếu đến từ ngân sách nhà nước, chiếm khoảng 91,6% tổng nguồn thu tài chính, với tổng kinh phí cấp năm 2018 đạt khoảng 15.000 triệu đồng. Bên cạnh đó, nguồn thu từ hoạt động bán tài sản tịch thu và các khoản hỗ trợ khác chiếm 8,4%. Trong bối cảnh ngân sách nhà nước ngày càng phải tiết kiệm và sử dụng hiệu quả, việc hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Cục là vấn đề cấp thiết nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực, đảm bảo thực hiện tốt chức năng quản lý thị trường trên địa bàn tỉnh.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào hệ thống hóa các vấn đề lý luận về quản lý tài chính trong cơ quan hành chính nhà nước, phân tích thực trạng công tác quản lý tài chính tại Cục Quản lý thị trường tỉnh Quảng Bình giai đoạn 2016-2018, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính trong giai đoạn tiếp theo đến năm 2022. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hoạt động tài chính của Cục và các đơn vị trực thuộc trên địa bàn tỉnh Quảng Bình trong khoảng thời gian ba năm, với trọng tâm là các quy trình lập dự toán, thực hiện dự toán, quyết toán ngân sách và công tác thanh tra, kiểm tra tài chính.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của lực lượng quản lý thị trường tỉnh Quảng Bình, đồng thời làm cơ sở tham khảo cho các cơ quan hành chính nhà nước khác trong việc hoàn thiện công tác quản lý tài chính.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý tài chính công và quản lý tài chính trong cơ quan hành chính nhà nước, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh vai trò của ngân sách nhà nước trong việc phân bổ và sử dụng nguồn lực tài chính nhằm thực hiện các chức năng quản lý nhà nước và phục vụ lợi ích cộng đồng.
  • Lý thuyết quản lý tài chính trong cơ quan hành chính nhà nước: Tập trung vào các đặc điểm riêng biệt của quản lý tài chính trong các cơ quan hành chính, bao gồm việc lập dự toán, thực hiện dự toán, quyết toán và kiểm tra, giám sát tài chính theo quy định pháp luật.
  • Mô hình quản lý tài chính theo chu trình ngân sách: Bao gồm các bước lập dự toán, thực hiện dự toán, quyết toán và thanh tra, kiểm tra tài chính, đảm bảo tính hiệu quả và minh bạch trong quản lý tài chính công.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: dự toán thu chi tài chính, ngân sách nhà nước, kinh phí thường xuyên và không thường xuyên, cơ chế tự chủ tài chính, kiểm soát nội bộ, và hiệu quả quản lý tài chính.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tiếp cận tổng hợp, kết hợp phân tích định tính và định lượng dựa trên số liệu thực tế từ Cục Quản lý thị trường tỉnh Quảng Bình giai đoạn 2016-2018. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các báo cáo tài chính, dự toán, quyết toán và các văn bản quản lý tài chính của Cục và các đơn vị trực thuộc.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn mẫu toàn bộ (census) nhằm đảm bảo tính đầy đủ và chính xác của dữ liệu. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng các công cụ thống kê mô tả, so sánh qua các năm, và sử dụng biểu đồ, bảng số liệu để minh họa các kết quả.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2016 đến năm 2019, trong đó thu thập và xử lý dữ liệu tập trung vào các báo cáo tài chính hàng năm, kết hợp khảo sát, phỏng vấn cán bộ quản lý tài chính để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn kinh phí ngân sách nhà nước cấp tăng trưởng ổn định: Nguồn kinh phí thường xuyên cấp cho Cục tăng từ 11.661 triệu đồng năm 2016 lên 13.762 triệu đồng năm 2018, tương đương mức tăng 18% trong ba năm. Kinh phí không thường xuyên cũng tăng từ 492 triệu đồng lên 970 triệu đồng, tăng 97,5%.

  2. Nguồn thu ngoài ngân sách biến động mạnh: Nguồn thu từ bán tài sản tịch thu giảm 35,67% từ năm 2016 đến 2017, sau đó tăng 30,6% năm 2018. Kinh phí hỗ trợ khác có sự biến động lớn, giảm 50% năm 2017 và tăng gần 170% năm 2018.

  3. Công tác lập và thực hiện dự toán còn tồn tại hạn chế: Việc lập dự toán thu chi chưa sát với thực tế, gây khó khăn trong cân đối ngân sách. Thực hiện dự toán chi có sự đồng đều chưa cao giữa các đơn vị trực thuộc, trình độ cán bộ thực hiện còn hạn chế.

  4. Công tác quyết toán và kiểm tra tài chính chưa được thực hiện thường xuyên và chuyên sâu: Việc thẩm tra quyết toán chủ yếu dựa trên kinh nghiệm, chưa có chế tài xử lý vi phạm rõ ràng, dẫn đến hiệu quả kiểm tra chưa cao. Công tác tự kiểm tra tài chính mang tính hình thức, chưa phát hiện và ngăn chặn kịp thời sai phạm.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các tồn tại trên xuất phát từ nhiều yếu tố, bao gồm hạn chế về trình độ chuyên môn của cán bộ quản lý tài chính, hệ thống kiểm soát nội bộ chưa chặt chẽ, và sự phụ thuộc lớn vào ngân sách nhà nước với cơ chế phân bổ còn cứng nhắc. So với các nghiên cứu trong ngành quản lý tài chính công, kết quả này tương đồng với những khó khăn chung về quản lý tài chính trong các cơ quan hành chính nhà nước tại địa phương.

Việc sử dụng biểu đồ so sánh nguồn kinh phí thường xuyên và không thường xuyên qua các năm giúp minh họa rõ sự tăng trưởng và biến động nguồn lực tài chính. Bảng tổng hợp các chỉ tiêu thu chi tài chính cũng hỗ trợ đánh giá hiệu quả quản lý tài chính của Cục.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ thực trạng quản lý tài chính tại Cục Quản lý thị trường tỉnh Quảng Bình, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, tăng cường kiểm soát tài chính và phát huy tính tự chủ tài chính trong các đơn vị.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy chế quản lý tài chính nội bộ: Xây dựng và ban hành quy chế chỉ tiêu nội bộ chi tiết, phù hợp với đặc thù hoạt động của Cục và các đơn vị trực thuộc, nhằm tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm trong quản lý tài chính. Thời gian thực hiện: trong năm 2024. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Cục phối hợp với phòng Tài chính - Kế toán.

  2. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý tài chính: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ tài chính công, kỹ năng lập dự toán, quyết toán và kiểm tra tài chính cho cán bộ phụ trách tài chính. Mục tiêu tăng tỷ lệ cán bộ có chứng chỉ nghiệp vụ tài chính lên 80% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Cục Quản lý thị trường phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  3. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra tài chính định kỳ và đột xuất: Thiết lập tổ kiểm tra chuyên trách, xây dựng chế tài xử lý vi phạm rõ ràng nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát tài chính, giảm thiểu sai phạm và thất thoát ngân sách. Thời gian triển khai: ngay trong năm 2024. Chủ thể thực hiện: Ban Thanh tra - Pháp chế Cục.

  4. Đa dạng hóa nguồn thu và nâng cao khả năng tự chủ tài chính: Khuyến khích các đơn vị trực thuộc phát triển các hoạt động dịch vụ phù hợp để tăng nguồn thu ngoài ngân sách, giảm áp lực ngân sách nhà nước. Mục tiêu tăng nguồn thu ngoài ngân sách lên 15% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Cục và các đơn vị trực thuộc.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính các cơ quan hành chính nhà nước: Giúp hiểu rõ các quy trình, khó khăn và giải pháp trong quản lý tài chính công, từ đó áp dụng hiệu quả vào thực tiễn công tác.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Tài chính - Ngân hàng: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính trong cơ quan hành chính, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

  3. Lãnh đạo các đơn vị sự nghiệp công lập: Hỗ trợ xây dựng và hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính nội bộ, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách và nguồn lực tài chính.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và ngân sách: Tham khảo để điều chỉnh chính sách, quy định nhằm tăng cường quản lý tài chính công, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong phân bổ ngân sách.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính trong cơ quan hành chính nhà nước có điểm gì khác biệt so với doanh nghiệp?
    Quản lý tài chính trong cơ quan hành chính nhà nước không nhằm mục tiêu lợi nhuận mà tập trung vào việc sử dụng hiệu quả nguồn ngân sách nhà nước để thực hiện các chức năng quản lý và phục vụ cộng đồng. Ví dụ, các khoản chi thường xuyên phải tuân thủ định mức, tiêu chuẩn do Nhà nước quy định.

  2. Tại sao việc lập dự toán thu chi lại quan trọng trong quản lý tài chính công?
    Lập dự toán giúp xác định các chỉ tiêu thu chi dự kiến, tạo cơ sở để phân bổ và sử dụng nguồn lực tài chính hợp lý, tránh thất thoát và lãng phí. Ví dụ, Cục Quản lý thị trường tỉnh Quảng Bình lập dự toán dựa trên kết quả thực hiện năm trước và các chính sách hiện hành.

  3. Những khó khăn chính trong công tác thực hiện dự toán tại Cục Quản lý thị trường Quảng Bình là gì?
    Bao gồm việc dự toán thu chưa sát thực tế, trình độ cán bộ thực hiện còn hạn chế, và sự đồng đều trong thực hiện dự toán giữa các đơn vị trực thuộc chưa cao, dẫn đến khó khăn trong cân đối ngân sách.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, thanh tra tài chính?
    Cần thành lập tổ kiểm tra chuyên trách, xây dựng chế tài xử lý vi phạm rõ ràng, đồng thời đào tạo cán bộ kiểm tra có chuyên môn sâu. Ví dụ, Cục Quản lý thị trường cần tăng cường kiểm tra đột xuất và định kỳ để phát hiện sai phạm kịp thời.

  5. Cơ chế tự chủ tài chính có ý nghĩa như thế nào đối với các đơn vị hành chính?
    Cơ chế tự chủ tài chính giúp các đơn vị chủ động trong việc sử dụng nguồn lực, nâng cao trách nhiệm và hiệu quả quản lý tài chính, giảm sự phụ thuộc vào ngân sách nhà nước. Ví dụ, Cục Quản lý thị trường cần phát triển nguồn thu ngoài ngân sách để tăng tính tự chủ.

Kết luận

  • Quản lý tài chính tại Cục Quản lý thị trường tỉnh Quảng Bình chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước, với nguồn kinh phí thường xuyên và không thường xuyên tăng trưởng ổn định trong giai đoạn 2016-2018.
  • Công tác lập dự toán, thực hiện dự toán và quyết toán còn tồn tại nhiều hạn chế do trình độ cán bộ và cơ chế quản lý chưa hoàn thiện.
  • Việc kiểm tra, thanh tra tài chính chưa được thực hiện thường xuyên và chuyên sâu, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quy chế quản lý tài chính, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường kiểm tra và đa dạng hóa nguồn thu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2024-2026 để đảm bảo sự phát triển bền vững của Cục và các đơn vị trực thuộc.

Call-to-action: Các cơ quan hành chính nhà nước và đơn vị quản lý tài chính công nên áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật các chính sách mới nhằm thích ứng với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội hiện nay.