Tổng quan nghiên cứu

Cải cách hành chính (CCHC) là một trong những nội dung trọng yếu được nhiều quốc gia quan tâm nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước. Tại Việt Nam, đặc biệt trong giai đoạn 2011-2020, Chính phủ đã ban hành nhiều nghị quyết và đề án nhằm thúc đẩy CCHC, trong đó cơ chế “một cửa” được xem là giải pháp đột phá trong cải cách thủ tục hành chính (TTHC). Huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam, với 22 xã, thị trấn và diện tích 384,75 km², đã triển khai mô hình “một cửa” từ năm 2009, nhằm đơn giản hóa quy trình giải quyết hồ sơ hành chính, giảm phiền hà cho người dân và tổ chức.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng, đánh giá hiệu quả và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả CCHC theo cơ chế “một cửa” tại UBND huyện Thăng Bình trong giai đoạn 2015-2020. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại bộ phận một cửa của UBND huyện và 22 xã, thị trấn; phạm vi thời gian tập trung vào giai đoạn 2015-2020 với số liệu điều tra cuối năm 2020. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần hoàn thiện mô hình CCHC cấp huyện, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội địa phương, đồng thời làm cơ sở tham khảo cho các địa phương khác trong cả nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên phương pháp luận chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng về CCHC. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết cải cách hành chính: Nhấn mạnh quá trình thay đổi có kế hoạch nhằm nâng cao năng lực, hiệu lực và hiệu quả của bộ máy hành chính nhà nước, tập trung vào cải cách thể chế, tổ chức, nhân sự và tài chính công.

  • Mô hình cơ chế “một cửa”: Là phương thức tổ chức giải quyết TTHC tại một điểm tiếp nhận duy nhất, giúp giảm thiểu thủ tục rườm rà, tăng tính minh bạch và thuận tiện cho người dân, tổ chức.

Các khái niệm chính bao gồm: cải cách thủ tục hành chính, cơ chế một cửa, hiệu quả quản lý hành chính, sự hài lòng của người dân, và vai trò của cán bộ công chức trong cải cách.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp từ các báo cáo tổng kết CCHC giai đoạn 2015-2020, tài liệu pháp luật liên quan; số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát, phỏng vấn cán bộ công chức và người dân tại bộ phận một cửa của UBND huyện và các xã, thị trấn.

  • Phương pháp thu thập số liệu: Thống kê, điều tra xã hội học bằng bảng hỏi (100 phiếu, gồm 50 phiếu cán bộ công chức và 50 phiếu công dân, tổ chức), phỏng vấn sâu các lãnh đạo phòng ban, trưởng bộ phận một cửa và người dân.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định lượng bằng thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm; phân tích định tính qua phỏng vấn và quan sát thực tế; so sánh với các mô hình cải cách hành chính tại các địa phương khác như Quế Sơn, Tam Kỳ, Đà Nẵng.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích số liệu từ năm 2015 đến cuối năm 2020, tập trung đánh giá kết quả triển khai mô hình “một cửa” tại huyện Thăng Bình.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả rút ngắn thời gian giải quyết hồ sơ: Thời gian giải quyết TTHC tại huyện Thăng Bình đã được rút ngắn đáng kể. Ví dụ, thủ tục đất đai giảm từ 12 lượt đi lại xuống còn 3 lượt; cấp phép xây dựng giảm 2 ngày; đăng ký kinh doanh giảm 1,5 ngày so với quy định pháp luật. Tỷ lệ hồ sơ giải quyết đúng hạn đạt 92% năm 2019.

  2. Tăng số lượng hồ sơ được giải quyết: Số lượng hồ sơ tiếp nhận và trả kết quả tăng nhanh qua các năm. Năm 2019, UBND huyện tiếp nhận và giải quyết hơn 2.600 hồ sơ thuộc 5 lĩnh vực chính (đất đai, tư pháp, kế hoạch - đầu tư, xây dựng, lao động - thương binh và xã hội), với tỷ lệ hồ sơ tồn đọng và trễ hạn giảm xuống còn khoảng 2,1%.

  3. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công chức: Đội ngũ cán bộ công chức tại bộ phận một cửa có trình độ chuyên môn cao (36 người có trình độ Thạc sĩ trong tổng số 105 cán bộ huyện), được đào tạo bài bản, trang bị đồng phục, thẻ công chức và các thiết bị hiện đại. Tuy nhiên, khảo sát cho thấy 40% người dân đánh giá trình độ xử lý công việc của cán bộ ở mức trung bình, 52,5% đánh giá tinh thần trách nhiệm chưa cao, và 44% phản ánh phải đi lại nhiều lần do chưa được giải quyết kịp thời.

  4. Công khai, minh bạch thủ tục hành chính: Tất cả thủ tục, lệ phí, biểu mẫu được niêm yết công khai tại bộ phận một cửa và trên trang web huyện, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và tổ chức giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước.

Thảo luận kết quả

Việc rút ngắn thời gian giải quyết hồ sơ và tăng số lượng hồ sơ được xử lý phản ánh hiệu quả tích cực của mô hình “một cửa” trong cải cách thủ tục hành chính tại huyện Thăng Bình. So với các địa phương như Quế Sơn và Tam Kỳ, Thăng Bình đã học hỏi và áp dụng nhiều kinh nghiệm, tuy nhiên vẫn còn hạn chế do triển khai muộn và phạm vi áp dụng còn hẹp (chỉ 4/7 lĩnh vực theo quy định).

Chất lượng cán bộ công chức được nâng cao nhưng vẫn còn khoảng cách về kỹ năng giao tiếp và xử lý tình huống, ảnh hưởng đến sự hài lòng của người dân. Điều này tương đồng với các nghiên cứu về cải cách hành chính tại các địa phương khác, cho thấy yếu tố con người vẫn là thách thức lớn trong cải cách.

Việc công khai thủ tục và áp dụng công nghệ thông tin (như hệ thống ISO 9001:2008, chuyển văn bản qua mạng) góp phần minh bạch hóa quy trình, giảm phiền hà và tăng tính hiệu quả. Tuy nhiên, một số thủ tục vẫn còn phức tạp do yêu cầu giấy tờ bổ sung không cần thiết, gây khó khăn cho người dân.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ hồ sơ giải quyết đúng hạn qua các năm, bảng so sánh thời gian giải quyết thủ tục trước và sau khi áp dụng cơ chế “một cửa”, cũng như biểu đồ khảo sát mức độ hài lòng của người dân.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Mở rộng phạm vi áp dụng cơ chế “một cửa”: Đẩy mạnh triển khai cơ chế “một cửa” cho tất cả 7 lĩnh vực theo quy định, nhằm đáp ứng đầy đủ nhu cầu của người dân và tổ chức. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với các phòng ban chuyên môn.

  2. Nâng cao năng lực và kỹ năng cán bộ công chức: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng giao tiếp, xử lý tình huống và nghiệp vụ hành chính cho cán bộ một cửa, đồng thời tăng cường đánh giá, khen thưởng và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Thời gian: liên tục hàng năm. Chủ thể: Phòng Nội vụ huyện.

  3. Đơn giản hóa thủ tục hành chính và giảm giấy tờ không cần thiết: Rà soát, loại bỏ các yêu cầu giấy tờ bổ sung không phù hợp, chuẩn hóa mẫu đơn, tờ khai theo hướng dễ hiểu, dễ thực hiện. Thời gian: 6-12 tháng. Chủ thể: UBND huyện phối hợp Sở Nội vụ và các cơ quan liên quan.

  4. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin: Phát triển hệ thống một cửa điện tử, tích hợp liên thông giữa các phòng ban, cho phép người dân nộp hồ sơ và nhận kết quả trực tuyến, giảm thời gian và chi phí đi lại. Thời gian: 2 năm. Chủ thể: UBND huyện, Trung tâm CNTT tỉnh Quảng Nam.

  5. Tăng cường công tác giám sát và phản hồi từ người dân: Thiết lập kênh tiếp nhận ý kiến, phản ánh của người dân về chất lượng dịch vụ hành chính, tổ chức khảo sát định kỳ mức độ hài lòng để điều chỉnh kịp thời. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Văn phòng HĐND & UBND huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức làm việc tại bộ phận một cửa: Nghiên cứu giúp nâng cao nhận thức, kỹ năng và hiểu biết về quy trình cải cách thủ tục hành chính, từ đó cải thiện chất lượng phục vụ người dân.

  2. Lãnh đạo UBND các cấp huyện, xã: Tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch cải cách hành chính phù hợp với thực tiễn địa phương, đồng thời áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý.

  3. Nhà nghiên cứu, sinh viên ngành Luật Hành chính và Quản lý Nhà nước: Tài liệu tham khảo quý giá về thực trạng và giải pháp cải cách hành chính theo cơ chế “một cửa” tại cấp huyện, góp phần phát triển học thuật và thực tiễn.

  4. Các tổ chức, doanh nghiệp và người dân: Hiểu rõ hơn về quy trình, quyền lợi và nghĩa vụ khi thực hiện thủ tục hành chính, từ đó chủ động tham gia giám sát và phản hồi nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Cơ chế “một cửa” là gì và có vai trò như thế nào trong cải cách hành chính?
    Cơ chế “một cửa” là phương thức tổ chức giải quyết thủ tục hành chính tại một điểm tiếp nhận duy nhất, giúp giảm thiểu thủ tục rườm rà, tăng tính minh bạch và thuận tiện cho người dân. Vai trò chính là rút ngắn thời gian giải quyết hồ sơ, giảm phiền hà và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

  2. Thời gian giải quyết thủ tục hành chính tại huyện Thăng Bình đã được cải thiện ra sao?
    Thời gian giải quyết các thủ tục như đất đai giảm từ 12 lượt đi lại xuống còn 3 lượt; cấp phép xây dựng giảm 2 ngày; đăng ký kinh doanh giảm 1,5 ngày so với quy định. Tỷ lệ hồ sơ giải quyết đúng hạn đạt khoảng 92% năm 2019.

  3. Những khó khăn chính trong việc thực hiện cơ chế “một cửa” tại huyện Thăng Bình là gì?
    Khó khăn gồm phạm vi áp dụng còn hạn chế, một số thủ tục hành chính vẫn phức tạp, cán bộ công chức còn thiếu kinh nghiệm và kỹ năng giao tiếp, dẫn đến sự hài lòng của người dân chưa cao, cùng với việc trễ hạn hồ sơ do vắng mặt người có thẩm quyền ký duyệt.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực cán bộ công chức tại bộ phận một cửa?
    Cần tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng giao tiếp, xử lý tình huống và nghiệp vụ hành chính; tăng cường đánh giá, khen thưởng và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm; đồng thời trang bị đầy đủ công cụ làm việc hiện đại.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin đóng vai trò thế nào trong cải cách thủ tục hành chính?
    Ứng dụng CNTT giúp minh bạch hóa quy trình, giảm phiền hà, tiết kiệm thời gian và chi phí cho người dân. Ví dụ như hệ thống quản lý chất lượng ISO 9001:2008, chuyển văn bản qua mạng, và phát triển hệ thống một cửa điện tử cho phép nộp hồ sơ và nhận kết quả trực tuyến.

Kết luận

  • Cơ chế “một cửa” tại UBND huyện Thăng Bình đã góp phần rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục hành chính, giảm phiền hà cho người dân và tổ chức, với tỷ lệ hồ sơ giải quyết đúng hạn đạt 92% năm 2019.
  • Số lượng hồ sơ được tiếp nhận và giải quyết tăng nhanh qua các năm, đặc biệt trong các lĩnh vực đất đai, tư pháp và đăng ký kinh doanh.
  • Đội ngũ cán bộ công chức được nâng cao về trình độ chuyên môn và trang bị hiện đại, tuy nhiên vẫn cần cải thiện kỹ năng giao tiếp và xử lý tình huống để nâng cao sự hài lòng của người dân.
  • Việc công khai thủ tục hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin đã tạo điều kiện thuận lợi, minh bạch trong giải quyết hồ sơ.
  • Đề xuất mở rộng phạm vi áp dụng cơ chế “một cửa”, nâng cao năng lực cán bộ, đơn giản hóa thủ tục và tăng cường ứng dụng CNTT là các bước tiếp theo cần thực hiện trong 1-2 năm tới.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý và cán bộ công chức tại huyện Thăng Bình cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả cải cách hành chính, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh để phục vụ người dân ngày càng tốt hơn.