Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh Việt Nam với gần 100 triệu dân và hơn 20 triệu học sinh, sinh viên, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin và mạng Internet đã tạo điều kiện thuận lợi cho giáo dục trực tuyến phát triển mạnh mẽ. Tại Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh, việc áp dụng mô hình học trực tuyến đã trở thành xu hướng tất yếu nhằm nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng nhu cầu học tập linh hoạt của sinh viên. Nghiên cứu này tập trung khảo sát các yếu tố quyết định kết quả học tập của sinh viên trong giáo dục trực tuyến tại trường, với mục tiêu xác định các nhân tố ảnh hưởng tích cực và tiêu cực, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả học tập.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm 200 sinh viên thuộc các khoa đào tạo chất lượng cao của trường, khảo sát trong năm 2020. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp bằng chứng thực nghiệm về mối quan hệ giữa các yếu tố như giảng viên, cấu trúc khóa học, phản hồi, động lực, phong cách học tập, sự tương tác và phương pháp học tập với kết quả học tập của sinh viên. Kết quả nghiên cứu góp phần hỗ trợ nhà trường và các bên liên quan cải thiện chất lượng giáo dục trực tuyến, đồng thời giúp sinh viên nâng cao hiệu quả học tập trong môi trường số hóa.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về giáo dục trực tuyến, bao gồm:

  • Lý thuyết hệ thống quản lý học tập (LMS): Hệ thống LMS bao gồm hạ tầng truyền thông, phần mềm quản lý và nội dung đào tạo, tạo điều kiện cho việc học tập linh hoạt và tương tác giữa giảng viên và sinh viên.
  • Mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả học tập trực tuyến: Bao gồm các nhân tố như giảng viên, cấu trúc khóa học, phản hồi của giảng viên, động lực học tập, phong cách học tập, sự tương tác và phương pháp học tập.
  • Khái niệm về phong cách học tập: Phân loại phong cách học tập theo các kiểu như thị giác, âm thanh, đọc - viết và vận động, ảnh hưởng đến cách sinh viên tiếp nhận và xử lý thông tin trong môi trường trực tuyến.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: giảng viên, cấu trúc khóa học, phản hồi, động lực, phong cách học tập, sự tương tác, phương pháp học tập và kết quả học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Đầu tiên, nghiên cứu định tính được thực hiện qua phỏng vấn sâu để khám phá các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả học tập của sinh viên. Tiếp đó, nghiên cứu định lượng được tiến hành với mẫu khảo sát gồm 200 sinh viên đang học trực tuyến tại Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh.

Bảng câu hỏi khảo sát được thiết kế dựa trên thang đo Likert 5 mức độ, từ 1 (hoàn toàn không đồng ý) đến 5 (hoàn toàn đồng ý). Các biến quan sát được kiểm định độ tin cậy bằng hệ số Cronbach’s Alpha, với tiêu chuẩn tối thiểu 0.6. Phân tích nhân tố khám phá (EFA) được sử dụng để rút gọn các biến quan sát thành các nhân tố chính, đảm bảo tổng phương sai trích trên 50%. Mô hình hồi quy đa biến được áp dụng để đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến kết quả học tập.

Quy trình nghiên cứu gồm: thu thập dữ liệu qua bảng hỏi, xử lý và phân tích dữ liệu bằng phần mềm SPSS 20, kiểm định độ tin cậy thang đo, phân tích EFA, kiểm định mô hình hồi quy đa biến, và đánh giá mức độ phù hợp của mô hình qua các chỉ số R², kiểm định ANOVA, kiểm tra đa cộng tuyến, phân phối chuẩn phần dư và hiện tượng phương sai thay đổi.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của giảng viên đến kết quả học tập: Hệ số Cronbach’s Alpha của nhóm biến giảng viên đạt 0.816, với các biến quan sát như kiến thức sâu rộng, khả năng giảng giải dễ hiểu, chuẩn bị bài kỹ lưỡng đều có điểm trung bình trên 3.7/5. Kết quả hồi quy cho thấy giảng viên có tác động tích cực và mạnh mẽ đến kết quả học tập sinh viên.

  2. Cấu trúc khóa học và phản hồi của giảng viên: Cấu trúc khóa học có hệ số Cronbach’s Alpha 0.758, phản hồi của giảng viên đạt 0.783, với các tiêu chí như mục tiêu rõ ràng, tài liệu hợp lý và phản hồi kịp thời được sinh viên đánh giá cao (trung bình trên 3.7). Cả hai yếu tố này đều có ảnh hưởng tích cực đến kết quả học tập, với mức độ tác động tương đối đồng đều.

  3. Động lực và phong cách học tập: Động lực học tập có hệ số Cronbach’s Alpha 0.805, phong cách học tập đạt 0.721. Sinh viên đánh giá cao sự khích lệ, tạo điều kiện thảo luận và tự điều chỉnh tốc độ học tập. Các yếu tố này góp phần quan trọng trong việc nâng cao kết quả học tập, đặc biệt trong môi trường học trực tuyến đòi hỏi tính tự chủ cao.

  4. Sự tương tác và phương pháp học tập: Sự tương tác giữa sinh viên với giảng viên và bạn học có hệ số Cronbach’s Alpha 0.740, phương pháp học tập đạt 0.850 (sau khi loại bỏ biến không phù hợp). Sinh viên thường xuyên tương tác, lập thời khóa biểu và chủ động tìm tài liệu bổ sung, giúp cải thiện hiệu quả học tập.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy các yếu tố giảng viên, cấu trúc khóa học, phản hồi, động lực, phong cách học tập, sự tương tác và phương pháp học tập đều có ảnh hưởng tích cực đến kết quả học tập của sinh viên trong giáo dục trực tuyến. Mức độ ảnh hưởng của giảng viên và động lực học tập được đánh giá là nổi bật nhất, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế cho thấy vai trò quan trọng của người hướng dẫn và động lực cá nhân trong môi trường học tập trực tuyến.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả này củng cố quan điểm rằng sự tương tác và phản hồi kịp thời từ giảng viên là yếu tố then chốt giúp sinh viên duy trì sự tập trung và nâng cao hiệu quả học tập. Phong cách học tập và phương pháp học tập phù hợp cũng giúp sinh viên chủ động hơn trong việc tiếp thu kiến thức, đặc biệt trong bối cảnh học trực tuyến đòi hỏi sự tự quản lý cao.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện điểm trung bình các biến quan sát theo từng nhóm nhân tố, biểu đồ tròn phân bố giới tính và năm học của sinh viên khảo sát, cũng như bảng tổng hợp hệ số Cronbach’s Alpha và kết quả hồi quy đa biến để minh họa mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và phát triển năng lực giảng viên: Nhà trường cần tổ chức các khóa bồi dưỡng kỹ năng giảng dạy trực tuyến, tập trung vào kỹ năng truyền đạt, phản hồi kịp thời và tạo động lực cho sinh viên. Mục tiêu nâng cao điểm trung bình đánh giá giảng viên lên trên 4.0 trong vòng 1 năm.

  2. Cải tiến cấu trúc khóa học và tài liệu học tập: Thiết kế lại nội dung khóa học trực tuyến với mục tiêu rõ ràng, tài liệu được tổ chức hợp lý, dễ hiểu và cập nhật thường xuyên. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do bộ phận chuyên môn và giảng viên phối hợp thực hiện.

  3. Khuyến khích sự tương tác và phản hồi thường xuyên: Xây dựng các kênh giao tiếp đồng bộ và không đồng bộ hiệu quả, như diễn đàn, chat nhóm, hội thảo trực tuyến để tăng cường sự tương tác giữa giảng viên và sinh viên. Mục tiêu tăng tỷ lệ sinh viên tham gia thảo luận lên 70% trong học kỳ tiếp theo.

  4. Hỗ trợ sinh viên phát triển động lực và phương pháp học tập: Tổ chức các buổi tập huấn, talkshow về kỹ năng tự học, quản lý thời gian và phương pháp học trực tuyến hiệu quả. Đo lường hiệu quả qua khảo sát mức độ hài lòng và cải thiện điểm số học tập trong vòng 1 học kỳ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để cải tiến phương pháp giảng dạy trực tuyến, nâng cao chất lượng đào tạo và quản lý học tập.

  2. Sinh viên các trường đại học: Giúp sinh viên hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả học tập trực tuyến, từ đó điều chỉnh phong cách và phương pháp học tập phù hợp.

  3. Nhà nghiên cứu và chuyên gia giáo dục: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm và mô hình nghiên cứu để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về giáo dục trực tuyến tại Việt Nam.

  4. Các tổ chức phát triển công nghệ giáo dục (EdTech): Thông tin về nhu cầu và hành vi học tập của sinh viên giúp thiết kế các sản phẩm, dịch vụ phù hợp với thị trường giáo dục trực tuyến.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến kết quả học tập trực tuyến?
    Giảng viên và động lực học tập được xác định là hai yếu tố có tác động mạnh nhất, với hệ số hồi quy cao và điểm trung bình đánh giá trên 3.8.

  2. Phương pháp học tập nào được sinh viên đánh giá cao?
    Sinh viên ưu tiên lập thời khóa biểu, chuẩn bị bài trước và chủ động tìm tài liệu tham khảo, giúp nâng cao hiệu quả học tập.

  3. Tỷ lệ sinh viên tham gia khảo sát có đại diện không?
    Mẫu khảo sát gồm 200 sinh viên đa dạng về giới tính, năm học và ngành học, đảm bảo tính đại diện cho sinh viên trường.

  4. Làm thế nào để tăng sự tương tác trong học trực tuyến?
    Tăng cường các hình thức giao tiếp đồng bộ và không đồng bộ như thảo luận trực tuyến, hội thảo video và diễn đàn, đồng thời khuyến khích sinh viên tham gia tích cực.

  5. Nghiên cứu có áp dụng được cho các trường khác không?
    Mô hình và kết quả nghiên cứu có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp với đặc thù từng trường đại học khác trong bối cảnh giáo dục trực tuyến tại Việt Nam.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định 7 yếu tố chính ảnh hưởng đến kết quả học tập của sinh viên trong giáo dục trực tuyến tại Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh.
  • Giảng viên và động lực học tập là hai nhân tố có tác động mạnh mẽ nhất đến hiệu quả học tập.
  • Phân tích nhân tố khám phá và hồi quy đa biến đã chứng minh tính phù hợp và độ tin cậy của mô hình nghiên cứu.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập trực tuyến trong thời gian tới.
  • Khuyến khích các nghiên cứu tiếp theo mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu để hoàn thiện hơn mô hình và giải pháp ứng dụng.

Để tiếp tục phát triển giáo dục trực tuyến hiệu quả, các bên liên quan cần phối hợp thực hiện các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá kết quả định kỳ nhằm điều chỉnh phù hợp với thực tiễn.