Đánh giá độc tính và tác dụng bảo vệ tế bào gan của viên nang cthepab trong nghiên cứu thực nghiệm

• Tác giả: Trần Thị Mỹ Linh
• Người hướng dẫn: PGS. Lê Thị Tuyết
• Trường học: Học viện Y dược học cổ truyền Việt Nam
• Chuyên ngành: Y học cổ truyền
• Đề tài: Đánh Giá Độc Tính Và Tác Dụng Bảo Vệ Gan Của Viên Nang Cthepab
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Tổng quan về các bệnh lý gây hủy hoại tế bào gan
• 1.2. Tổng quan về bệnh Viêm gan B
• 1.3. Tồng quan về viêm gan do rượu
• 1.4. Tổng quan về tổn thương gan do thuốc
• 1.5. Viêm gan theo y học cổ truyền
• 1.6. Tổng quan về phương pháp nghiên cứu độc tính bán trường diễn và phương pháp thử nghiệm bảo vệ tế bào gan
• 1.7. Tổng quan về thuốc y học cổ truyền
• 1.8. Tổng quan về thử nghiệm độc tính bán trường diễn
• 1.9. Tổng quan về phương pháp thử nghiệm bảo vệ tế bào gan
• 1.10. Tổng quan về viên nang cứng CTHepaB
• 1.11. Đặc điểm bào chế viên nang cứng CTHepaB
• 1.12. Cơ sở xây dựng bài thuốc
• 1.13. Tình hình nghiên cứu về các bài thuốc điều trị và vị thuốc điều trị viêm gan B
• 1.14. Tình hình nghiên cứu trên thế giới về các bài thuốc điều trị viêm gan B
• 1.15. Tình hình nghiên cứu trong nước về các vị thuốc trong bài thuốc CTHepaB
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Chất liệu nghiên cứu
• 2.2. Chế phẩm làm nghiên cứu
• 2.3. Thiết bị máy móc và hóa chất
• 2.4. Đối tượng nghiên cứu
• 2.5. Tiêu chuẩn chọn mẫu
• 2.6. Địa điểm nghiên cứu
• 2.7. Thời gian nghiên cứu
• 2.8. Phương pháp nghiên cứu
• 2.9. Thiết kế nghiên cứu
• 2.10. Cỡ mẫu và cách chọn mẫu
• 2.11. Phương pháp nghiên cứu
• 2.12. Các biến số chỉ số trong nghiên cứu
• 2.13. Các biến số chỉ số trong nghiên cứu độc tính bán trường diễn
• 2.14. Các biến số chỉ số trong nghiên cứu tác dụng bảo vệ tế bào gan
• 2.15. Phương pháp phân tích và xử lý số liệu
• 2.16. Sai số và cách khống chế sai số
• 2.17. Đạo đức nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Kết quả nghiên cứu độc tính bán trường diễn của viên nang CTHepaB
• 3.2. Ảnh hưởng của viên nang CTHepaB lên tình trạng chung và sự thay đổi khối lượng của chuột cống trắng khi dùng dài ngày
• 3.3. Ảnh hưởng của CTHepaB lên điện tim chuột ở đạo trình DII
• 3.4. Ảnh hưởng của CTHepaB đến một số chỉ tiêu huyết học chuột
• 3.5. Ảnh hưởng của CTHepaB lên chức năng gan, thận chuột thực nghiệm
• 3.6. Đại thể và mô bệnh học gan, thận và lách của chuột thí nghiệm
• 3.7. Kết quả nghiên cứu tác dụng bảo vệ gan, chống oxy hóa của viên nang cứng trên mô hình thực nghiệm
• 3.8. Ảnh hưởng của CTHepaB trên khối lượng gan tương đối chuột nhắt trắng
• 3.9. Ảnh hưởng của CTHepaB lên hoạt độ AST, ALT trong huyết thanh chuột
• 3.10. Ảnh hưởng của CTHepaB lên hàm lượng MDA trong gan chuột nhắt trắng
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Về độc tính bán trường diễn của viên nang CTHepaB
• 4.2. Đối với thể trọng chuột
• 4.3. Đối với điện tim chuột ở đạo trình DII
• 4.4. Chức năng tạo máu
• 4.5. Chức năng gan, thận
• 4.6. Tổn thương đại thể các cơ quan
• 4.7. Tổn thương vi thể các cơ quan
• 4.8. Tác dụng bảo vệ tế bào gan của viên nang cứng CTHepaB trên thực nghiệm
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

Tóm tắt

I. Đánh giá độc tính của viên nang CTHepaB

Việc đánh giá độc tính của viên nang CTHepaB được thực hiện thông qua các thử nghiệm trên động vật thực nghiệm. Nghiên cứu này nhằm xác định mức độ an toàn của sản phẩm trước khi đưa vào sử dụng lâm sàng. Kết quả cho thấy viên nang CTHepaB không gây ra các triệu chứng độc tính nghiêm trọng trên chuột thí nghiệm. Các chỉ số như trọng lượng cơ thể, điện tim và các chỉ tiêu huyết học đều nằm trong giới hạn bình thường. Điều này cho thấy viên nang CTHepaB có thể được coi là an toàn khi sử dụng trong thời gian dài. Theo nghiên cứu, không có sự thay đổi đáng kể nào về chức năng gan và thận của chuột, điều này khẳng định rằng viên nang CTHepaB không gây tổn thương cho các cơ quan này. Việc đánh giá độc tính là một bước quan trọng trong quy trình phát triển thuốc, giúp đảm bảo rằng sản phẩm không gây hại cho người sử dụng.

1.1. Phương pháp nghiên cứu độc tính

Phương pháp nghiên cứu độc tính bán trường diễn được áp dụng để đánh giá tác động của viên nang CTHepaB. Nghiên cứu này bao gồm việc theo dõi các chỉ số sinh lý và sinh hóa của động vật thí nghiệm trong suốt thời gian thử nghiệm. Các chỉ số như trọng lượng cơ thể, điện tim, và các chỉ số huyết học được ghi nhận và phân tích. Kết quả cho thấy không có sự thay đổi đáng kể nào trong các chỉ số này, cho thấy viên nang CTHepaB không gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng. Việc sử dụng phương pháp này giúp cung cấp thông tin chi tiết về mức độ an toàn của sản phẩm, từ đó tạo cơ sở cho việc ứng dụng lâm sàng sau này.

II. Tác dụng bảo vệ gan của viên nang CTHepaB

Nghiên cứu về tác dụng bảo vệ gan của viên nang CTHepaB cho thấy sản phẩm này có khả năng bảo vệ tế bào gan khỏi các tổn thương do độc tố. Các thử nghiệm trên chuột thí nghiệm cho thấy viên nang CTHepaB giúp giảm nồng độ enzyme gan như AST và ALT, chỉ số cho thấy tình trạng tổn thương gan. Ngoài ra, hàm lượng MDA trong gan cũng giảm, cho thấy khả năng chống oxy hóa của sản phẩm. Kết quả này cho thấy viên nang CTHepaB có thể hỗ trợ trong việc điều trị các bệnh lý gan, đặc biệt là viêm gan B. Việc đánh giá tác dụng bảo vệ gan là rất quan trọng, vì gan là cơ quan chính trong việc thải độc và chuyển hóa chất dinh dưỡng. Sản phẩm này có thể trở thành một lựa chọn hữu ích trong việc điều trị và phòng ngừa các bệnh lý gan.

2.1. Cơ chế tác dụng bảo vệ gan

Cơ chế tác dụng bảo vệ gan của viên nang CTHepaB được nghiên cứu thông qua các chỉ số sinh hóa và mô bệnh học. Sản phẩm này có khả năng làm giảm stress oxy hóa, một trong những nguyên nhân chính gây tổn thương tế bào gan. Việc giảm nồng độ MDA cho thấy viên nang CTHepaB có tác dụng chống oxy hóa mạnh mẽ. Ngoài ra, viên nang còn giúp cải thiện chức năng gan thông qua việc điều chỉnh các chỉ số enzyme gan. Kết quả này cho thấy viên nang CTHepaB không chỉ an toàn mà còn có tác dụng tích cực trong việc bảo vệ gan khỏi các tác nhân gây hại. Điều này mở ra triển vọng cho việc sử dụng sản phẩm trong điều trị các bệnh lý gan, đặc biệt là viêm gan B.

Nội dung chính

Tổng quan nghiên cứu

Gan đóng vai trò quan trọng trong quá trình trao đổi chất và thải độc cơ thể. Tuy nhiên, các bệnh lý gan như viêm gan B, viêm gan do rượu, tổn thương gan do thuốc và xơ gan đang là vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, đặc biệt tại Việt Nam – một quốc gia có tỷ lệ nhiễm virus viêm gan B cao và thói quen sử dụng rượu bia phổ biến. Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới, hơn 350 triệu người trên thế giới mang virus viêm gan B mạn tính, với khoảng 2 triệu người tử vong mỗi năm do các biến chứng gan. Tại Việt Nam, việc sử dụng thuốc, hóa chất và rượu bia thiếu kiểm soát góp phần làm gia tăng tổn thương gan mạn tính. Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá độc tính bán trường diễn và tác dụng bảo vệ tế bào gan của viên nang CTHepaB – một chế phẩm từ bài thuốc y học cổ truyền gồm 8 dược liệu quý, được bào chế hiện đại dưới dạng viên nang cứng. Nghiên cứu được thực hiện trên chuột thí nghiệm trong khoảng thời gian từ tháng 10/2018 đến tháng 6/2019 tại Học viện Y dược học cổ truyền Việt Nam và Học viện Quân y. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp bằng chứng khoa học về tính an toàn và hiệu quả bảo vệ gan của viên nang CTHepaB, góp phần phát triển sản phẩm hỗ trợ điều trị viêm gan B và các bệnh lý gan liên quan.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Lý thuyết độc tính bán trường diễn: Đánh giá tác động của thuốc khi sử dụng dài ngày trên động vật thí nghiệm, nhằm xác định mức độ an toàn và khả năng gây độc tính tiềm ẩn.
• Mô hình tổn thương gan do paracetamol: Paracetamol quá liều gây tổn thương gan thông qua cơ chế sinh gốc tự do, peroxy hóa lipid màng tế bào gan, làm tăng các enzyme ALT, AST trong huyết thanh.
• Khái niệm bảo vệ tế bào gan: Đánh giá khả năng giảm tổn thương tế bào gan, chống oxy hóa và phục hồi chức năng gan thông qua các chỉ số sinh hóa và mô bệnh học.
• Khái niệm y học cổ truyền về bệnh gan: Bài thuốc CTHepaB dựa trên lý luận Y học cổ truyền với các vị thuốc có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, bổ khí huyết, lợi thấp, giúp bảo vệ và phục hồi gan.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu thực nghiệm trên chuột cống trắng (độc tính bán trường diễn) và chuột nhắt trắng (tác dụng bảo vệ gan).
• Cỡ mẫu và chọn mẫu: 30 chuột cống trắng chia 3 nhóm (mỗi nhóm 10 con) cho nghiên cứu độc tính; 50 chuột nhắt trắng chia 5 nhóm (mỗi nhóm 10 con) cho nghiên cứu tác dụng bảo vệ gan. Chuột được chọn theo tiêu chuẩn cân nặng, tuổi và sức khỏe, nuôi dưỡng trong điều kiện kiểm soát.
• Thiết kế nghiên cứu:
  • Độc tính bán trường diễn: Cho chuột uống viên nang CTHepaB liều 0,56 g/kg/ngày và 3,36 g/kg/ngày trong 90 ngày, theo dõi các chỉ số sinh hóa, huyết học, điện tim, cân nặng và mô bệnh học.
  • Tác dụng bảo vệ gan: Chuột được cho uống CTHepaB liều 0,96 g/kg/ngày và 1,92 g/kg/ngày trong 8 ngày, sau đó gây tổn thương gan bằng paracetamol liều 400 mg/kg, tiếp tục cho uống thuốc trong 2 ngày. Đánh giá hoạt độ enzyme ALT, AST, hàm lượng MDA gan, trọng lượng gan tương đối và mô bệnh học gan.
• Phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm SPSS 16, kiểm định Student’s t-test, mức ý nghĩa p < 0,05.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Độc tính bán trường diễn:

   • Chuột dùng viên nang CTHepaB liều cao (3,36 g/kg/ngày) và liều thấp (0,56 g/kg/ngày) trong 90 ngày không có sự khác biệt đáng kể về cân nặng so với nhóm chứng (p > 0,05).
   • Điện tim chuột không thay đổi về tần số, biên độ và không xuất hiện sóng bất thường trong suốt thời gian nghiên cứu (p > 0,05).
   • Các chỉ số huyết học như số lượng hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu, hematocrit, huyết sắc tố không có sự khác biệt có ý nghĩa giữa các nhóm (p > 0,05).

2. Tác dụng bảo vệ tế bào gan:

   • Viên nang CTHepaB làm giảm đáng kể hoạt độ enzyme ALT và AST trong huyết thanh chuột bị tổn thương gan do paracetamol, với mức giảm lần lượt khoảng 30-40% so với nhóm mô hình (p < 0,05).
   • Hàm lượng malondialdehyde (MDA) trong gan chuột giảm rõ rệt ở nhóm dùng CTHepaB, cho thấy tác dụng chống oxy hóa hiệu quả.
   • Trọng lượng gan tương đối của chuột dùng CTHepaB giảm so với nhóm mô hình, phản ánh giảm phù nề và tổn thương gan.
   • Quan sát mô bệnh học đại thể và vi thể gan cho thấy gan chuột nhóm CTHepaB ít tổn thương, tế bào gan được bảo vệ tốt hơn so với nhóm mô hình.

Thảo luận kết quả

Viên nang CTHepaB thể hiện tính an toàn cao khi sử dụng dài ngày trên chuột cống trắng, không gây ảnh hưởng đến các chỉ số sinh học quan trọng như cân nặng, điện tim và huyết học. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về các vị thuốc thành phần trong bài thuốc, vốn được biết đến với độc tính thấp. Tác dụng bảo vệ gan của CTHepaB trên mô hình tổn thương gan do paracetamol được thể hiện qua việc giảm enzyme ALT, AST và MDA – các chỉ số sinh hóa phản ánh tổn thương và stress oxy hóa tế bào gan. So sánh với thuốc tham chiếu Silymarin, CTHepaB cho thấy hiệu quả tương đương trong việc bảo vệ gan. Kết quả mô bệnh học củng cố thêm bằng chứng về khả năng giảm tổn thương gan của viên nang. Những phát hiện này phù hợp với các nghiên cứu quốc tế về các bài thuốc và dược liệu có tác dụng bảo vệ gan, đồng thời mở ra triển vọng ứng dụng viên nang CTHepaB trong hỗ trợ điều trị viêm gan B và các bệnh gan khác.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Triển khai nghiên cứu lâm sàng mở rộng: Thực hiện các thử nghiệm lâm sàng giai đoạn II và III để đánh giá hiệu quả và an toàn của viên nang CTHepaB trên bệnh nhân viêm gan B trong vòng 12-24 tháng, do các bệnh viện chuyên khoa gan mật chủ trì.

2. Phát triển sản phẩm và đăng ký lưu hành: Hoàn thiện quy trình bào chế, kiểm định chất lượng và đăng ký sản phẩm viên nang CTHepaB theo tiêu chuẩn Bộ Y tế trong 6-12 tháng, nhằm đưa sản phẩm ra thị trường phục vụ cộng đồng.

3. Tăng cường đào tạo và phổ biến kiến thức: Tổ chức các hội thảo, tập huấn cho cán bộ y tế và cộng đồng về lợi ích và cách sử dụng viên nang CTHepaB trong điều trị viêm gan B, trong vòng 6 tháng, do Học viện Y dược học cổ truyền phối hợp với các cơ sở y tế thực hiện.

4. Nghiên cứu cơ chế tác dụng sâu hơn: Tiến hành các nghiên cứu phân tử, sinh học để làm rõ cơ chế bảo vệ tế bào gan và ức chế virus của viên nang CTHepaB trong 12 tháng, do các viện nghiên cứu chuyên ngành đảm nhận.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà nghiên cứu y học cổ truyền và dược liệu: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu khoa học về độc tính và tác dụng bảo vệ gan của bài thuốc cổ truyền hiện đại hóa, hỗ trợ phát triển các sản phẩm mới.

2. Bác sĩ chuyên khoa gan mật và y học cổ truyền: Tham khảo để áp dụng viên nang CTHepaB trong điều trị hỗ trợ viêm gan B và các bệnh gan khác, nâng cao hiệu quả điều trị và giảm tác dụng phụ.

3. Nhà sản xuất dược phẩm và doanh nghiệp y dược cổ truyền: Cơ sở để phát triển, hoàn thiện và đăng ký sản phẩm viên nang CTHepaB, mở rộng thị trường thuốc từ dược liệu.

4. Sinh viên, học viên cao học ngành y học cổ truyền và y học hiện đại: Tài liệu tham khảo về phương pháp nghiên cứu độc tính bán trường diễn và thử nghiệm bảo vệ tế bào gan, nâng cao kiến thức thực nghiệm và ứng dụng.

Câu hỏi thường gặp

1. Viên nang CTHepaB có an toàn khi sử dụng lâu dài không?
   Nghiên cứu độc tính bán trường diễn trên chuột cống trắng trong 90 ngày cho thấy không có tác động tiêu cực đến cân nặng, điện tim và các chỉ số huyết học, chứng tỏ viên nang an toàn khi dùng dài ngày.

2. CTHepaB có tác dụng bảo vệ gan như thế nào?
   Viên nang làm giảm đáng kể enzyme ALT, AST và hàm lượng MDA trong gan chuột bị tổn thương do paracetamol, cho thấy khả năng giảm tổn thương tế bào gan và chống oxy hóa hiệu quả.

3. Liều dùng nghiên cứu trên chuột có tương đương với liều dùng trên người không?
   Liều dùng trên chuột được quy đổi dựa trên hệ số tương đương với liều dự kiến sử dụng trên người (4g/người/ngày), đảm bảo tính thực tiễn và khả năng áp dụng lâm sàng.

4. Viên nang CTHepaB có thể thay thế thuốc Tây trong điều trị viêm gan B không?
   Viên nang được nghiên cứu như một sản phẩm hỗ trợ bảo vệ gan và giảm tổn thương tế bào gan, không thay thế thuốc kháng virus nhưng có thể kết hợp để nâng cao hiệu quả điều trị.

5. Có thể áp dụng kết quả nghiên cứu này cho các bệnh gan khác không?
   Do cơ chế bảo vệ gan chung và tác dụng chống oxy hóa, viên nang CTHepaB có tiềm năng hỗ trợ điều trị các bệnh gan khác như viêm gan do rượu, xơ gan, tuy nhiên cần nghiên cứu thêm để khẳng định.

Kết luận

• Viên nang CTHepaB an toàn khi sử dụng dài ngày trên chuột, không gây độc tính đáng kể về sinh học và điện tim.
• CTHepaB có tác dụng bảo vệ tế bào gan hiệu quả trên mô hình tổn thương gan do paracetamol, giảm enzyme ALT, AST và MDA gan.
• Kết quả mô bệnh học củng cố khả năng giảm tổn thương gan của viên nang.
• Nghiên cứu mở ra hướng phát triển sản phẩm hỗ trợ điều trị viêm gan B và các bệnh gan liên quan.
• Đề xuất tiếp tục nghiên cứu lâm sàng, hoàn thiện sản phẩm và đào tạo ứng dụng trong thực tế.

Hành động tiếp theo là triển khai các nghiên cứu lâm sàng mở rộng và hoàn thiện quy trình sản xuất để đưa viên nang CTHepaB vào sử dụng rộng rãi, góp phần nâng cao chất lượng điều trị bệnh gan tại Việt Nam.