Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh nền kinh tế tri thức hiện nay, tri thức được xem là nguồn tài nguyên chiến lược quan trọng, đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh và hiệu quả hoạt động của tổ chức. Việc chia sẻ tri thức giữa các cá nhân trong tổ chức không chỉ giúp chuyển giao kiến thức cá nhân thành tri thức tổ chức mà còn thúc đẩy sự đổi mới và tăng cường hiệu quả công việc. Tuy nhiên, trong khu vực công, đặc biệt tại các cơ quan hành chính nhà nước như Sở Tài chính tỉnh Khánh Hòa, việc chia sẻ tri thức còn gặp nhiều khó khăn do đặc thù tổ chức, cơ chế làm việc và văn hóa công sở.
Luận văn thạc sĩ này tập trung nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi chia sẻ tri thức của công chức tại Sở Tài chính tỉnh Khánh Hòa, với mục tiêu xác định các nhân tố tác động, đo lường mức độ ảnh hưởng và đề xuất các giải pháp quản trị nhằm nâng cao hiệu quả chia sẻ tri thức. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 11 đến tháng 12 năm 2020, khảo sát 152 công chức tại Sở Tài chính và các phòng Tài chính - Kế hoạch cấp huyện thuộc tỉnh Khánh Hòa.
Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho lãnh đạo Sở Tài chính trong việc xây dựng chính sách thúc đẩy chia sẻ tri thức, góp phần nâng cao năng lực hoạt động và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Đồng thời, kết quả nghiên cứu cũng đóng góp vào kho tàng lý thuyết về quản trị tri thức trong khu vực công tại Việt Nam.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên hai lý thuyết nền tảng chính: Lý thuyết doanh nghiệp từ góc nhìn tri thức (Knowledge-Based View - KBV) và Lý thuyết quản trị dựa trên nguồn lực (Resource-Based View - RBV). KBV nhấn mạnh vai trò của tri thức như nguồn lực chiến lược quan trọng nhất của tổ chức, trong khi RBV tập trung vào việc sử dụng các nguồn lực và năng lực để tạo lợi thế cạnh tranh bền vững.
Nghiên cứu tập trung vào 5 khái niệm chính:
- Niềm tin: Sự kỳ vọng và tin tưởng giữa các cá nhân trong tổ chức, tạo điều kiện thuận lợi cho chia sẻ tri thức.
- Giao tiếp: Quá trình trao đổi thông tin và tri thức giữa các nhân viên, là yếu tố trung tâm thúc đẩy chia sẻ tri thức.
- Lãnh đạo: Vai trò của nhà lãnh đạo trong việc tạo môi trường và khuyến khích chia sẻ tri thức.
- Cấu trúc tổ chức: Cách thức tổ chức phân chia nhiệm vụ, quyền hạn và phối hợp công việc giữa các phòng ban.
- Hệ thống công nghệ thông tin: Công cụ và nền tảng hỗ trợ việc lưu trữ, trao đổi và chia sẻ tri thức trong tổ chức.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp gồm nghiên cứu định tính và định lượng. Giai đoạn định tính được thực hiện qua thảo luận nhóm và phỏng vấn trực tiếp với các công chức Sở Tài chính nhằm hiệu chỉnh thang đo và mô hình nghiên cứu. Giai đoạn định lượng tiến hành khảo sát 152 công chức tại Sở Tài chính và các phòng Tài chính - Kế hoạch cấp huyện tỉnh Khánh Hòa bằng bảng câu hỏi chuẩn hóa.
Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS phiên bản 26.0, bao gồm kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc các biến, và phân tích hồi quy tuyến tính bội để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu. Mẫu khảo sát được chọn theo phương pháp thuận tiện nhằm đảm bảo tính khả thi và đại diện cho đối tượng nghiên cứu.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Niềm tin có ảnh hưởng tích cực và mạnh mẽ đến hành vi chia sẻ tri thức của công chức, với hệ số hồi quy beta đạt mức cao nhất trong các yếu tố nghiên cứu. Khoảng 85% người tham gia khảo sát đồng ý rằng niềm tin giữa đồng nghiệp giúp họ cảm thấy an tâm khi chia sẻ tri thức.
Giao tiếp được đánh giá là yếu tố quan trọng thứ hai, với 78% công chức cho biết môi trường giao tiếp mở và cởi mở thúc đẩy họ trao đổi thông tin và kinh nghiệm công việc.
Lãnh đạo có tác động tích cực rõ rệt, khi 74% công chức nhận thấy sự quan tâm và khuyến khích từ lãnh đạo giúp họ chủ động chia sẻ tri thức hơn.
Hệ thống công nghệ thông tin cũng đóng vai trò quan trọng, với 70% công chức cảm thấy các công cụ CNTT hiện có hỗ trợ hiệu quả cho việc trao đổi và lưu trữ tri thức.
Cấu trúc tổ chức có ảnh hưởng tích cực nhưng mức độ thấp hơn so với các yếu tố trên, với 65% công chức đánh giá các quy trình và luồng thông tin trong tổ chức tạo điều kiện thuận lợi cho chia sẻ tri thức.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây trong và ngoài nước, khẳng định vai trò then chốt của niềm tin, giao tiếp và lãnh đạo trong việc thúc đẩy chia sẻ tri thức. Niềm tin tạo ra môi trường an toàn, giảm thiểu sự e ngại và lo sợ mất quyền lực khi chia sẻ tri thức. Giao tiếp hiệu quả giúp phá vỡ rào cản thông tin và tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau giữa các cá nhân.
Vai trò của lãnh đạo được thể hiện qua việc tạo động lực, xây dựng văn hóa chia sẻ và cung cấp nguồn lực cần thiết. Hệ thống công nghệ thông tin hỗ trợ việc lưu trữ và truy cập tri thức, tuy nhiên cần được nâng cấp để phù hợp hơn với nhu cầu thực tế. Cấu trúc tổ chức hiện tại còn tồn tại một số hạn chế về sự linh hoạt và phối hợp giữa các phòng ban, ảnh hưởng đến hiệu quả chia sẻ tri thức.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ đồng thuận của công chức với từng yếu tố, hoặc bảng hồi quy chi tiết các hệ số và mức ý nghĩa thống kê, giúp minh chứng rõ ràng cho các phát hiện.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường xây dựng niềm tin nội bộ: Tổ chức các hoạt động giao lưu, đào tạo kỹ năng mềm nhằm nâng cao sự tin tưởng giữa các công chức, dự kiến thực hiện trong 6 tháng tới, do Ban lãnh đạo Sở Tài chính chủ trì.
Phát triển môi trường giao tiếp mở: Thiết lập các kênh trao đổi thông tin chính thức và không chính thức, khuyến khích thảo luận nhóm và chia sẻ kinh nghiệm, thực hiện liên tục và đánh giá định kỳ hàng năm, do phòng Hành chính tổ chức.
Nâng cao vai trò lãnh đạo trong quản trị tri thức: Tổ chức các khóa đào tạo về lãnh đạo kiến thức cho cán bộ quản lý, xây dựng chính sách khuyến khích lãnh đạo chủ động chia sẻ và hỗ trợ nhân viên, triển khai trong vòng 1 năm, do Ban Giám đốc phối hợp với phòng Đào tạo.
Cải tiến hệ thống công nghệ thông tin: Đầu tư nâng cấp phần mềm quản lý tri thức, tích hợp các công cụ hỗ trợ chia sẻ trực tuyến, đảm bảo tính thân thiện và dễ sử dụng, kế hoạch thực hiện trong 12 tháng, do phòng CNTT chịu trách nhiệm.
Tối ưu hóa cấu trúc tổ chức và quy trình làm việc: Rà soát, điều chỉnh các quy trình phối hợp giữa các phòng ban để tăng cường luồng thông tin và giảm thiểu rào cản chia sẻ tri thức, thực hiện trong 9 tháng, do Ban Quản lý dự án phối hợp các phòng ban liên quan.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Lãnh đạo các cơ quan hành chính công: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến chia sẻ tri thức để xây dựng chính sách quản trị hiệu quả, nâng cao năng suất và chất lượng công việc.
Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản trị kinh doanh, Quản lý nhà nước: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp luận và kết quả thực nghiệm trong lĩnh vực quản trị tri thức khu vực công.
Chuyên viên nhân sự và đào tạo: Áp dụng các giải pháp nâng cao kỹ năng giao tiếp, xây dựng văn hóa tin cậy và phát triển năng lực lãnh đạo nhằm thúc đẩy chia sẻ tri thức trong tổ chức.
Phòng công nghệ thông tin các cơ quan nhà nước: Tham khảo các đề xuất về cải tiến hệ thống CNTT hỗ trợ quản trị tri thức, từ đó phát triển các giải pháp công nghệ phù hợp.
Câu hỏi thường gặp
Tại sao niềm tin lại quan trọng trong chia sẻ tri thức?
Niềm tin tạo ra môi trường an toàn, giúp công chức không lo sợ mất quyền lực hay bị đánh giá khi chia sẻ tri thức. Ví dụ, 85% công chức khảo sát đồng ý rằng niềm tin giữa đồng nghiệp thúc đẩy họ chia sẻ thông tin.Giao tiếp ảnh hưởng thế nào đến chia sẻ tri thức?
Giao tiếp hiệu quả giúp phá vỡ rào cản thông tin, tạo điều kiện cho trao đổi kinh nghiệm và kiến thức. Môi trường giao tiếp mở được 78% công chức đánh giá là thúc đẩy chia sẻ tri thức.Vai trò của lãnh đạo trong quản trị tri thức là gì?
Lãnh đạo tạo động lực, xây dựng văn hóa chia sẻ và cung cấp nguồn lực cần thiết. 74% công chức cho biết sự khuyến khích từ lãnh đạo giúp họ chủ động chia sẻ tri thức.Hệ thống công nghệ thông tin hỗ trợ chia sẻ tri thức ra sao?
CNTT cung cấp công cụ lưu trữ, truy cập và trao đổi tri thức nhanh chóng, thuận tiện. 70% công chức cảm thấy các công cụ hiện có hỗ trợ hiệu quả cho việc chia sẻ.Cấu trúc tổ chức có ảnh hưởng như thế nào?
Cấu trúc tổ chức linh hoạt, quy trình phối hợp tốt giúp luồng thông tin lưu thông dễ dàng, tạo điều kiện thuận lợi cho chia sẻ tri thức. Tuy nhiên, chỉ 65% công chức đánh giá cao yếu tố này, cho thấy còn nhiều hạn chế cần cải thiện.
Kết luận
- Xác định 5 yếu tố chính ảnh hưởng tích cực đến chia sẻ tri thức của công chức tại Sở Tài chính tỉnh Khánh Hòa: Niềm tin, Giao tiếp, Lãnh đạo, Hệ thống công nghệ thông tin và Cấu trúc tổ chức.
- Niềm tin và giao tiếp là hai yếu tố có tác động mạnh nhất, đóng vai trò nền tảng trong việc thúc đẩy chia sẻ tri thức.
- Lãnh đạo có vai trò quan trọng trong việc tạo môi trường và khuyến khích hành vi chia sẻ tri thức.
- Hệ thống công nghệ thông tin và cấu trúc tổ chức cần được cải tiến để hỗ trợ hiệu quả hơn cho quá trình chia sẻ tri thức.
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao các yếu tố ảnh hưởng, góp phần tăng cường hiệu quả quản trị tri thức trong khu vực công.
Hành động tiếp theo: Lãnh đạo Sở Tài chính và các phòng ban liên quan nên triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng tới, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời. Đề nghị các nhà nghiên cứu tiếp tục mở rộng nghiên cứu tại các cơ quan hành chính khác để so sánh và hoàn thiện mô hình quản trị tri thức trong khu vực công.
Kêu gọi hành động: Các cơ quan nhà nước cần nhận thức rõ tầm quan trọng của chia sẻ tri thức và chủ động áp dụng các giải pháp quản trị tri thức nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và phục vụ cộng đồng tốt hơn.