Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, văn hóa doanh nghiệp (VHDN) trở thành yếu tố then chốt quyết định sự thành công và phát triển bền vững của các tổ chức kinh doanh. Tại Việt Nam, đặc biệt trong ngành vận tải, việc xây dựng và duy trì một nền văn hóa doanh nghiệp mạnh mẽ giúp doanh nghiệp thích nghi với môi trường cạnh tranh khốc liệt và biến động liên tục. Công ty Cổ phần Vận tải Ô tô Quảng Ninh (QN Auto) là một trong những đơn vị hàng đầu trong lĩnh vực vận tải hàng hóa tại tỉnh Quảng Ninh, đã phát triển văn hóa doanh nghiệp từ những năm đầu thành lập. Tuy nhiên, sau đại dịch COVID-19, công ty đối mặt với nhiều thách thức trong việc duy trì và hoàn thiện văn hóa doanh nghiệp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và mở rộng thị trường.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng văn hóa doanh nghiệp tại QN Auto, xác định những ưu điểm và hạn chế, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại trụ sở công ty ở thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh, với dữ liệu sơ cấp thu thập trong tháng 4/2023 và dữ liệu thứ cấp từ năm 1999 đến nay. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản trị văn hóa doanh nghiệp tại QN Auto cũng như các doanh nghiệp vận tải tương tự, góp phần nâng cao hiệu quả kinh doanh và phát triển nguồn nhân lực.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên ba mô hình lý thuyết chính về văn hóa doanh nghiệp:

  1. Mô hình ba cấp độ của Edgar Schein (1992): Văn hóa doanh nghiệp được cấu thành từ ba cấp độ gồm văn hóa hữu hình (biểu tượng, nghi lễ, ngôn ngữ, đồng phục), văn hóa được tuyên bố (tầm nhìn, sứ mệnh, mục tiêu, nội quy) và văn hóa ngầm định (niềm tin, quan niệm chung sâu sắc). Mô hình này giúp nhận diện và phân tích các biểu hiện văn hóa từ bề mặt đến chiều sâu trong tổ chức.

  2. Mô hình bốn khung đặc điểm của Denison (1984): Bao gồm sự tham gia, sự kiên định, khả năng thích nghi và sứ mệnh. Mỗi khung đặc điểm gồm các nhân tố liên quan như phân quyền, phát triển năng lực, giá trị cốt lõi, đổi mới, định hướng khách hàng và tầm nhìn chiến lược. Mô hình này liên kết trực tiếp văn hóa doanh nghiệp với hiệu quả hoạt động và sự hài lòng của nhân viên.

  3. Mô hình văn hóa doanh nghiệp của Robert Quinn và Kim Cameron (1999): Phân loại văn hóa thành bốn loại hình: văn hóa gia đình (Clan), văn hóa thứ bậc (Hierarchy), văn hóa thị trường (Market) và văn hóa sáng tạo (Adhocracy). Bộ công cụ OCAI được sử dụng để đánh giá hiện trạng và định hướng văn hóa doanh nghiệp dựa trên sáu khía cạnh như phong cách lãnh đạo, đặc trưng nhân viên và tiêu chuẩn thành công.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu bao gồm: văn hóa doanh nghiệp, giá trị văn hóa hữu hình, văn hóa được tuyên bố, văn hóa ngầm định, sự tham gia, sự kiên định, khả năng thích nghi, sứ mệnh, và các loại hình văn hóa doanh nghiệp.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp kết hợp thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các tài liệu, báo cáo, và hồ sơ liên quan đến hoạt động và văn hóa doanh nghiệp của QN Auto từ năm 1999 đến nay. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát bảng hỏi và phỏng vấn trực tiếp với cán bộ nhân viên công ty trong tháng 4/2023.

Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 150 cán bộ nhân viên được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các phòng ban và cấp bậc trong công ty. Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm phân tích định lượng với các công cụ thống kê mô tả, phân tích tần suất, và so sánh tỷ lệ phần trăm; đồng thời phân tích định tính qua phỏng vấn sâu để làm rõ các biểu hiện và quan điểm về văn hóa doanh nghiệp.

Quy trình nghiên cứu gồm ba bước chính: (1) Xác định mục tiêu và xây dựng khung lý thuyết, (2) Thu thập và xử lý dữ liệu sơ cấp, thứ cấp, (3) Phân tích kết quả và đề xuất giải pháp hoàn thiện văn hóa doanh nghiệp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng văn hóa hữu hình tại QN Auto: Kết quả khảo sát cho thấy 85% nhân viên đánh giá các biểu tượng văn hóa như logo, đồng phục, và kiến trúc công ty tạo ấn tượng tích cực, góp phần xây dựng hình ảnh chuyên nghiệp. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% nhân viên cảm nhận các nghi lễ và hoạt động văn hóa nội bộ được tổ chức thường xuyên và có ý nghĩa.

  2. Văn hóa được tuyên bố và nhận thức của nhân viên: 78% nhân viên hiểu rõ tầm nhìn và sứ mệnh của công ty, nhưng chỉ 65% cho rằng các mục tiêu chiến lược được truyền đạt hiệu quả và áp dụng trong công việc hàng ngày. Nội quy và quy định được 90% nhân viên tuân thủ nghiêm túc.

  3. Văn hóa ngầm định và niềm tin trong tổ chức: Khoảng 70% nhân viên tin tưởng vào sự lãnh đạo và định hướng phát triển của công ty, tuy nhiên 30% còn băn khoăn về khả năng thích nghi với thay đổi và sự minh bạch trong quản lý. Mối quan hệ giữa các thành viên được đánh giá tích cực với 75% nhân viên cảm nhận sự hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau.

  4. Phân tích theo mô hình Denison: Điểm trung bình về sự tham gia đạt 72%, sự kiên định 68%, khả năng thích nghi 60%, và sứ mệnh 75%. Khả năng thích nghi thấp hơn so với các khía cạnh khác cho thấy công ty cần cải thiện khả năng đổi mới và phản ứng nhanh với thị trường.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phản ánh rằng QN Auto đã xây dựng được nền tảng văn hóa doanh nghiệp tương đối vững chắc, đặc biệt ở các yếu tố hữu hình và tuyên bố chiến lược. Tuy nhiên, sự thích nghi và đổi mới vẫn là điểm yếu cần khắc phục để đáp ứng yêu cầu phát triển trong bối cảnh cạnh tranh và biến động ngành vận tải sau đại dịch.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành vận tải và các doanh nghiệp cùng quy mô, tỷ lệ nhân viên hiểu và đồng thuận với văn hóa doanh nghiệp tại QN Auto tương đối cao, nhưng vẫn thấp hơn mức trung bình của các doanh nghiệp dẫn đầu trong khu vực. Điều này cho thấy công ty cần tăng cường truyền thông nội bộ và phát triển kỹ năng quản lý thay đổi.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm đánh giá các yếu tố văn hóa hữu hình, tuyên bố và ngầm định; bảng so sánh điểm trung bình các khung đặc điểm Denison; và sơ đồ mạng lưới mối quan hệ giữa các thành viên trong công ty.

Việc cải thiện văn hóa doanh nghiệp không chỉ giúp tăng sự gắn kết và hài lòng của nhân viên mà còn nâng cao hiệu quả hoạt động, tạo lợi thế cạnh tranh bền vững cho QN Auto trong thị trường vận tải khu vực và quốc tế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tổ chức các hoạt động văn hóa nội bộ: Đề xuất tổ chức định kỳ các lễ kỷ niệm, hội thao, chương trình giao lưu văn hóa nhằm nâng cao sự gắn kết và tinh thần đồng đội. Mục tiêu tăng tỷ lệ nhân viên tham gia hoạt động lên 90% trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo và phòng nhân sự.

  2. Cải thiện truyền thông nội bộ và đào tạo nhận thức văn hóa: Xây dựng chương trình đào tạo về tầm nhìn, sứ mệnh và giá trị cốt lõi cho toàn bộ nhân viên, đặc biệt là cấp quản lý trung gian. Mục tiêu nâng cao nhận thức văn hóa lên trên 85% trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng đào tạo và phát triển nguồn nhân lực.

  3. Phát triển năng lực thích nghi và đổi mới: Đầu tư các khóa đào tạo kỹ năng quản lý thay đổi, sáng tạo và phản ứng nhanh với biến động thị trường cho đội ngũ quản lý và nhân viên chủ chốt. Mục tiêu tăng điểm đánh giá khả năng thích nghi lên 75% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám đốc và phòng nhân sự.

  4. Xây dựng chính sách đãi ngộ và phúc lợi hấp dẫn: Cải thiện chế độ lương thưởng, phúc lợi và môi trường làm việc nhằm thu hút và giữ chân nhân tài, tăng sự hài lòng của nhân viên lên 80% trong 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo và phòng tài chính kế toán.

  5. Tăng cường sự minh bạch và giao tiếp lãnh đạo - nhân viên: Thiết lập các kênh phản hồi và đối thoại thường xuyên giữa lãnh đạo và nhân viên để nâng cao sự tin tưởng và đồng thuận. Mục tiêu giảm tỷ lệ nhân viên băn khoăn về quản lý xuống dưới 15% trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban giám đốc và phòng nhân sự.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý công ty vận tải: Giúp nhận diện thực trạng văn hóa doanh nghiệp, từ đó xây dựng chiến lược phát triển phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và sức cạnh tranh.

  2. Phòng nhân sự và đào tạo: Cung cấp cơ sở khoa học để thiết kế các chương trình đào tạo, phát triển văn hóa doanh nghiệp và nâng cao kỹ năng quản lý thay đổi cho nhân viên.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết và thực tiễn văn hóa doanh nghiệp trong ngành vận tải, hỗ trợ nghiên cứu sâu hơn về quản trị văn hóa.

  4. Các doanh nghiệp vận tải và logistics trong khu vực: Tham khảo các giải pháp và mô hình xây dựng văn hóa doanh nghiệp hiệu quả, áp dụng vào thực tiễn nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Văn hóa doanh nghiệp là gì và tại sao nó quan trọng?
    Văn hóa doanh nghiệp là hệ thống giá trị, niềm tin, hành vi được chia sẻ trong tổ chức, tạo nên bản sắc riêng và ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động. Nó giúp thu hút nhân tài, tăng sự gắn bó của nhân viên và tạo lợi thế cạnh tranh bền vững.

  2. Mô hình nào được sử dụng để đánh giá văn hóa doanh nghiệp trong nghiên cứu này?
    Luận văn sử dụng mô hình ba cấp độ của Edgar Schein, mô hình bốn khung đặc điểm của Denison và mô hình bốn loại hình văn hóa của Quinn & Cameron, kết hợp với công cụ OCAI để đánh giá thực trạng và định hướng văn hóa doanh nghiệp.

  3. Phương pháp thu thập dữ liệu chính trong nghiên cứu là gì?
    Nghiên cứu kết hợp thu thập dữ liệu thứ cấp từ hồ sơ, báo cáo công ty và dữ liệu sơ cấp qua khảo sát bảng hỏi với khoảng 150 nhân viên cùng phỏng vấn sâu để thu thập thông tin đa chiều về văn hóa doanh nghiệp.

  4. Những thách thức lớn nhất về văn hóa doanh nghiệp tại QN Auto là gì?
    Khả năng thích nghi và đổi mới còn hạn chế, truyền thông nội bộ chưa hiệu quả, và một số nhân viên còn băn khoăn về sự minh bạch trong quản lý là những thách thức chính cần được cải thiện.

  5. Làm thế nào để doanh nghiệp vận tải khác áp dụng kết quả nghiên cứu này?
    Các doanh nghiệp có thể tham khảo mô hình đánh giá văn hóa, áp dụng các giải pháp đề xuất như tăng cường hoạt động văn hóa nội bộ, đào tạo nhận thức, phát triển năng lực thích nghi và xây dựng chính sách đãi ngộ phù hợp để nâng cao văn hóa doanh nghiệp.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa các lý thuyết về văn hóa doanh nghiệp và áp dụng thành công vào phân tích thực trạng tại Công ty Cổ phần Vận tải Ô tô Quảng Ninh.
  • Kết quả khảo sát cho thấy công ty có nền tảng văn hóa doanh nghiệp tương đối vững chắc nhưng còn tồn tại hạn chế về khả năng thích nghi và truyền thông nội bộ.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường hoạt động văn hóa, đào tạo nhận thức, phát triển năng lực đổi mới và cải thiện chính sách đãi ngộ.
  • Nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả quản trị văn hóa doanh nghiệp, giúp QN Auto củng cố vị thế trên thị trường vận tải khu vực và mở rộng ra quốc tế.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp để phát triển văn hóa doanh nghiệp bền vững.

Hành động ngay hôm nay để xây dựng văn hóa doanh nghiệp vững mạnh, nâng cao sức cạnh tranh và phát triển bền vững cho tổ chức của bạn!