## Tổng quan nghiên cứu

Việt Nam là quốc gia đa dân tộc với 54 dân tộc và hơn 90 ngôn ngữ khác nhau, trong đó dân tộc Tày chiếm khoảng 49,2% dân số huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên. Tuy nhiên, xu hướng hội nhập quốc tế và các yếu tố xã hội đã dẫn đến nguy cơ mai một tiếng mẹ đẻ của các dân tộc thiểu số, đặc biệt là tiếng Tày. Theo ước tính, số người sử dụng tiếng mẹ đẻ trong các thế hệ trẻ ngày càng giảm, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc bảo tồn văn hóa dân tộc. Vấn đề bảo tồn tiếng mẹ đẻ cho học sinh dân tộc Tày tại các trường trung học cơ sở huyện Định Hóa trở nên cấp thiết nhằm duy trì bản sắc văn hóa và nâng cao chất lượng giáo dục vùng dân tộc thiểu số.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng quản lý giáo dục bảo tồn tiếng mẹ đẻ cho học sinh dân tộc Tày, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả công tác này tại 23 trường trung học cơ sở trên địa bàn huyện Định Hóa. Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2016-2018, với sự tham gia của 30 cán bộ quản lý và 115 giáo viên. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần bảo tồn ngôn ngữ dân tộc, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục vùng dân tộc thiểu số, góp phần phát triển bền vững kinh tế - xã hội địa phương.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục, giáo dục bảo tồn tiếng mẹ đẻ và lý thuyết văn hóa - ngôn ngữ. 

- **Lý thuyết quản lý giáo dục**: Quản lý là quá trình tác động có tổ chức, có định hướng của chủ thể quản lý (hiệu trưởng, cán bộ quản lý) đến đối tượng quản lý (giáo viên, học sinh) nhằm đạt mục tiêu giáo dục bảo tồn tiếng mẹ đẻ.
- **Lý thuyết giáo dục bảo tồn tiếng mẹ đẻ**: Giáo dục bảo tồn tiếng mẹ đẻ là quá trình tổ chức các hoạt động giáo dục nhằm duy trì và phát triển việc sử dụng tiếng mẹ đẻ trong nhà trường, góp phần bảo tồn văn hóa dân tộc.
- **Lý thuyết văn hóa - ngôn ngữ**: Ngôn ngữ là yếu tố cấu thành văn hóa và là phương tiện lưu giữ, truyền tải các giá trị văn hóa đặc trưng của dân tộc.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý giáo dục, bảo tồn tiếng mẹ đẻ, giáo dục song ngữ, văn hóa dân tộc, và môi trường giáo dục.

### Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn:

- **Nguồn dữ liệu**: Thu thập từ 23 trường trung học cơ sở huyện Định Hóa, với 30 cán bộ quản lý và 115 giáo viên tham gia khảo sát.
- **Phương pháp chọn mẫu**: Chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường và đối tượng nghiên cứu.
- **Phương pháp thu thập dữ liệu**: Sử dụng bảng hỏi, phỏng vấn sâu, quan sát thực tế và xin ý kiến chuyên gia.
- **Phương pháp phân tích**: Phân tích định tính và định lượng, sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu thống kê.
- **Timeline nghiên cứu**: Nghiên cứu được tiến hành trong giai đoạn 2016-2018, tập trung khảo sát thực trạng, đánh giá và đề xuất biện pháp quản lý giáo dục bảo tồn tiếng mẹ đẻ.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

1. **Thực trạng quản lý giáo dục bảo tồn tiếng mẹ đẻ còn nhiều hạn chế**: Khoảng 65% cán bộ quản lý và giáo viên cho biết công tác quản lý chưa được chú trọng đúng mức, thiếu kế hoạch cụ thể và nguồn lực hỗ trợ.
2. **Nhận thức về tầm quan trọng của bảo tồn tiếng mẹ đẻ**: 78% giáo viên và 70% học sinh nhận thức đúng đắn về vai trò của tiếng mẹ đẻ trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.
3. **Hình thức giáo dục bảo tồn tiếng mẹ đẻ chủ yếu là giáo dục song ngữ yếu**: Chỉ khoảng 20% trường thực hiện giáo dục song ngữ mạnh, dẫn đến nguy cơ tiếng mẹ đẻ bị mai một dần.
4. **Sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội còn hạn chế**: Chỉ 55% giáo viên đánh giá sự phối hợp này đạt mức trung bình trở lên, ảnh hưởng đến môi trường sử dụng tiếng mẹ đẻ cho học sinh.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do thiếu sự quan tâm đúng mức từ phía lãnh đạo nhà trường và các cấp quản lý giáo dục, cũng như thiếu nguồn lực về đội ngũ giáo viên có năng lực dạy tiếng dân tộc. So với các nghiên cứu ở các nước như Mỹ, Trung Quốc, và Singapore, việc bảo tồn tiếng mẹ đẻ tại huyện Định Hóa còn nhiều khó khăn do chưa có chính sách và chương trình giáo dục song ngữ mạnh mẽ. Kết quả khảo sát có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức và thực hiện các hoạt động bảo tồn tiếng mẹ đẻ tại các trường.

Việc giáo dục bảo tồn tiếng mẹ đẻ không chỉ giúp duy trì ngôn ngữ mà còn góp phần phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, tăng cường sự tự hào dân tộc và nâng cao chất lượng giáo dục vùng dân tộc thiểu số. Do đó, cần có các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm khắc phục những hạn chế hiện tại.

## Đề xuất và khuyến nghị

1. **Tăng cường nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên** về vai trò của giáo dục bảo tồn tiếng mẹ đẻ thông qua các khóa đào tạo, hội thảo chuyên đề trong vòng 1 năm, do Sở Giáo dục và Đào tạo chủ trì.
2. **Hoàn thiện kế hoạch và chương trình giáo dục bảo tồn tiếng mẹ đẻ** theo hướng giáo dục song ngữ mạnh, đảm bảo ít nhất 10% thời lượng học tập dành cho tiếng mẹ đẻ, triển khai trong 2 năm tới tại các trường THCS.
3. **Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng** để tạo môi trường sử dụng tiếng mẹ đẻ thường xuyên cho học sinh, thông qua các hoạt động ngoại khóa và câu lạc bộ văn hóa dân tộc, thực hiện liên tục hàng năm.
4. **Đầu tư nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên** bằng cách tổ chức bồi dưỡng chuyên môn về dạy tiếng dân tộc, ưu tiên tuyển dụng giáo viên bản địa, hoàn thành trong vòng 18 tháng.
5. **Huy động nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất** từ ngân sách nhà nước và các tổ chức xã hội để hỗ trợ công tác giáo dục bảo tồn tiếng mẹ đẻ, đảm bảo trang thiết bị, tài liệu học tập phù hợp.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. **Cán bộ quản lý giáo dục**: Nhận diện thực trạng và các biện pháp quản lý giáo dục bảo tồn tiếng mẹ đẻ, áp dụng vào công tác quản lý tại các trường vùng dân tộc thiểu số.
2. **Giáo viên dạy tiếng dân tộc và giáo viên chủ nhiệm**: Nắm bắt các phương pháp giáo dục bảo tồn tiếng mẹ đẻ, tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ và giáo dục song ngữ hiệu quả.
3. **Nhà hoạch định chính sách giáo dục và văn hóa**: Tham khảo cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, chương trình giáo dục phù hợp với đặc thù vùng dân tộc thiểu số.
4. **Các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng dân tộc thiểu số**: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo để phối hợp với nhà trường trong việc bảo tồn và phát huy tiếng mẹ đẻ.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Tại sao cần bảo tồn tiếng mẹ đẻ cho học sinh dân tộc Tày?**  
Bảo tồn tiếng mẹ đẻ giúp duy trì bản sắc văn hóa, tăng cường sự tự hào dân tộc và hỗ trợ học sinh tiếp thu kiến thức hiệu quả hơn trong giáo dục chính quy.

2. **Phương pháp giáo dục bảo tồn tiếng mẹ đẻ hiệu quả là gì?**  
Giáo dục song ngữ mạnh, kết hợp dạy tiếng mẹ đẻ với tiếng phổ thông, cùng các hoạt động ngoại khóa và câu lạc bộ văn hóa giúp học sinh sử dụng tiếng mẹ đẻ thường xuyên.

3. **Ai là chủ thể quản lý giáo dục bảo tồn tiếng mẹ đẻ?**  
Hiệu trưởng và cán bộ quản lý nhà trường là chủ thể chính, phối hợp với giáo viên, phụ huynh và cộng đồng trong việc tổ chức và quản lý hoạt động giáo dục bảo tồn tiếng mẹ đẻ.

4. **Những khó khăn chính trong quản lý giáo dục bảo tồn tiếng mẹ đẻ hiện nay?**  
Thiếu kế hoạch cụ thể, nguồn lực hạn chế, đội ngũ giáo viên chưa đủ năng lực và sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội chưa chặt chẽ.

5. **Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn tiếng mẹ đẻ?**  
Cần tăng cường đào tạo cán bộ quản lý và giáo viên, hoàn thiện chương trình giáo dục song ngữ, huy động nguồn lực và tạo môi trường sử dụng tiếng mẹ đẻ trong và ngoài nhà trường.

## Kết luận

- Quản lý giáo dục bảo tồn tiếng mẹ đẻ cho học sinh dân tộc Tày tại huyện Định Hóa còn nhiều hạn chế về kế hoạch, nguồn lực và nhận thức.  
- Giáo dục bảo tồn tiếng mẹ đẻ góp phần quan trọng trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa và nâng cao chất lượng giáo dục vùng dân tộc thiểu số.  
- Cần áp dụng các biện pháp quản lý đồng bộ, tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội.  
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý, hoàn thiện chương trình giáo dục song ngữ mạnh.  
- Khuyến nghị các cơ quan quản lý giáo dục, nhà trường và cộng đồng dân tộc thiểu số phối hợp triển khai thực hiện trong vòng 2-3 năm tới để bảo tồn và phát huy tiếng mẹ đẻ hiệu quả.

**Hành động tiếp theo:** Các trường trung học cơ sở huyện Định Hóa cần xây dựng kế hoạch chi tiết, tổ chức tập huấn cho cán bộ quản lý và giáo viên, đồng thời tăng cường truyền thông về vai trò của bảo tồn tiếng mẹ đẻ nhằm nâng cao nhận thức và hiệu quả thực hiện.