Tổng quan nghiên cứu
Hội chứng tiền đình (HCTĐ) là một rối loạn phổ biến với tỷ lệ ảnh hưởng từ 15% đến 35% dân số toàn cầu, đặc biệt gia tăng ở người cao tuổi. Tại Việt Nam, mặc dù chưa có khảo sát diện rộng, số lượng bệnh nhân mắc HCTĐ ngoại biên cần điều trị là rất lớn, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống do các triệu chứng như chóng mặt, rối loạn thăng bằng và đau đầu. Nghiên cứu này nhằm đánh giá tác dụng của bài thuốc Thận trước thang kết hợp điện châm trong điều trị HCTĐ ngoại biên thể đàm trọc trung trở theo Y học cổ truyền (YHCT). Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 6/2019 đến tháng 9/2020 tại Khoa Lão khoa, Bệnh viện Đa khoa Y học cổ truyền Hà Nội. Mục tiêu chính là đánh giá hiệu quả cải thiện các triệu chứng lâm sàng và theo dõi tác dụng không mong muốn của phương pháp điều trị kết hợp này. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bổ sung lựa chọn điều trị an toàn, hiệu quả cho bệnh nhân HCTĐ, đồng thời góp phần phát triển ứng dụng YHCT kết hợp Y học hiện đại trong thực hành lâm sàng.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên hai nền tảng lý thuyết chính: Y học cổ truyền và Y học hiện đại. Theo YHCT, HCTĐ thuộc phạm vi chứng "Huyễn vựng" với nguyên nhân chủ yếu do đàm thấp ứ trệ, thận dương hư, khí huyết lưỡng hư và can dương thượng cang. Bài thuốc Thận trước thang gồm Bạch linh, Bạch truật, Chích cam thảo và Can khương được sử dụng nhằm ôn ấm trung tiêu, kiện tỳ, trừ thấp, điều trị thể đàm trọc trung trở. Điện châm là phương pháp kích thích huyệt đạo bằng kim châm kết hợp xung điện, giúp điều hòa khí huyết, cân bằng âm dương, tăng cường chức năng kinh lạc. Theo Y học hiện đại, cơ quan tiền đình đóng vai trò quan trọng trong duy trì thăng bằng, với các triệu chứng HCTĐ xuất phát từ tổn thương dây thần kinh số VIII hoặc rối loạn chức năng tiền đình. Các thang điểm đánh giá chính gồm thang điểm EEV (đánh giá chóng mặt, rối loạn thăng bằng), thang điểm VAS (đau đầu) và thang điểm Pittsburgh (rối loạn giấc ngủ).
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng mở, tiến cứu, so sánh trước sau, có đối chứng với tổng số 60 bệnh nhân HCTĐ ngoại biên thể đàm trọc trung trở, được phân thành hai nhóm: nhóm nghiên cứu (30 bệnh nhân) điều trị bằng bài thuốc Thận trước thang kết hợp điện châm và nhóm đối chứng (30 bệnh nhân) điều trị bằng thuốc Cinnarizin và Nootripam kết hợp điện châm. Cỡ mẫu được chọn theo phương pháp thuận tiện, đảm bảo tương đồng về giới, tuổi và thời gian mắc bệnh. Thời gian điều trị là 15 ngày liên tục. Các chỉ tiêu theo dõi gồm đánh giá lâm sàng (thang điểm EEV, VAS, Pittsburgh), các chứng trạng YHCT, xét nghiệm cận lâm sàng (công thức máu, sinh hóa máu) và theo dõi tác dụng không mong muốn. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 20.0, sử dụng T-test và kiểm định 2 với mức ý nghĩa p < 0,05. Nghiên cứu được thực hiện tại Khoa Lão khoa, Bệnh viện Đa khoa Y học cổ truyền Hà Nội từ tháng 6/2019 đến tháng 9/2020.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Đặc điểm chung đối tượng nghiên cứu: Tuổi trung bình nhóm nghiên cứu là 70,37 ± 11,9, nhóm đối chứng 68,27 ± 10,77; tỷ lệ nữ chiếm 66,67% ở cả hai nhóm; phân bố BMI và cân nặng trong giới hạn bình thường, không có khác biệt ý nghĩa thống kê (p > 0,05). Tiền sử bệnh chủ yếu là thoái hóa cột sống cổ (46,67% nhóm đối chứng, 50% nhóm nghiên cứu) và rối loạn lipid máu (26,67% và 36,67%). Thời gian mắc bệnh chủ yếu dưới 1 tuần (43,33% nhóm đối chứng, 40% nhóm nghiên cứu).
Hiệu quả điều trị theo Y học hiện đại: Điểm EEV giảm đáng kể sau 7 và 15 ngày điều trị ở cả hai nhóm (p < 0,01), tuy nhiên không có sự khác biệt ý nghĩa giữa hai nhóm (p > 0,05). Điểm Pittsburgh cải thiện rõ rệt sau 15 ngày, nhóm nghiên cứu có mức cải thiện cao hơn nhóm đối chứng với p = 0,032. Điểm VAS giảm có ý nghĩa thống kê ở cả hai nhóm, nhóm nghiên cứu cải thiện hơn với p < 0,05.
Kết quả điều trị chung: Tỷ lệ kết quả tốt (giảm ≥ 90% điểm EEV) là 53,33% ở nhóm nghiên cứu và 43,33% ở nhóm đối chứng, không có sự khác biệt ý nghĩa (p > 0,05). Kết quả khá chiếm 33,33% và 36,67% tương ứng. Thời gian mắc bệnh không ảnh hưởng đáng kể đến kết quả điều trị.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy bài thuốc Thận trước thang kết hợp điện châm có hiệu quả tương đương với phác đồ điều trị chuẩn về cải thiện chóng mặt và rối loạn thăng bằng. Sự cải thiện điểm Pittsburgh và VAS ở nhóm nghiên cứu cho thấy phương pháp kết hợp có ưu thế trong cải thiện giấc ngủ và giảm đau đầu, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống. Nguyên nhân có thể do bài thuốc tập trung trừ thấp, kiện tỳ, ôn ấm trung tiêu, phối hợp với điện châm kích thích kinh lạc, điều hòa khí huyết, giảm ứ trệ đàm thấp – nguyên nhân chính theo YHCT gây HCTĐ. So với các nghiên cứu trước đây về điện châm và các bài thuốc cổ truyền khác, kết quả này củng cố vai trò của YHCT trong điều trị HCTĐ ngoại biên. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh điểm EEV, Pittsburgh và VAS trước và sau điều trị giữa hai nhóm, cũng như bảng phân loại kết quả điều trị chung. Tác dụng không mong muốn không ghi nhận sự khác biệt đáng kể, chứng tỏ tính an toàn của phương pháp.
Đề xuất và khuyến nghị
Áp dụng bài thuốc Thận trước thang kết hợp điện châm trong điều trị HCTĐ ngoại biên nhằm cải thiện triệu chứng chóng mặt, rối loạn thăng bằng và giấc ngủ, với thời gian điều trị tối thiểu 15 ngày. Chủ thể thực hiện: các cơ sở y học cổ truyền và bệnh viện đa khoa y học cổ truyền.
Đào tạo và nâng cao năng lực cho cán bộ y tế về kỹ thuật điện châm và sử dụng bài thuốc cổ truyền để đảm bảo hiệu quả và an toàn trong điều trị. Thời gian triển khai: 6-12 tháng.
Xây dựng phác đồ điều trị kết hợp YHCT và YHHĐ cho bệnh nhân HCTĐ nhằm tận dụng ưu điểm của cả hai phương pháp, tăng cường hiệu quả điều trị và giảm tác dụng phụ. Chủ thể: Bộ Y tế, các viện nghiên cứu y học cổ truyền.
Thực hiện nghiên cứu mở rộng với cỡ mẫu lớn hơn và theo dõi dài hạn để đánh giá hiệu quả bền vững và tác dụng không mong muốn lâu dài của phương pháp điều trị kết hợp. Thời gian: 1-2 năm.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Bác sĩ và chuyên gia y học cổ truyền: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc ứng dụng bài thuốc Thận trước thang kết hợp điện châm trong điều trị HCTĐ, giúp mở rộng lựa chọn điều trị.
Bác sĩ y học hiện đại và lâm sàng thần kinh: Tham khảo để hiểu thêm về phương pháp điều trị kết hợp YHCT và YHHĐ, nâng cao hiệu quả điều trị hội chứng tiền đình ngoại biên.
Nhà nghiên cứu và sinh viên y học cổ truyền: Tài liệu tham khảo quý giá về cơ sở lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả thử nghiệm lâm sàng trong lĩnh vực điều trị rối loạn tiền đình.
Quản lý y tế và hoạch định chính sách: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm để xây dựng chính sách phát triển y học cổ truyền kết hợp y học hiện đại, nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cộng đồng.
Câu hỏi thường gặp
Bài thuốc Thận trước thang có thành phần gì và tác dụng chính ra sao?
Bài thuốc gồm Bạch linh, Bạch truật, Chích cam thảo và Can khương, có tác dụng ôn ấm trung tiêu, kiện tỳ, trừ thấp, giúp cải thiện triệu chứng chóng mặt do đàm thấp ứ trệ theo YHCT.Điện châm hỗ trợ điều trị hội chứng tiền đình như thế nào?
Điện châm kích thích huyệt đạo bằng kim châm kết hợp xung điện, giúp điều hòa khí huyết, cân bằng âm dương, giảm ứ trệ, cải thiện chức năng kinh lạc và giảm triệu chứng chóng mặt, đau đầu.Hiệu quả điều trị của phương pháp kết hợp so với điều trị chuẩn ra sao?
Nghiên cứu cho thấy hiệu quả cải thiện chóng mặt, rối loạn thăng bằng tương đương, nhưng phương pháp kết hợp có ưu thế hơn trong cải thiện giấc ngủ và giảm đau đầu với sự khác biệt có ý nghĩa thống kê.Phương pháp điều trị có an toàn không?
Trong nghiên cứu, không ghi nhận tác dụng không mong muốn nghiêm trọng trên lâm sàng và cận lâm sàng, chứng tỏ tính an toàn của bài thuốc kết hợp điện châm trong điều trị HCTĐ.Thời gian điều trị tối thiểu để thấy hiệu quả là bao lâu?
Thời gian điều trị trong nghiên cứu là 15 ngày liên tục, với các chỉ số lâm sàng cải thiện rõ rệt sau 7 và 15 ngày, do đó khuyến nghị điều trị ít nhất 15 ngày để đạt hiệu quả.
Kết luận
- Bài thuốc Thận trước thang kết hợp điện châm có hiệu quả cải thiện triệu chứng chóng mặt, rối loạn thăng bằng và giấc ngủ ở bệnh nhân hội chứng tiền đình ngoại biên thể đàm trọc trung trở.
- Hiệu quả điều trị tương đương với phác đồ chuẩn, nhưng ưu thế hơn trong cải thiện giấc ngủ và giảm đau đầu.
- Phương pháp điều trị an toàn, không ghi nhận tác dụng không mong muốn nghiêm trọng.
- Nghiên cứu góp phần mở rộng lựa chọn điều trị kết hợp YHCT và YHHĐ cho bệnh nhân HCTĐ.
- Đề xuất triển khai áp dụng rộng rãi, đào tạo nhân lực và nghiên cứu mở rộng để củng cố bằng chứng khoa học.
Hành động tiếp theo: Các cơ sở y tế và nhà nghiên cứu nên phối hợp triển khai áp dụng và nghiên cứu tiếp theo nhằm nâng cao hiệu quả điều trị hội chứng tiền đình, đồng thời phát huy giá trị y học cổ truyền trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng.