Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2016-2021, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng đã đón khoảng 162.674 lượt khách du lịch, trong đó khách trong nước chiếm phần lớn với 150.894 lượt, còn khách quốc tế khoảng 12.000 lượt. Đây là một minh chứng rõ nét cho sự phát triển mạnh mẽ của du lịch cộng đồng (DLCĐ) tại địa phương, đặc biệt là sự đóng góp quan trọng của văn hóa truyền thống dân tộc Tày, Nùng. Vấn đề nghiên cứu tập trung làm rõ vai trò của văn hóa truyền thống trong phát triển DLCĐ tại huyện Trùng Khánh, nhằm khai thác hiệu quả các giá trị văn hóa đặc sắc, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao vai trò này trong bối cảnh hội nhập và phát triển bền vững.

Mục tiêu nghiên cứu cụ thể gồm: khảo sát thực trạng văn hóa truyền thống của dân tộc Tày, Nùng trong phát triển DLCĐ; phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến vai trò văn hóa truyền thống trong phát triển DLCĐ; đề xuất các chính sách và giải pháp nhằm phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Trùng Khánh. Phạm vi nghiên cứu được giới hạn trong không gian huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng, với thời gian khảo sát từ tháng 5/2021 đến tháng 7/2022.

Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần nâng cao nhận thức về vai trò của văn hóa truyền thống trong phát triển du lịch cộng đồng, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý, chính quyền địa phương trong việc xây dựng chính sách phát triển du lịch bền vững, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa đặc trưng của dân tộc Tày, Nùng. Các chỉ số như số lượt khách du lịch tăng đều qua các năm và doanh thu từ dịch vụ du lịch cộng đồng phản ánh hiệu quả của việc khai thác văn hóa truyền thống trong phát triển du lịch.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng ba lý thuyết xã hội học chủ đạo để phân tích vai trò văn hóa truyền thống trong phát triển DLCĐ:

  • Lý thuyết hành động xã hội của Max Weber: Giúp giải thích các hành động của cộng đồng dân tộc Tày, Nùng trong việc duy trì và phát huy văn hóa truyền thống như một hành động có mục đích, có ý nghĩa xã hội, đồng thời là hành động duy lý nhằm phát triển du lịch cộng đồng.

  • Lý thuyết vai trò: Xem xét các chuẩn mực, quyền lợi và nghĩa vụ gắn liền với vị thế xã hội của người dân trong cộng đồng, từ đó phân tích cách thức văn hóa truyền thống được thực hiện và phát huy trong các hoạt động du lịch cộng đồng.

  • Lý thuyết tương tác biểu trưng: Nhấn mạnh vai trò của các biểu tượng văn hóa và quá trình tương tác xã hội giữa người dân địa phương và khách du lịch, qua đó tạo nên ý nghĩa và giá trị văn hóa trong phát triển du lịch.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: vai trò, văn hóa truyền thống, cộng đồng, du lịch cộng đồng, và vai trò của văn hóa truyền thống đối với du lịch cộng đồng. Văn hóa truyền thống được hiểu là hệ thống các giá trị vật chất và tinh thần được tích lũy và truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, bao gồm ngôn ngữ, trang phục, lễ hội, tín ngưỡng, kiến trúc nhà sàn đặc trưng của dân tộc Tày, Nùng.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thống kê từ Phòng Văn hóa Thông tin huyện Trùng Khánh, kết quả khảo sát thực địa với 120 hộ dân tham gia làm du lịch cộng đồng và 100 khách du lịch, cùng các cuộc phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý, nhà hàng, doanh nghiệp và chuyên gia địa phương.

Phương pháp chọn mẫu là phân tầng ngẫu nhiên đơn giản, đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 5/2021 đến tháng 7/2022.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm SPSS 20, sử dụng thang đo Likert 5 mức độ để đánh giá các khía cạnh về văn hóa truyền thống và phát triển du lịch cộng đồng. Ngoài ra, phương pháp nghiên cứu tài liệu, phỏng vấn sâu, quan sát và phương pháp chuyên gia cũng được áp dụng để thu thập và phân tích thông tin đa chiều.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng khách du lịch: Số lượt khách du lịch đến huyện Trùng Khánh tăng đều qua các năm, từ khoảng 162.000 lượt năm 2016 lên mức cao hơn trong các năm tiếp theo, với khách trong nước chiếm khoảng 93% tổng số khách. Điều này cho thấy sức hút ngày càng lớn của du lịch cộng đồng gắn với văn hóa truyền thống dân tộc Tày, Nùng.

  2. Đa dạng loại hình dịch vụ du lịch cộng đồng: Các loại hình dịch vụ như trải nghiệm nhà sàn truyền thống, tham gia lễ hội Lồng Tồng, lễ hội Nàng Hai, và các hoạt động sinh hoạt tín ngưỡng được phát triển đa dạng, thu hút khách du lịch trải nghiệm văn hóa đặc sắc. Chất lượng dịch vụ được đánh giá khá cao với mức độ hài lòng trung bình trên 4,0 theo thang đo Likert.

  3. Vai trò văn hóa truyền thống trong phát triển DLCĐ: Văn hóa truyền thống được người dân, khách du lịch, doanh nghiệp và nhà quản lý đánh giá là yếu tố then chốt tạo nên sự khác biệt và sức hấp dẫn của du lịch cộng đồng tại Trùng Khánh. Khoảng 85% người dân làm du lịch đồng ý rằng văn hóa truyền thống là nguồn lực nội sinh quan trọng, góp phần tăng thu nhập và phát triển kinh tế địa phương.

  4. Thuận lợi và khó khăn: Thuận lợi bao gồm tài nguyên văn hóa và thiên nhiên phong phú, sự thân thiện, mến khách của đồng bào dân tộc Tày, Nùng, cùng sự quan tâm đầu tư của chính quyền địa phương. Khó khăn chủ yếu là hạn chế về hạ tầng giao thông, dịch vụ hỗ trợ du lịch còn yếu, thiếu kỹ năng quản lý và quảng bá du lịch cộng đồng.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng khách du lịch và đa dạng dịch vụ phản ánh hiệu quả của việc phát huy văn hóa truyền thống trong phát triển DLCĐ. Các lễ hội truyền thống như Lồng Tồng và Nàng Hai không chỉ giữ gìn giá trị văn hóa mà còn tạo ra sản phẩm du lịch đặc sắc, thu hút khách trong và ngoài nước. Kết quả khảo sát cho thấy mức độ hài lòng của khách du lịch với các trải nghiệm văn hóa đạt trên 80%, minh chứng cho sức hấp dẫn của văn hóa truyền thống.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, vai trò của văn hóa truyền thống trong phát triển DLCĐ tại Trùng Khánh tương đồng với các mô hình thành công ở các vùng dân tộc thiểu số khác như Lào Cai, Hòa Bình, Phú Thọ. Tuy nhiên, khó khăn về hạ tầng và kỹ năng quản lý là điểm cần khắc phục để nâng cao năng lực cạnh tranh của điểm đến.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng lượt khách du lịch, bảng đánh giá mức độ hài lòng của khách và người dân, cũng như sơ đồ các yếu tố thuận lợi và khó khăn trong phát triển DLCĐ. Những phân tích này giúp làm rõ mối quan hệ giữa văn hóa truyền thống và sự phát triển bền vững của du lịch cộng đồng tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống: Đẩy mạnh các hoạt động bảo tồn nhà sàn, lễ hội truyền thống, tín ngưỡng dân gian của dân tộc Tày, Nùng. Chủ thể thực hiện là chính quyền địa phương phối hợp với các tổ chức văn hóa, thời gian thực hiện trong 2-3 năm tới nhằm duy trì và phát triển các giá trị văn hóa đặc sắc.

  2. Nâng cao năng lực quản lý và kỹ năng phục vụ du lịch cộng đồng: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn cho người dân làm du lịch về kỹ năng giao tiếp, quản lý dịch vụ, quảng bá du lịch. Mục tiêu tăng tỷ lệ hài lòng khách du lịch lên trên 90% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện là các cơ quan đào tạo, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Cao Bằng.

  3. Cải thiện hạ tầng và dịch vụ hỗ trợ phát triển du lịch: Đầu tư nâng cấp giao thông, cơ sở lưu trú, hệ thống thông tin quảng bá du lịch cộng đồng. Thời gian thực hiện từ 3-5 năm, chủ thể là chính quyền địa phương và các nhà đầu tư.

  4. Xây dựng chính sách khuyến khích phát triển du lịch cộng đồng gắn với văn hóa truyền thống: Ban hành các chính sách hỗ trợ tài chính, kỹ thuật cho các hộ dân và doanh nghiệp phát triển dịch vụ du lịch cộng đồng. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, chủ thể là UBND tỉnh Cao Bằng và các cơ quan liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý và hoạch định chính sách du lịch: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các chính sách phát triển du lịch cộng đồng bền vững, bảo tồn văn hóa truyền thống dân tộc Tày, Nùng.

  2. Các nhà nghiên cứu và học viên ngành xã hội học, du lịch: Tài liệu tham khảo về phương pháp nghiên cứu, khung lý thuyết và thực trạng phát triển du lịch cộng đồng gắn với văn hóa truyền thống.

  3. Doanh nghiệp và hộ gia đình làm du lịch cộng đồng: Hiểu rõ vai trò văn hóa truyền thống trong phát triển sản phẩm du lịch, từ đó nâng cao chất lượng dịch vụ và thu hút khách.

  4. Các tổ chức phi chính phủ và cơ quan hỗ trợ phát triển cộng đồng: Sử dụng kết quả nghiên cứu để thiết kế các chương trình hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng, bảo tồn văn hóa dân tộc thiểu số.

Câu hỏi thường gặp

  1. Văn hóa truyền thống của dân tộc Tày, Nùng có vai trò gì trong phát triển du lịch cộng đồng?
    Văn hóa truyền thống là nguồn lực nội sinh quan trọng, tạo nên sự khác biệt và sức hấp dẫn cho du lịch cộng đồng, giúp tăng thu nhập và phát triển kinh tế địa phương.

  2. Các loại hình dịch vụ du lịch cộng đồng phổ biến tại Trùng Khánh là gì?
    Bao gồm trải nghiệm nhà sàn truyền thống, tham gia lễ hội Lồng Tồng, lễ hội Nàng Hai, sinh hoạt tín ngưỡng và các hoạt động văn hóa dân gian đặc sắc.

  3. Khó khăn lớn nhất trong phát triển du lịch cộng đồng tại Trùng Khánh là gì?
    Hạ tầng giao thông và dịch vụ hỗ trợ còn hạn chế, cùng với thiếu kỹ năng quản lý và quảng bá du lịch cộng đồng.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực phục vụ du lịch cộng đồng cho người dân địa phương?
    Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn kỹ năng giao tiếp, quản lý dịch vụ và quảng bá du lịch, đồng thời hỗ trợ về tài chính và kỹ thuật.

  5. Chính quyền địa phương có vai trò như thế nào trong phát triển du lịch cộng đồng?
    Chính quyền đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng chính sách, đầu tư hạ tầng, hỗ trợ đào tạo và tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển du lịch cộng đồng.

Kết luận

  • Văn hóa truyền thống dân tộc Tày, Nùng đóng vai trò then chốt trong phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Trùng Khánh, góp phần tăng trưởng khách du lịch và doanh thu dịch vụ.
  • Các lễ hội truyền thống, nhà sàn và sinh hoạt tín ngưỡng là những giá trị văn hóa đặc sắc tạo sức hút cho du lịch cộng đồng.
  • Hạ tầng kỹ thuật và kỹ năng quản lý dịch vụ là những điểm cần cải thiện để nâng cao chất lượng du lịch.
  • Đề xuất các giải pháp bảo tồn văn hóa, nâng cao năng lực người dân, cải thiện hạ tầng và xây dựng chính sách hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các chương trình phát triển bền vững, đồng thời kêu gọi sự phối hợp giữa chính quyền, cộng đồng và doanh nghiệp để phát huy tối đa tiềm năng du lịch cộng đồng tại Trùng Khánh.

Hành động ngay hôm nay để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, góp phần phát triển du lịch cộng đồng bền vững tại huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng!