Khám Phá Truyện Con Vật Tinh Ranh Trong Văn Hóa Dân Gian Việt Nam Và Thế Giới

• Tác giả: Đặng Quốc Minh Dương
• Trường học: Viện Hàn Lâm Khoa Học Xã Hội Việt Nam
• Chuyên ngành: Văn học dân gian
• Đề tài: Kiểu Truyện Con Vật Tinh Ranh Trong Truyện Dân Gian Việt Nam Và Thế Giới
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2014
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
• MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
• ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
• PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN ÁN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
• 1.1. Tổng quan về tình hình sưu tầm, biên dịch và tình hình nghiên cứu
• 1.2. Một số khái niệm liên quan
• 1.3. Sự phân bố, phân loại kiểu truyện
• 2. CHƯƠNG 2: KẾT CẤU CỦA KIỂU TRUYỆN CON VẬT TINH RANH
• 2.1. Về tên gọi của truyện
• 2.2. Cách mở đầu truyện
• 2.3. Kết cấu của các nhóm truyện
• 2.3.1. Kết cấu nhóm truyện tự vệ
• 2.3.2. Kết cấu nhóm truyện thủ lợi
• 2.3.3. Kết cấu nhóm truyện chơi khăm
• 2.3.4. Kết cấu nhóm truyện trợ thủ
• 2.4. Về kết thúc truyện
• 3. CHƯƠNG 3: NHÂN VẬT CỦA KIỂU TRUYỆN CON VẬT TINH RANH
• 3.1. Nhân vật tinh ranh
• 3.2. Nhân vật đối thủ
• 3.3. Nhân vật nạn nhân
• 3.4. Nhân vật trợ thủ tư tế
• 4. CHƯƠNG 4: MỘT SỐ MOTIF THƯỜNG GẶP TRONG KIỂU TRUYỆN CON VẬT TINH RANH
• 4.1. Motif suy nguyên
• 4.2. Motif thi tài
• 4.3. Motif xử kiện
• 4.4. Motif hoãn binh
• 4.5. Motif giả mạo
• 4.6. Motif xui bẩy
• 4.7. Motif sự bắt chước
• 4.8. Motif vi phạm điều ngăn cấm
• 4.9. Motif trao đổi
• 5. CHƯƠNG 5: KIỂU TRUYỆN CON VẬT TINH RANH VÀ BẢNG TRA CỨU A – T
• 5.1. Các type truyện tương thích
• 5.2. Các type truyện không có sự tương thích
• KẾT LUẬN
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 1: TÓM TẮT CÁC TRUYỆN KHẢO SÁT
• PHỤ LỤC 2: CÁC TYPE TRUYỆN LOÀI VẬT TRONG BẢNG TRA CỨU A – T VÀ CÁC TRUYỆN TƯƠNG THÍCH

I. Giới thiệu về kiểu truyện con vật tinh ranh

Kiểu truyện con vật tinh ranh là một thể loại đặc sắc trong truyền dân gian không chỉ ở Việt Nam mà còn trên toàn thế giới. Nhân vật chính thường là những con vật nhỏ bé nhưng lại rất tinh ranh, sử dụng mưu kế để vượt qua những thử thách hoặc giúp đỡ các nhân vật khác. Những câu chuyện này không chỉ mang tính giải trí mà còn chứa đựng những bài học về trí tuệ, sự khôn ngoan và tính nhân văn. Theo nghiên cứu, kiểu truyện này phản ánh những giá trị văn hóa và xã hội của từng dân tộc, đồng thời thể hiện sự giao thoa văn hóa giữa các nền văn minh khác nhau. Việc khảo sát và phân tích kiểu truyện này giúp làm nổi bật những đặc điểm riêng biệt của văn hóa dân gian từng vùng miền.

II. Kết cấu của kiểu truyện con vật tinh ranh

Kết cấu của kiểu truyện con vật tinh ranh thường được xây dựng theo một mô hình nhất định, bao gồm phần mở đầu, diễn biến và kết thúc. Phần mở đầu thường giới thiệu nhân vật và bối cảnh, trong khi diễn biến là nơi diễn ra các mưu kế và xung đột. Kết thúc thường mang tính giáo dục, thể hiện bài học rút ra từ câu chuyện. Các motif như tinh ranh và khôn ngoan, truyền thuyết về các con vật, và hình ảnh con vật trong văn hóa là những yếu tố quan trọng trong việc tạo nên sức hấp dẫn của kiểu truyện này. Việc phân tích kết cấu giúp hiểu rõ hơn về cách mà các nhà văn dân gian xây dựng câu chuyện và truyền tải thông điệp đến người nghe.

III. Nhân vật trong kiểu truyện con vật tinh ranh

Nhân vật trong kiểu truyện con vật tinh ranh thường được chia thành nhiều loại, bao gồm nhân vật chính là con vật tinh ranh, nhân vật đối thủ, và nhân vật nạn nhân. Mỗi loại nhân vật đều có những đặc điểm riêng, thể hiện tính cách và vai trò trong câu chuyện. Nhân vật tinh ranh thường là những con vật thông minh, biết sử dụng mưu kế để vượt qua khó khăn. Ngược lại, nhân vật đối thủ thường là những kẻ xấu hoặc những con vật mạnh mẽ hơn, tạo ra xung đột trong câu chuyện. Việc phân tích các nhân vật giúp làm nổi bật những giá trị nhân văn và bài học cuộc sống mà các câu chuyện này muốn truyền tải.

IV. Motif thường gặp trong kiểu truyện con vật tinh ranh

Các motif trong kiểu truyện con vật tinh ranh rất đa dạng và phong phú. Một số motif tiêu biểu bao gồm motif suy nguyên, thi tài, và xử kiện. Những motif này không chỉ làm phong phú thêm nội dung câu chuyện mà còn giúp người nghe dễ dàng nhận diện và ghi nhớ. Việc phân tích các motif giúp hiểu rõ hơn về cách mà các nhà văn dân gian xây dựng cốt truyện và truyền tải thông điệp. Đồng thời, các motif này cũng phản ánh những giá trị văn hóa và xã hội của từng dân tộc, từ đó tạo ra sự kết nối giữa các nền văn hóa khác nhau.

V. Kiểu truyện con vật tinh ranh và bảng tra cứu A T

Việc so sánh kiểu truyện con vật tinh ranh với bảng tra cứu A – T giúp xác định vị trí của kiểu truyện này trong kho tàng truyền thuyết thế giới. Bảng tra cứu A – T là một công cụ hữu ích trong việc phân loại và nghiên cứu các kiểu truyện, giúp các nhà nghiên cứu dễ dàng tìm kiếm và đối chiếu các câu chuyện từ nhiều nền văn hóa khác nhau. Qua đó, việc nghiên cứu kiểu truyện con vật tinh ranh không chỉ giúp làm rõ đặc điểm của thể loại này mà còn góp phần vào việc xây dựng hệ thống phân loại truyện dân gian Việt Nam, từ đó nâng cao giá trị nghiên cứu văn học dân gian.