Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 bùng phát từ cuối năm 2019, việc chuyển đổi hình thức học tập từ trực tiếp sang trực tuyến đã trở thành xu hướng bắt buộc trên toàn cầu, trong đó có Việt Nam. Tại Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Huế, hơn 100 sinh viên năm hai chuyên ngành tiếng Anh đã trải qua hai học kỳ học trực tuyến môn kỹ năng nói tiếng Anh. Nghiên cứu này nhằm mục đích khảo sát cảm xúc mà sinh viên tự báo cáo khi tham gia các lớp học nói tiếng Anh trực tuyến, đồng thời phân tích tác động và nguồn gốc của những cảm xúc này đối với hiệu quả giao tiếp bằng tiếng Anh của họ. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn đại dịch Covid-19, khi các lớp học trực tiếp bị gián đoạn và chuyển sang hình thức trực tuyến. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng dạy và học kỹ năng nói tiếng Anh trực tuyến, giúp giáo viên và sinh viên hiểu rõ hơn về vai trò của cảm xúc trong quá trình học tập, từ đó điều chỉnh phương pháp giảng dạy và học tập phù hợp nhằm cải thiện hiệu quả giao tiếp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về cảm xúc trong lĩnh vực tiếp thu ngôn ngữ thứ hai (SLA) và ảnh hưởng của cảm xúc đến kỹ năng nói tiếng Anh. Theo Ellis (2015), SLA là quá trình học ngôn ngữ thứ hai một cách tự nhiên và không có chủ đích rõ ràng, bao gồm ba giai đoạn: hiểu, luyện tập và tự động hóa. Cảm xúc được định nghĩa là phản ứng đa diện đối với các sự kiện quan trọng liên quan đến mục tiêu cá nhân, đặc biệt là mục tiêu xã hội (Keltner, Oatley & Jenkins, 2014). Các cảm xúc này có thể là tích cực hoặc tiêu cực, ảnh hưởng đến sự tham gia và hiệu quả học tập của người học. Ngoài ra, nghiên cứu cũng vận dụng mô hình về các nguồn gốc cảm xúc trong lớp học ngoại ngữ, bao gồm yếu tố nội tại (như lo lắng, sợ bị đánh giá tiêu cực) và yếu tố bên ngoài (như tương tác xã hội, môi trường lớp học, công nghệ). Khái niệm về lớp học ảo và các đặc điểm cảm xúc trong môi trường học trực tuyến cũng được xem xét, đặc biệt là các yếu tố công nghệ và tương tác xã hội trong lớp học trực tuyến.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế phương pháp hỗn hợp (mixed methods) với hai giai đoạn: thu thập dữ liệu định lượng qua bảng hỏi và dữ liệu định tính qua phỏng vấn bán cấu trúc. Tổng cộng có 103 sinh viên năm hai chuyên ngành tiếng Anh tại Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Huế tham gia trả lời bảng hỏi, trong đó 7 sinh viên tình nguyện tham gia phỏng vấn sâu. Bảng hỏi gồm các câu hỏi đóng và mở, tập trung vào cảm xúc trải nghiệm trong các lớp học nói tiếng Anh trực tuyến, nguồn gốc và tác động của cảm xúc. Dữ liệu định lượng được phân tích bằng phần mềm SPSS với các thống kê mô tả và kiểm định độ tin cậy Cronbach’s alpha đạt 0.9 cho các nhóm câu hỏi chính. Dữ liệu phỏng vấn được mã hóa và phân tích theo phương pháp phân tích chủ đề của Braun và Clarke (2006). Quá trình thu thập dữ liệu diễn ra trong 5 tuần, từ tháng 6 đến tháng 7 năm 2022. Việc sử dụng phương pháp hỗn hợp giúp nghiên cứu có cái nhìn toàn diện, vừa có số liệu cụ thể vừa có phân tích sâu sắc về cảm xúc của sinh viên.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của cảm xúc đến kỹ năng nói tiếng Anh: Khoảng 75% sinh viên cho biết cảm xúc ảnh hưởng từ mức độ vừa phải đến khá nhiều đến khả năng nói tiếng Anh của họ, chỉ có 3% cảm thấy cảm xúc ít hoặc không ảnh hưởng.

  2. Cảm xúc liên quan đến yếu tố công nghệ:

    • Khi gặp sự cố kết nối internet không ổn định, 82 sinh viên cảm thấy lo lắng, 78 người cảm thấy bực bội, 60 người cảm thấy thất vọng, dẫn đến 41% sinh viên ngần ngại tham gia nói.
    • Thiếu kỹ năng sử dụng công nghệ cũng gây ra lo lắng (77 người), bực bội (67 người) và thất vọng (65 người), khiến 44.8% sinh viên ngại nói.
    • Tuy nhiên, khi nói qua thiết bị kỹ thuật số, 67 sinh viên cảm thấy hài lòng, 62 người cảm thấy phấn khích, thúc đẩy 52.2% sinh viên sẵn sàng nói, dù vẫn có 56 người cảm thấy lo lắng và 54 người bực bội.
  3. Cảm xúc liên quan đến tương tác xã hội:

    • Khi phải nói mà không có tương tác trực tiếp, 72 sinh viên cảm thấy hài lòng, trong đó 44.4% sẵn sàng nói, nhưng cũng có 40.3% ngại nói.
    • Cảm xúc tích cực như tự hào, phấn khích và hài lòng thúc đẩy sự tham gia, trong khi cảm xúc tiêu cực như cô lập, lo lắng làm giảm sự tham gia.
  4. Nguồn gốc cảm xúc:

    • Các yếu tố công nghệ như kết nối internet, khả năng sử dụng thiết bị kỹ thuật số là nguồn gốc chính gây ra cảm xúc tiêu cực.
    • Tương tác xã hội hạn chế trong môi trường trực tuyến cũng là nguyên nhân gây ra cảm xúc cô lập và lo lắng.
    • Một số sinh viên phát triển kỹ năng công nghệ qua thời gian, từ đó cảm xúc tích cực được hình thành.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy cảm xúc đóng vai trò quan trọng trong việc ảnh hưởng đến khả năng nói tiếng Anh của sinh viên trong môi trường học trực tuyến. Cảm xúc tiêu cực chủ yếu xuất phát từ các vấn đề công nghệ và thiếu tương tác xã hội thực sự, điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về cảm xúc trong lớp học trực tuyến (El-Dakhs et al., 2022; O’Regan, 2003). Sự lo lắng và bực bội do kết nối internet kém và thiếu kỹ năng công nghệ làm giảm sự tự tin và khả năng tham gia của sinh viên. Tuy nhiên, cảm xúc tích cực như hài lòng và phấn khích khi sử dụng thiết bị kỹ thuật số hoặc khi cảm thấy thoải mái trong môi trường học tại nhà cũng thúc đẩy sự chủ động giao tiếp. Việc thiếu tương tác trực tiếp làm tăng cảm giác cô lập, nhưng cũng tạo điều kiện cho những sinh viên hướng nội bộc lộ ý kiến dễ dàng hơn qua môi trường ảo. Các biểu đồ tần suất cảm xúc và tỷ lệ sinh viên ngại hoặc sẵn sàng nói có thể minh họa rõ nét mối quan hệ giữa cảm xúc và hiệu quả giao tiếp. So sánh với các nghiên cứu trong và ngoài nước, kết quả này góp phần làm rõ hơn về đặc điểm cảm xúc trong lớp học nói tiếng Anh trực tuyến tại Việt Nam trong bối cảnh đại dịch.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo kỹ năng công nghệ cho sinh viên: Tổ chức các khóa học ngắn hạn về sử dụng phần mềm, thiết bị kỹ thuật số nhằm giảm bớt lo lắng và bực bội do thiếu kỹ năng, nâng cao tỷ lệ sinh viên sẵn sàng tham gia nói. Thời gian thực hiện: 3 tháng; Chủ thể: Khoa Ngoại ngữ và Trung tâm Công nghệ thông tin.

  2. Cải thiện hạ tầng mạng và hỗ trợ kỹ thuật: Đảm bảo kết nối internet ổn định trong khuôn viên trường và hỗ trợ kỹ thuật kịp thời khi sinh viên gặp sự cố. Mục tiêu giảm thiểu cảm xúc tiêu cực do công nghệ gây ra. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Ban quản lý trường và phòng Công nghệ thông tin.

  3. Tăng cường tương tác xã hội trong lớp học trực tuyến: Thiết kế các hoạt động nhóm, thảo luận nhỏ, trò chơi tương tác để giảm cảm giác cô lập, tăng cảm xúc tích cực và sự tham gia của sinh viên. Thời gian: áp dụng ngay trong các học kỳ tiếp theo; Chủ thể: Giảng viên bộ môn.

  4. Hỗ trợ tâm lý và xây dựng môi trường học tập tích cực: Tổ chức các buổi tư vấn, chia sẻ kinh nghiệm quản lý cảm xúc, khuyến khích sinh viên chia sẻ cảm xúc để giảm lo lắng và tăng tự tin. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Phòng Công tác sinh viên và Khoa Ngoại ngữ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên tiếng Anh tại các trường đại học: Nghiên cứu cung cấp thông tin về cảm xúc sinh viên trong lớp học trực tuyến, giúp điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp để tăng hiệu quả giao tiếp.

  2. Sinh viên chuyên ngành tiếng Anh: Hiểu rõ về tác động của cảm xúc đến kỹ năng nói, từ đó chủ động quản lý cảm xúc và phát triển kỹ năng giao tiếp trong môi trường trực tuyến.

  3. Nhà quản lý giáo dục và cán bộ công nghệ thông tin: Cung cấp cơ sở để cải thiện hạ tầng kỹ thuật và xây dựng chính sách hỗ trợ học tập trực tuyến hiệu quả.

  4. Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực giáo dục và tâm lý học: Tài liệu tham khảo quý giá về mối quan hệ giữa cảm xúc và học tập trực tuyến, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch.

Câu hỏi thường gặp

  1. Cảm xúc tiêu cực phổ biến nhất trong lớp học nói trực tuyến là gì?
    Lo lắng, bực bội và thất vọng do sự cố kết nối internet và thiếu kỹ năng công nghệ là những cảm xúc tiêu cực phổ biến nhất, ảnh hưởng đến sự tham gia của sinh viên.

  2. Cảm xúc tích cực giúp sinh viên nói tiếng Anh tốt hơn như thế nào?
    Cảm xúc như hài lòng, phấn khích và tự hào thúc đẩy sự tự tin và chủ động tham gia các hoạt động nói, từ đó cải thiện kỹ năng giao tiếp.

  3. Làm thế nào để giảm cảm giác cô lập trong lớp học trực tuyến?
    Tăng cường các hoạt động tương tác nhóm, thảo luận và trò chơi trực tuyến giúp sinh viên cảm thấy gắn kết hơn với bạn bè và giảng viên.

  4. Tại sao kỹ năng công nghệ lại quan trọng trong học trực tuyến?
    Kỹ năng công nghệ giúp sinh viên xử lý các vấn đề kỹ thuật nhanh chóng, giảm bớt lo lắng và tăng khả năng tham gia hiệu quả trong lớp học.

  5. Giảng viên có thể làm gì để hỗ trợ sinh viên về mặt cảm xúc?
    Giảng viên nên tạo môi trường học tập thân thiện, cung cấp hướng dẫn rõ ràng, khích lệ sinh viên và hỗ trợ kỹ thuật kịp thời để giảm áp lực và tăng động lực học tập.

Kết luận

  • Cảm xúc đóng vai trò quan trọng trong việc ảnh hưởng đến khả năng nói tiếng Anh của sinh viên trong môi trường học trực tuyến.
  • Các yếu tố công nghệ và tương tác xã hội là nguồn gốc chính gây ra cảm xúc tích cực và tiêu cực.
  • Sinh viên trải nghiệm nhiều cảm xúc tiêu cực hơn khi gặp khó khăn về công nghệ và thiếu tương tác trực tiếp.
  • Cảm xúc tích cực thúc đẩy sự chủ động và tự tin trong giao tiếp tiếng Anh.
  • Các giải pháp về đào tạo kỹ năng công nghệ, cải thiện hạ tầng, tăng cường tương tác và hỗ trợ tâm lý cần được triển khai ngay để nâng cao hiệu quả học tập trực tuyến.

Hành động tiếp theo: Các giảng viên và nhà quản lý giáo dục nên áp dụng các khuyến nghị từ nghiên cứu để cải thiện môi trường học tập trực tuyến, đồng thời sinh viên cần chủ động quản lý cảm xúc để phát triển kỹ năng nói tiếng Anh hiệu quả hơn.