Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế tri thức hiện nay, trí thức được xem là nguồn tài nguyên chiến lược quan trọng, đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh và hiệu quả hoạt động của tổ chức. Tại Việt Nam, đặc biệt trong khu vực công, việc quản trị tri thức và chia sẻ tri thức còn nhiều hạn chế do đặc thù cơ chế làm việc, cấu trúc tổ chức và văn hóa công vụ. Tỉnh Khánh Hòa, với Sở Tài chính là đơn vị hành chính công trọng yếu, đang đối mặt với thách thức trong việc duy trì và phát triển nguồn tri thức của đội ngũ công chức, nhất là khi lực lượng công chức trẻ hóa và có sự luân chuyển nhân sự thường xuyên.

Luận văn thạc sĩ này tập trung nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi chia sẻ tri thức của công chức tại Sở Tài chính tỉnh Khánh Hòa, nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị tri thức trong tổ chức. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 11 đến tháng 12 năm 2020, với cỡ mẫu 152 công chức thuộc Sở Tài chính và các phòng Tài chính - Kế hoạch cấp huyện. Mục tiêu chính là xác định và đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố như niềm tin, giao tiếp, lãnh đạo, cấu trúc tổ chức và hệ thống công nghệ thông tin đến chia sẻ tri thức, từ đó đưa ra các hàm ý quản trị phù hợp.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao sự liên kết, gắn bó giữa các cá nhân, thúc đẩy trao đổi thông tin và kinh nghiệm, góp phần nâng cao năng lực hoạt động và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của Sở Tài chính tỉnh Khánh Hòa.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết nền tảng chính: Lý thuyết doanh nghiệp dựa trên tri thức (Knowledge-Based View - KBV) và Lý thuyết quản trị dựa trên nguồn lực (Resource-Based View - RBV). KBV nhấn mạnh vai trò của tri thức như một nguồn lực chiến lược quan trọng, trong khi RBV tập trung vào việc sử dụng nguồn lực và năng lực để tạo lợi thế cạnh tranh bền vững cho tổ chức.

Các khái niệm chính được nghiên cứu bao gồm:

  • Tri thức: Bao gồm tri thức tường minh (có thể ghi chép, truyền đạt) và tri thức tiềm ẩn (dựa trên kinh nghiệm cá nhân, khó diễn đạt).
  • Chia sẻ tri thức: Quá trình trao đổi, phổ biến tri thức giữa các cá nhân và nhóm nhằm tạo ra nguồn lực giá trị cho tổ chức.
  • Niềm tin: Sự kỳ vọng và tin tưởng giữa các cá nhân trong tổ chức, là điều kiện cần thiết để chia sẻ tri thức hiệu quả.
  • Giao tiếp: Môi trường trao đổi thông tin mở, hỗ trợ sự tương tác và chia sẻ tri thức.
  • Lãnh đạo: Vai trò của người lãnh đạo trong việc tạo môi trường, truyền cảm hứng và khuyến khích chia sẻ tri thức.
  • Cấu trúc tổ chức: Cách thức tổ chức hoạt động, phân chia nhiệm vụ và luồng thông tin giữa các bộ phận.
  • Hệ thống công nghệ thông tin: Công cụ và nền tảng hỗ trợ việc lưu trữ, trao đổi và chia sẻ tri thức trong tổ chức.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp gồm nghiên cứu định tính và định lượng. Giai đoạn định tính được thực hiện qua thảo luận nhóm và phỏng vấn tay đôi với các công chức Sở Tài chính để hiệu chỉnh mô hình và thang đo. Giai đoạn định lượng tiến hành khảo sát với 152 phiếu khảo sát hợp lệ, thu thập từ công chức tại Sở Tài chính và các phòng Tài chính - Kế hoạch cấp huyện tỉnh Khánh Hòa.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS 26.0 với các kỹ thuật:

  • Kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha.
  • Phân tích nhân tố khám phá (EFA) để đánh giá giá trị thang đo.
  • Phân tích hồi quy tuyến tính bội để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu.
  • Kiểm định sự khác biệt về chia sẻ tri thức theo các đặc điểm cá nhân bằng T-Test và ANOVA.

Quy trình nghiên cứu gồm hai giai đoạn chính: nghiên cứu sơ bộ (định tính) và nghiên cứu chính thức (định lượng), đảm bảo tính khoa học và phù hợp với thực tiễn tại Sở Tài chính tỉnh Khánh Hòa.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Niềm tin có ảnh hưởng tích cực đến chia sẻ tri thức với hệ số Beta = 0,222 (p < 0,01). Niềm tin tạo điều kiện cho sự tin tưởng lẫn nhau, thúc đẩy nhân viên chia sẻ kinh nghiệm và thông tin hữu ích.

  2. Giao tiếp là yếu tố có tác động mạnh nhất với hệ số Beta = 0,471 (p < 0,01). Môi trường giao tiếp mở, đối thoại trực tiếp và hợp tác nhóm giúp tăng cường trao đổi tri thức hiệu quả.

  3. Lãnh đạo có ảnh hưởng tích cực với hệ số Beta = 0,164 (p < 0,01). Vai trò lãnh đạo trong việc truyền cảm hứng, tạo môi trường tin cậy và khuyến khích chia sẻ tri thức là rất quan trọng.

  4. Hệ thống công nghệ thông tin cũng tác động tích cực với hệ số Beta = 0,168 (p < 0,01). Công nghệ thông tin hiện đại hỗ trợ việc lưu trữ, truy cập và trao đổi tri thức nhanh chóng, thuận tiện.

  5. Cấu trúc tổ chức không có ảnh hưởng đáng kể đến chia sẻ tri thức (p = 0,062 > 0,05), có thể do quy trình làm việc hiện tại chưa tạo điều kiện phối hợp và trao đổi tri thức hiệu quả giữa các phòng ban.

Ngoài ra, phân tích sự khác biệt theo đặc điểm cá nhân cho thấy:

  • Độ tuổi và thâm niên công tác có sự khác biệt ý nghĩa thống kê về chia sẻ tri thức (p < 0,05).
  • Giới tính, trình độ học vấn và tình trạng công việc không có sự khác biệt đáng kể.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây trong và ngoài nước, khẳng định vai trò quan trọng của niềm tin, giao tiếp, lãnh đạo và công nghệ thông tin trong thúc đẩy chia sẻ tri thức. Giao tiếp trực tiếp được xem là yếu tố trung tâm, giúp nhân viên trao đổi thông tin và kinh nghiệm một cách hiệu quả nhất.

Niềm tin được xem là nền tảng cho mọi mối quan hệ xã hội, tạo điều kiện cho sự hợp tác và chia sẻ tri thức. Lãnh đạo đóng vai trò là hình mẫu và người tạo môi trường làm việc tin cậy, ảnh hưởng tích cực đến thái độ và hành vi chia sẻ tri thức của nhân viên.

Hệ thống công nghệ thông tin hiện đại giúp giảm thiểu rào cản về không gian và thời gian, tạo điều kiện thuận lợi cho việc lưu trữ và trao đổi tri thức. Tuy nhiên, cấu trúc tổ chức chưa phát huy hiệu quả trong việc hỗ trợ chia sẻ tri thức, có thể do quy trình làm việc còn cứng nhắc, thiếu sự phối hợp liên phòng ban.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố (Beta) và bảng phân tích ANOVA về sự khác biệt chia sẻ tri thức theo đặc điểm cá nhân, giúp minh họa rõ ràng các phát hiện chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường giao tiếp nội bộ: Thiết lập các nhóm thảo luận, tổ chức các buổi họp, hội thảo chuyên đề nhằm thúc đẩy trao đổi thông tin và kinh nghiệm. Đào tạo kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm cho công chức trong vòng 6-12 tháng, do Ban lãnh đạo Sở và phòng nhân sự phối hợp thực hiện.

  2. Xây dựng và củng cố niềm tin trong tổ chức: Phát triển hệ thống giá trị và văn hóa tổ chức dựa trên sự tin tưởng lẫn nhau. Tổ chức các hoạt động xây dựng đội ngũ, tạo môi trường làm việc cởi mở, minh bạch trong 12 tháng tới, do Ban lãnh đạo Sở chủ trì.

  3. Đầu tư và nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin: Trang bị phần mềm quản lý tri thức, hệ thống lưu trữ và chia sẻ tài liệu điện tử, xây dựng mạng xã hội nội bộ. Hoàn thành trong 18 tháng, do phòng công nghệ thông tin phối hợp với các phòng nghiệp vụ thực hiện.

  4. Phát huy vai trò lãnh đạo: Đào tạo kỹ năng lãnh đạo, truyền cảm hứng và quản lý tri thức cho cán bộ quản lý. Khuyến khích lãnh đạo làm gương trong việc chia sẻ tri thức. Thực hiện liên tục, đánh giá hàng năm, do Ban lãnh đạo Sở và phòng đào tạo tổ chức.

  5. Cải tiến quy trình làm việc và cấu trúc tổ chức: Rà soát, điều chỉnh quy trình công việc để tăng cường phối hợp liên phòng ban, tạo điều kiện thuận lợi cho chia sẻ tri thức. Thực hiện trong 12 tháng, do Ban lãnh đạo Sở và phòng tổ chức cán bộ đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và quản lý Sở Tài chính tỉnh Khánh Hòa: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến chia sẻ tri thức, từ đó xây dựng chính sách và môi trường làm việc hiệu quả.

  2. Cán bộ công chức trong các phòng ban tài chính - kế hoạch cấp huyện: Hiểu rõ vai trò của mình trong việc chia sẻ tri thức, nâng cao hiệu quả công việc và phối hợp nhóm.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản trị kinh doanh, Quản lý công: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp và kết quả để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về quản trị tri thức trong khu vực công.

  4. Chuyên gia tư vấn cải cách hành chính và phát triển nguồn nhân lực: Áp dụng các giải pháp đề xuất để hỗ trợ các tổ chức công nâng cao năng lực quản trị tri thức và hiệu quả hoạt động.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giao tiếp lại là yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến chia sẻ tri thức?
    Giao tiếp trực tiếp giúp nhân viên trao đổi thông tin, kinh nghiệm một cách nhanh chóng và hiệu quả, tạo điều kiện thuận lợi cho việc chia sẻ tri thức trong tổ chức.

  2. Niềm tin ảnh hưởng như thế nào đến hành vi chia sẻ tri thức?
    Niềm tin tạo ra sự tin tưởng lẫn nhau giữa các cá nhân, giảm bớt lo ngại về việc chia sẻ thông tin, từ đó thúc đẩy sự hợp tác và chia sẻ tri thức.

  3. Vai trò của lãnh đạo trong quản trị tri thức là gì?
    Lãnh đạo truyền cảm hứng, tạo môi trường tin cậy và khuyến khích nhân viên chia sẻ tri thức, đồng thời làm gương trong việc chia sẻ và học hỏi.

  4. Hệ thống công nghệ thông tin hỗ trợ chia sẻ tri thức ra sao?
    Công nghệ thông tin cung cấp các công cụ lưu trữ, truy cập và trao đổi tri thức nhanh chóng, giảm thiểu rào cản về không gian và thời gian.

  5. Tại sao cấu trúc tổ chức không có ảnh hưởng đáng kể trong nghiên cứu này?
    Có thể do quy trình làm việc hiện tại chưa tạo điều kiện phối hợp và trao đổi tri thức hiệu quả giữa các phòng ban, dẫn đến cấu trúc tổ chức chưa phát huy vai trò hỗ trợ chia sẻ tri thức.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định 4 yếu tố chính ảnh hưởng tích cực đến chia sẻ tri thức của công chức Sở Tài chính Khánh Hòa: Giao tiếp, Niềm tin, Lãnh đạo và Hệ thống công nghệ thông tin.
  • Giao tiếp là yếu tố có tác động mạnh nhất, nhấn mạnh vai trò của môi trường trao đổi thông tin mở và hợp tác nhóm.
  • Cấu trúc tổ chức không có ảnh hưởng đáng kể, gợi ý cần cải tiến quy trình và cơ chế phối hợp nội bộ.
  • Độ tuổi và thâm niên công tác ảnh hưởng đến hành vi chia sẻ tri thức, trong khi giới tính, trình độ học vấn và tình trạng công việc không có sự khác biệt đáng kể.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào tăng cường giao tiếp, xây dựng niềm tin, nâng cấp công nghệ thông tin và phát huy vai trò lãnh đạo nhằm thúc đẩy chia sẻ tri thức hiệu quả.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý Sở Tài chính Khánh Hòa nên triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng các yếu tố ảnh hưởng để nâng cao hiệu quả quản trị tri thức trong tổ chức.

Kêu gọi hành động: Đề nghị các cán bộ, công chức và lãnh đạo Sở Tài chính tỉnh Khánh Hòa tích cực tham gia các hoạt động đào tạo, thảo luận nhóm và áp dụng công nghệ mới nhằm thúc đẩy văn hóa chia sẻ tri thức, góp phần nâng cao hiệu quả công việc và phát triển bền vững tổ chức.