Đánh Giá Rủi Ro Lũ Lụt Tại Các Khu Vực Dễ Bị Ngập Lụt: Nghiên Cứu Điển Hình Ở 3 Barangay Tại Thành Phố Santa Rosa, Tỉnh Laguna, Philippines

• Tác giả: John Maverick S. De Leon
• Người hướng dẫn: Prof. Damasa Macandog, Professor, Institute Of Biological Science, University Of The Philippines At Los Banos
• Trường học: Thai Nguyen University of Agriculture and Forestry
• Chuyên ngành: Environmental Science and Management
• Đề tài: A Vulnerability Assessment to Flooding in Flood Prone Areas: A Case Study in Selected Three (3) Barangays in Santa Rosa City, Laguna Province in the Philippines
• Loại tài liệu: Bachelor thesis
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Thai Nguyen

• ACKNOWLEDGEMENT
• TABLE OF CONTENTS
• 1. CHAPTER I: INTRODUCTION
• 1.1. Research Rationale and Background
• 1.2. Background of the Study
• 1.3. Climate Change and its Effects
• 1.4. Cause and Effects of Flooding
• 1.5. Flooding in Santa Rosa City, Laguna Philippines
• 1.6. Significance of the study
• 1.7. Objectives of the study
• 1.8. Research Questions and Hypotheses
• 1.9. Scope and Limitations
• 1.10. Definition of Terms
• 2. CHAPTER II: LITERATURE REVIEW
• 2.1. Background about Flooding
• 2.2. Community-based Vulnerability Assessment to Flooding
• 2.3. Factors Affecting the Vulnerability of Communities
• 2.4. Population Growth and Distribution
• 2.5. Related Studies in Vulnerability Assessment to Flooding
• 3. CHAPTER III: METHODOLOGY
• 3.1. Materials, Instruments and Sources of GPS Data
• 3.2. Materials, Instruments and GPS Data for Creating the Necessary Maps
• 3.3. Time and Place of the Study
• 3.4. The Research Design
• 3.5. Conduction of the Survey
• 3.5.1. Determination of the Area to Survey
• 3.5.2. Determination of Sample Size and Sampling
• 3.6. Key Informant Survey
• 3.7. Data Gathering Process
• 3.8. Organization and Analysis of Data
• 3.9. The Conceptual Framework of the study
• 4. CHAPTER IV: RESULTS AND DISCUSSION
• 4.1. Exposure to Flooding
• 4.1.1. Location and Flood Susceptibility
• 4.1.2. Impacts of Flooding in the Barangay Sites
• 4.1.3. Highest Level and Duration of Flooding
• 4.2. Problems Encountered During Flooding Incidents
• 4.2.1. Damage to Buildings
• 4.2.2. Damage to Building Contents
• 4.2.3. Impacts on Livelihood and Income
• 4.2.4. Impacts on Human Life and Health
• 4.3. Adaptive Capacity and Coping Mechanisms to Floods
• 4.3.1. Warning Strategies of the City officials and Barangay Officials
• 4.3.2. Forms of Local Government Assistance during and After Flood Events
• 4.3.3. Views of the Respondents on Local Government Intervention Before, During, and After Flood Events
• 4.3.4. Coping Mechanisms of the Surveyed Households
• 4.4. Physical Vulnerability Analysis
• 4.4.1. Building Material Analysis
• 4.4.2. Effect of Height of Ground Floor and Distance from Lake
• 4.4.3. Effect of Building Age and Number of Floors
• 4.5. Socio-Economic Vulnerability Analysis
• 4.5.1. Livelihood and Period of Stay
• 4.5.2. Size of Family and Gender
• 4.5.3. Age, Educational Attainment and Ownership
• 4.5.4. Calculation of Vulnerability Values/Scores
• 4.6. Recommendations to the Local Government Based on the Results
• 5. CHAPTER V: CONCLUSION AND RECOMMENDATIONS
• 5.1. Reasons for Flood Vulnerability
• 5.2. Impacts of Floods
• 5.3. Adaptive Capacity and Coping Mechanisms
• 5.4. Views on Government Intervention Before, During, and After Flood Events
• 5.5. Disaster Risk Reduction and Management Recommendations for Flood Hazards
• 5.6. Recommendations for future studies
• LIST OF FIGURES
• LIST OF TABLES
• LIST OF ABBREVIATIONS

I. Đánh giá rủi ro lũ lụt

Đánh giá rủi ro lũ lụt là một quá trình quan trọng nhằm xác định mức độ dễ bị tổn thương của các khu vực dễ bị ngập lụt. Nghiên cứu này tập trung vào ba barangay tại thành phố Santa Rosa, tỉnh Laguna, Philippines, nơi thường xuyên chịu ảnh hưởng của lũ lụt. Việc đánh giá này không chỉ giúp nhận diện các yếu tố rủi ro mà còn cung cấp thông tin cần thiết cho việc lập kế hoạch và quản lý rủi ro thiên tai. Theo nghiên cứu, barangay Sinalhan được xác định là khu vực dễ bị tổn thương nhất, điều này cho thấy sự cần thiết phải có các biện pháp phòng chống lũ lụt hiệu quả hơn. "Việc đánh giá rủi ro lũ lụt là cần thiết để giảm thiểu tác động tiêu cực đến cộng đồng và môi trường".

1.1. Khu vực dễ bị ngập lụt

Khu vực dễ bị ngập lụt tại Santa Rosa City bao gồm barangay Aplaya, Caingin và Sinalhan. Những khu vực này nằm gần bờ hồ Laguna de Bay, nơi có nguy cơ cao về lũ lụt do mưa lớn và bão. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, sự gia tăng dân số và phát triển đô thị không kiểm soát đã làm tăng mức độ dễ bị tổn thương của các khu vực này. "Sự phát triển không bền vững đã làm gia tăng rủi ro lũ lụt tại các barangay này". Việc hiểu rõ về địa lý và môi trường của các khu vực này là rất quan trọng trong việc xây dựng các chiến lược phòng chống lũ lụt hiệu quả.

II. Phân tích tác động của lũ lụt

Tác động của lũ lụt đến các barangay được phân tích qua hai khía cạnh chính: vật lý và kinh tế xã hội. Phân tích vật lý cho thấy rằng, nhiều công trình xây dựng trong khu vực không đủ khả năng chống chịu với lũ lụt, dẫn đến thiệt hại lớn về tài sản. Phân tích kinh tế xã hội chỉ ra rằng, lũ lụt đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh kế của người dân, đặc biệt là những hộ gia đình có thu nhập thấp. "Lũ lụt không chỉ gây thiệt hại về vật chất mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe và đời sống của người dân". Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển các chính sách hỗ trợ và phục hồi cho cộng đồng sau lũ lụt.

2.1. Tác động đến sinh kế

Nghiên cứu cho thấy rằng, lũ lụt đã làm giảm thu nhập của nhiều hộ gia đình, đặc biệt là những người phụ thuộc vào nông nghiệp và đánh bắt cá. Nhiều người dân đã mất việc làm và phải đối mặt với khó khăn trong việc phục hồi sau thiên tai. "Cần có các chương trình hỗ trợ tài chính và đào tạo nghề để giúp người dân phục hồi sau lũ lụt". Việc xây dựng các chương trình này không chỉ giúp giảm thiểu tác động của lũ lụt mà còn nâng cao khả năng thích ứng của cộng đồng.

III. Chiến lược phòng chống lũ lụt

Chiến lược phòng chống lũ lụt cần được xây dựng dựa trên kết quả của các phân tích rủi ro và tác động. Các biện pháp như cải thiện cơ sở hạ tầng, nâng cao nhận thức cộng đồng và phát triển các chính sách quản lý rủi ro là rất cần thiết. "Chính quyền địa phương cần có các kế hoạch hành động cụ thể để giảm thiểu rủi ro lũ lụt". Việc hợp tác giữa các cơ quan chính phủ và cộng đồng là yếu tố quan trọng trong việc thực hiện các chiến lược này.

3.1. Cải thiện cơ sở hạ tầng

Cải thiện cơ sở hạ tầng là một trong những biện pháp quan trọng nhất để giảm thiểu tác động của lũ lụt. Việc xây dựng các hệ thống thoát nước hiệu quả và nâng cấp các công trình xây dựng sẽ giúp giảm thiểu thiệt hại do lũ lụt. "Đầu tư vào cơ sở hạ tầng bền vững là cần thiết để bảo vệ cộng đồng khỏi các tác động của thiên tai". Các dự án này cần được thực hiện đồng bộ và có sự tham gia của cộng đồng để đảm bảo tính hiệu quả.

Tổng quan nghiên cứu

Philippines là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề bởi bão và lũ lụt, với hơn 20 cơn bão mỗi năm gây ra các đợt lũ lụt nghiêm trọng. Thành phố Santa Rosa, tỉnh Laguna, nằm dọc theo bờ hồ Laguna de Bay, là khu vực dễ bị ngập lụt do vị trí địa lý và tác động của biến đổi khí hậu. Ba phường ven hồ gồm Sinalhan, Aplaya và Caingin có tổng dân số lần lượt là khoảng 21.797, 15.519 và 21.597 người, với mật độ dân số dao động từ 123 đến 202 người/ha. Các đợt mưa lớn kéo dài và bão mạnh đã làm gia tăng nguy cơ ngập lụt, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống và sinh kế của người dân.

Mục tiêu chính của nghiên cứu là đánh giá mức độ tổn thương cộng đồng đối với lũ lụt tại ba phường này, thông qua khảo sát 150 hộ dân (50 hộ/phường) và phỏng vấn các cán bộ chính quyền địa phương. Nghiên cứu tập trung phân tích các yếu tố phơi nhiễm, độ nhạy cảm, tác động và khả năng thích ứng của cộng đồng với lũ lụt. Thời gian nghiên cứu diễn ra trong 4 tháng, từ tháng 3 đến tháng 6 năm 2017, tại thành phố Santa Rosa, Laguna. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp cơ sở dữ liệu quan trọng để xây dựng các chiến lược thích ứng và giảm thiểu rủi ro lũ lụt, góp phần nâng cao khả năng chống chịu của cộng đồng và giảm thiểu thiệt hại kinh tế - xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: phân tích tổn thương vật lý và tổn thương kinh tế - xã hội. Tổn thương vật lý bao gồm các yếu tố như cấu trúc nhà ở, độ cao nền nhà, số tầng, tuổi công trình và khoảng cách đến nguồn nước, ảnh hưởng trực tiếp đến mức độ thiệt hại khi xảy ra lũ lụt. Tổn thương kinh tế - xã hội tập trung vào các đặc điểm dân số như thu nhập, nghề nghiệp, trình độ học vấn, quy mô hộ gia đình, giới tính, tuổi tác và thời gian cư trú, phản ánh khả năng thích ứng và phục hồi của cộng đồng.

Khái niệm tổn thương được định nghĩa theo IPCC (2014) là mức độ dễ bị tổn thương và khả năng quản lý biến đổi khí hậu và các hiện tượng cực đoan. Các chỉ số tổn thương xã hội được sử dụng bao gồm năng lực cá nhân, năng lực hộ gia đình, vốn xã hội, nhận thức rủi ro và kinh nghiệm trước đây. Mô hình đánh giá tổn thương kết hợp dữ liệu địa lý (GIS), khảo sát cộng đồng và phân tích thống kê nhằm xác định các khu vực và nhóm dân cư dễ bị tổn thương nhất.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính gồm khảo sát hộ gia đình với 150 hộ (50 hộ/phường) tại ba phường Sinalhan, Aplaya và Caingin, cùng khảo sát chuyên gia với 4 cán bộ thành phố và 3 cán bộ phường. Phương pháp chọn mẫu là phi xác suất theo phương pháp chọn mẫu có chủ đích, ưu tiên các hộ chịu ảnh hưởng nặng nề bởi lũ lụt. Dữ liệu GPS của các hộ được thu thập để tạo bản đồ vị trí khảo sát và bản đồ phơi nhiễm lũ lụt bằng phần mềm ArcGIS 10.2.

Khảo sát sử dụng bảng câu hỏi gồm 7 phần: thông tin chung, hồ sơ nhân khẩu, thông tin nhà ở, hoạt động sinh kế, kinh nghiệm lũ lụt, chiến lược phục hồi và mạng lưới xã hội. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm Microsoft Excel 2010, sử dụng thống kê mô tả và phân tích phương sai (ANOVA) để kiểm định sự khác biệt giữa các nhóm. Bản đồ nguy cơ lũ lụt và phơi nhiễm dân số được xây dựng dựa trên dữ liệu từ Cục Khoáng sản và Địa chất Philippines (MGB) và PhilGIS.org.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Dân số và mật độ dân cư: Phường Sinalhan có dân số cao nhất (21.797 người) và mật độ dân cư lớn nhất (202 người/ha), tiếp theo là Aplaya (15.519 người, 157 người/ha) và Caingin (21.597 người, 123 người/ha). Mật độ dân cư cao làm tăng nguy cơ tổn thương do lũ lụt, gây khó khăn trong việc di tản và phục hồi.

2. Mức độ phơi nhiễm lũ lụt: Bản đồ phân vùng nguy cơ lũ lụt cho thấy Sinalhan có diện tích khu vực chịu ảnh hưởng lũ lụt rất cao (khoảng 77,78% diện tích thuộc vùng nguy cơ từ trung bình đến rất cao), cao hơn so với Caingin và Aplaya. Các khu vực gần bờ hồ Laguna de Bay có nguy cơ ngập lụt cao nhất.

3. Mức độ và thời gian ngập lụt: Khoảng 46-54% hộ dân trải qua mức nước lũ trên 1,63 m, với thời gian ngập kéo dài trên 1 tháng chiếm từ 94% đến 98% các hộ ở cả ba phường. Thời gian ngập kéo dài làm tăng thiệt hại về tài sản và ảnh hưởng đến sinh kế.

4. Tác động kinh tế - xã hội: Lũ lụt gây thiệt hại nghiêm trọng đến nhà cửa, tài sản và thu nhập của người dân. Các hộ gia đình có thu nhập thấp, trình độ học vấn thấp và thời gian cư trú ngắn hạn có khả năng thích ứng kém hơn. Các biện pháp ứng phó hiện tại chủ yếu dựa vào hỗ trợ từ chính quyền địa phương và cộng đồng.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sự khác biệt rõ rệt về mức độ tổn thương giữa ba phường, với Sinalhan là khu vực dễ bị tổn thương nhất do mật độ dân cư cao và diện tích vùng nguy cơ lũ lụt lớn. Thời gian ngập lụt kéo dài làm gia tăng thiệt hại vật chất và ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe cộng đồng. So sánh với các nghiên cứu tương tự tại Philippines và quốc tế, kết quả phù hợp với xu hướng gia tăng tổn thương do biến đổi khí hậu, đô thị hóa nhanh và quản lý tài nguyên kém hiệu quả.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ hộ dân theo mức nước lũ và thời gian ngập, bản đồ phân vùng nguy cơ lũ lụt và bản đồ mật độ dân cư để minh họa sự phân bố tổn thương. Phân tích ANOVA xác nhận sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa các nhóm dân cư và mức độ phơi nhiễm, củng cố tính chính xác của kết quả.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường hệ thống cảnh báo sớm: Phát triển và nâng cấp hệ thống cảnh báo lũ lụt tại các phường ven hồ, đảm bảo thông tin kịp thời đến người dân nhằm giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý Rủi ro Thiên tai thành phố và các phường.

2. Cải thiện hạ tầng thoát nước: Đầu tư nâng cấp hệ thống cống rãnh, kênh mương và các công trình thủy lợi để giảm thiểu ngập úng, đặc biệt tại các khu vực có mật độ dân cư cao như Sinalhan, trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Xây dựng và Ban Quản lý Đô thị.

3. Tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng: Tổ chức các chương trình đào tạo, tập huấn về phòng chống lũ lụt, kỹ năng ứng phó và thích ứng cho người dân, ưu tiên nhóm dễ tổn thương như người già, trẻ em và người thu nhập thấp, thực hiện liên tục hàng năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Văn hóa - Thông tin và các tổ chức xã hội.

4. Xây dựng chính sách hỗ trợ và bảo hiểm: Khuyến khích phát triển các chương trình bảo hiểm tài sản và hỗ trợ tài chính cho các hộ dân bị ảnh hưởng bởi lũ lụt, đồng thời xây dựng chính sách hỗ trợ tái định cư cho các khu vực nguy cơ cao trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố, các tổ chức tài chính và bảo hiểm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ quản lý nhà nước và chính quyền địa phương: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch phòng chống và ứng phó lũ lụt phù hợp với đặc điểm từng khu vực.

2. Nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực môi trường và quản lý rủi ro thiên tai: Tham khảo phương pháp luận và dữ liệu thực nghiệm để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về đánh giá tổn thương và thích ứng với biến đổi khí hậu.

3. Tổ chức phi chính phủ và cộng đồng dân cư: Áp dụng các khuyến nghị và chiến lược thích ứng nhằm nâng cao năng lực chống chịu và giảm thiểu thiệt hại do lũ lụt.

4. Nhà hoạch định chính sách và chuyên gia phát triển đô thị: Dựa trên phân tích tổn thương để thiết kế các dự án phát triển bền vững, cải thiện hạ tầng và quản lý tài nguyên hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao lại chọn ba phường Sinalhan, Aplaya và Caingin để nghiên cứu?
   Ba phường này nằm dọc bờ hồ Laguna de Bay và được xác định là vùng ngập lụt thường xuyên dựa trên bản đồ ngập lụt của thành phố Santa Rosa, có mật độ dân cư cao và chịu ảnh hưởng nặng nề từ các đợt mưa lớn và bão.

2. Phương pháp chọn mẫu khảo sát như thế nào?
   Nghiên cứu sử dụng phương pháp chọn mẫu có chủ đích, lựa chọn 50 hộ dân tại mỗi phường dựa trên đề xuất của cán bộ phường và sự sẵn sàng tham gia của người dân, nhằm tập trung vào các hộ chịu ảnh hưởng trực tiếp từ lũ lụt.

3. Các yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến tổn thương của cộng đồng?
   Mật độ dân cư cao, vị trí gần bờ hồ, cấu trúc nhà ở yếu kém, thu nhập thấp, trình độ học vấn hạn chế và thời gian ngập lụt kéo dài là những yếu tố chính làm tăng mức độ tổn thương.

4. Chính quyền địa phương đã có những biện pháp gì để giảm thiểu rủi ro?
   Hiện tại, chính quyền đã triển khai các biện pháp cảnh báo sớm, hỗ trợ cứu trợ và cải thiện hệ thống thoát nước nhưng vẫn còn hạn chế về nguồn lực và hiệu quả thực thi cần được nâng cao.

5. Nghiên cứu có đề xuất giải pháp cụ thể nào cho cộng đồng?
   Nghiên cứu đề xuất tăng cường hệ thống cảnh báo, cải thiện hạ tầng thoát nước, nâng cao nhận thức cộng đồng và xây dựng chính sách hỗ trợ bảo hiểm, tái định cư nhằm giảm thiểu thiệt hại do lũ lụt.

Kết luận

• Ba phường ven hồ Laguna de Bay tại Santa Rosa có mức độ tổn thương lũ lụt khác nhau, trong đó Sinalhan là khu vực dễ bị tổn thương nhất do mật độ dân cư và diện tích vùng nguy cơ cao.
• Thời gian ngập lụt kéo dài trên 1 tháng phổ biến, làm gia tăng thiệt hại về tài sản và ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe cộng đồng.
• Các yếu tố vật lý và kinh tế - xã hội như cấu trúc nhà ở, thu nhập, trình độ học vấn và quy mô hộ gia đình đóng vai trò quan trọng trong khả năng thích ứng với lũ lụt.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở dữ liệu và bản đồ nguy cơ phục vụ xây dựng chính sách và chiến lược giảm thiểu rủi ro hiệu quả.
• Các bước tiếp theo cần tập trung vào triển khai các giải pháp cảnh báo sớm, nâng cấp hạ tầng, đào tạo cộng đồng và hoàn thiện chính sách hỗ trợ nhằm tăng cường khả năng chống chịu của người dân.

Kêu gọi hành động: Các cơ quan quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các khuyến nghị nhằm giảm thiểu tác động của lũ lụt, bảo vệ sinh mạng và tài sản của người dân tại các vùng dễ bị tổn thương.