I. Tổng Quan Về Căng Thẳng Nhân Viên Y Tế Thách Thức Chung
Công việc là một phần không thể thiếu trong cuộc sống của mỗi người. Tuy nhiên, liên quan đến công việc, căng thẳng (stress) được công nhận là một vấn đề ảnh hưởng đến mọi ngành nghề. Đặc biệt, nhân viên y tế (NVYT) là một trong những đối tượng có nguy cơ cao bị căng thẳng, từ tuyến trung ương đến cơ sở, khi họ phải đối mặt với nhiều khó khăn, áp lực trong môi trường làm việc, phơi nhiễm bệnh tật. Theo nghiên cứu, tỉ lệ NVYT gặp vấn đề về sức khỏe tâm thần là rất đáng kể, ví dụ như 18.5% điều dưỡng tại Bệnh viện Việt Đức bị căng thẳng (năm 2015), gần 50% NVYT tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới TP.HCM (năm 2016). Điều này đòi hỏi sự quan tâm đặc biệt đến sức khỏe tinh thần của NVYT để đảm bảo chất lượng dịch vụ y tế.
1.1. Định Nghĩa Chi Tiết Về Nhân Viên Y Tế NVYT
Theo định nghĩa của Bộ Y tế, NVYT là toàn bộ lao động đang công tác tại các cơ sở y tế, bao gồm cả công lập và tư nhân, biên chế và hợp đồng. Nghiên cứu của Nguyễn Trung Tần làm rõ hơn, NVYT là những người trực tiếp hoặc gián tiếp tham gia vào các hoạt động chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân. Trong phạm vi nghiên cứu này, NVYT được hiểu là toàn bộ người làm việc trong các cơ sở y tế, không phân biệt hình thức sở hữu hay hợp đồng lao động, và tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào việc cung cấp dịch vụ y tế.
1.2. Căng Thẳng Stress Các Định Nghĩa Và Mô Hình Phản Ứng
Thuật ngữ căng thẳng hay stress thường được sử dụng để chỉ những điều khó chịu và áp lực mà cá nhân phải đối mặt. Có nhiều định nghĩa khác nhau về căng thẳng, nhưng chưa có định nghĩa nào được chấp nhận chung. Amad (1960) cho rằng căng thẳng là bất kỳ điều kiện nào gây rối loạn hoạt động bình thường, còn Seley (1974) định nghĩa căng thẳng là phản ứng của cơ thể đối với bất kỳ nhu cầu nào. Các mô hình căng thẳng được mô tả, ví dụ như mô hình ba giai đoạn (báo động, kháng cự, kiệt sức) và mô hình của Hancock và Warm về 'Bộ ba căng thẳng' (đầu vào, thích ứng, đầu ra).
II. Vấn Đề Căng Thẳng Trong Công Việc Của NVYT Hậu Quả
Trong công việc, nhân viên y tế thường xuyên phải đối mặt với các mâu thuẫn từ mối quan hệ với đồng nghiệp, cấp trên, khối lượng công việc lớn hoặc xung đột vai trò cá nhân. Họ cũng thường xuyên chứng kiến bệnh tật, sự lo lắng, đau khổ và thậm chí là cái chết. Những trải nghiệm này có thể tác động tích cực hoặc tiêu cực đến họ. Việc tìm hiểu mối liên hệ giữa các yếu tố công việc và căng thẳng ở NVYT là rất quan trọng để chăm sóc sức khỏe tinh thần cho họ và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế. Đặc biệt, cần quan tâm đến các yếu tố nguy cơ gây căng thẳng như môi trường làm việc, mối quan hệ, hỗ trợ từ lãnh đạo, đồng nghiệp và sự hài lòng về công việc.
2.1. Các Yếu Tố Gây Căng Thẳng Cho NVYT Từ Công Việc Cuộc Sống
Các tình huống gây căng thẳng có thể xuất phát từ nhiều nguồn khác nhau trong cuộc sống của NVYT. Nguyên nhân có thể đến từ yếu tố bên ngoài (tác động từ cuộc sống, công việc) hoặc yếu tố bên trong (cảm xúc, suy nghĩ nội tâm). Các yếu tố bên ngoài sẽ dẫn đến những yếu tố căng thẳng bên trong. Căng thẳng được chia làm hai loại: tích cực (động lực) và tiêu cực (mệt mỏi, suy kiệt). Tác động từ môi trường có thể gây căng thẳng về tâm lý hoặc thể chất.
2.2. Hậu Quả Tiêu Cực Của Căng Thẳng Lên NVYT Biểu Hiện Rõ Rệt
Căng thẳng có thể gây ra nhiều hậu quả tiêu cực cho NVYT. Biểu hiện về cảm xúc bao gồm cáu gắt, lo lắng, chán nản, thiếu tự tin hoặc thờ ơ. Biểu hiện về nhận thức bao gồm khó tập trung, hay quên, bi quan. Biểu hiện về hành vi bao gồm khó ngủ, ăn uống thất thường, né tránh trách nhiệm. Biểu hiện về thể chất bao gồm đau đầu, đau cơ, tim đập nhanh, mệt mỏi. Khi căng thẳng kéo dài, nó có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn như bệnh tim mạch, rối loạn tiêu hóa và suy giảm miễn dịch. Vì vậy, việc quản lý căng thẳng là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe của NVYT.
III. Nghiên Cứu Căng Thẳng NVYT Tại Ân Thi Phương Pháp Tiếp Cận
Nghiên cứu được thực hiện tại Trung tâm Y tế huyện Ân Thi, Hưng Yên, nơi có chức năng chăm sóc sức khỏe cho người dân trong huyện. Trong bối cảnh nhân lực tại đây, việc đáp ứng các yêu cầu mới trong công việc, hoàn thiện bản thân và thích ứng với thay đổi là rất quan trọng. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là liệu các yếu tố từ công việc có tạo ra áp lực, căng thẳng cho NVYT tại đây hay không. Việc quản lý căng thẳng tại nơi làm việc, phát hiện các yếu tố nguy cơ, hỗ trợ từ lãnh đạo, đồng nghiệp và sự hài lòng về công việc là vấn đề cần được khai thác. Nghiên cứu này nhằm mục đích cung cấp cái nhìn rõ hơn, giúp nhà quản lý có kế hoạch hỗ trợ và can thiệp sớm để chăm sóc sức khỏe tinh thần cho NVYT và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.
3.1. Mục Tiêu Nghiên Cứu Về Căng Thẳng NVYT Đặt Ra Rõ Ràng
Nghiên cứu đặt ra hai mục tiêu chính. Thứ nhất, mô tả tình trạng căng thẳng của nhân viên y tế tại các khoa, phòng thuộc Trung tâm Y tế huyện Ân Thi năm 2021. Thứ hai, xác định một số yếu tố liên quan đến tình trạng căng thẳng của nhân viên y tế tại đây.
3.2. Thiết Kế Và Phương Pháp Nghiên Cứu Về Căng Thẳng Cụ Thể
Nghiên cứu sử dụng thiết kế cắt ngang, được thực hiện trên 115 đối tượng nghiên cứu là nhân viên y tế tại Trung tâm Y tế huyện Ân Thi. Phương pháp định lượng được sử dụng, bao gồm thống kê mô tả, phân tích nhân tố khám phá EFA và phân tích đa biến bằng phương pháp hồi quy tuyến tính bội để đạt được các mục tiêu đã đề ra. Nghiên cứu này hướng đến việc làm rõ bức tranh căng thẳng trong công việc của NVYT và các yếu tố liên quan, từ đó đưa ra những giải pháp can thiệp phù hợp.
IV. Kết Quả Nghiên Cứu Căng Thẳng Ở Ân Thi Bức Tranh Thực Tế
Kết quả nghiên cứu cho thấy một bức tranh đáng chú ý về tình trạng căng thẳng của NVYT tại Trung tâm Y tế huyện Ân Thi. Cụ thể, 8.7% NVYT có mức căng thẳng cao, 75.65% ở mức vừa phải và 15.65% ở mức thấp. Các yếu tố liên quan đến tình trạng căng thẳng bao gồm 'Thăng tiến trong công việc', 'Sự khác biệt trong công việc', 'Môi trường vật lý' và 'Thời gian công tác'. Mức căng thẳng cao ở NVYT chủ yếu do yếu tố 'Thăng tiến trong công việc', 'Sự khác biệt trong công việc' và 'Môi trường vật lý'. Nhóm NVYT có 'Thời gian công tác' dưới 5 năm cũng có mức căng thẳng cao.
4.1. Tình Trạng Căng Thẳng NVYT Theo Đặc Điểm Nhân Khẩu Học Chi Tiết
Nghiên cứu đã phân tích tình trạng căng thẳng của NVYT theo các đặc điểm nhân khẩu học như độ tuổi, giới tính, trình độ học vấn và tình trạng hôn nhân. Kết quả cho thấy có sự khác biệt về mức độ căng thẳng giữa các nhóm NVYT khác nhau. Ví dụ, những NVYT trẻ tuổi hoặc có ít kinh nghiệm làm việc hơn có xu hướng bị căng thẳng nhiều hơn so với những NVYT lớn tuổi hoặc có nhiều kinh nghiệm hơn.
4.2. Căng Thẳng Liên Quan Đến Yếu Tố Công Việc Phân Tích Sâu Hơn
Nghiên cứu cũng đi sâu vào phân tích mối liên hệ giữa tình trạng căng thẳng của NVYT và các yếu tố liên quan đến công việc, như khối lượng công việc, áp lực thời gian, sự hỗ trợ từ đồng nghiệp và lãnh đạo, cũng như mức độ hài lòng với công việc. Kết quả cho thấy những NVYT phải đối mặt với khối lượng công việc lớn, áp lực thời gian cao, ít nhận được sự hỗ trợ từ đồng nghiệp và lãnh đạo, cũng như không hài lòng với công việc thường có mức độ căng thẳng cao hơn.
4.3. Mối Tương Quan Giữa Yếu Tố Cá Nhân Và Căng Thẳng NVYT Bức Tranh Đa Chiều
Nghiên cứu cũng khám phá mối tương quan giữa tình trạng căng thẳng của NVYT và các yếu tố cá nhân như sức khỏe thể chất, sức khỏe tinh thần, thói quen sinh hoạt và các vấn đề cá nhân khác. Kết quả cho thấy những NVYT có sức khỏe thể chất và tinh thần kém, thói quen sinh hoạt không lành mạnh, cũng như gặp nhiều vấn đề cá nhân thường có mức độ căng thẳng cao hơn. Điều này nhấn mạnh sự cần thiết của việc chăm sóc sức khỏe toàn diện cho NVYT, bao gồm cả thể chất và tinh thần.
V. Giải Pháp Giảm Căng Thẳng Nhân Viên Y Tế Tại Ân Thi
Từ kết quả nghiên cứu, một số khuyến nghị được đưa ra nhằm giảm thiểu căng thẳng cho NVYT. Cần lập kế hoạch và tổ chức tầm soát sức khỏe tinh thần một cách chuyên nghiệp, sử dụng biện pháp tư vấn, điều trị tâm lý khi cần thiết. Tổ chức các buổi học tập chuyên môn đa dạng về chủ đề để tạo kỹ năng làm việc cho nhân viên, đặc biệt là nhân viên mới tuyển dụng. Cải thiện môi trường làm việc, tăng cường sự hỗ trợ từ lãnh đạo và đồng nghiệp, đồng thời đảm bảo sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống cá nhân cho NVYT.
5.1. Tăng Cường Hỗ Trợ Sức Khỏe Tinh Thần Cho NVYT Cụ Thể
Cần xây dựng các chương trình hỗ trợ sức khỏe tinh thần cho NVYT, bao gồm tư vấn tâm lý, huấn luyện kỹ năng ứng phó với căng thẳng, và tạo ra môi trường làm việc thân thiện, hỗ trợ lẫn nhau. Việc tầm soát sức khỏe tinh thần định kỳ cũng giúp phát hiện sớm các vấn đề và có biện pháp can thiệp kịp thời.
5.2. Cải Thiện Môi Trường Làm Việc Giảm Áp Lực Cho NVYT
Cần cải thiện môi trường làm việc bằng cách giảm khối lượng công việc, đảm bảo trang thiết bị đầy đủ và hiện đại, cải thiện cơ sở vật chất, và tạo ra không gian nghỉ ngơi thoải mái. Bên cạnh đó, cần tăng cường sự tham gia của NVYT vào việc ra quyết định và tạo điều kiện để họ phát triển nghề nghiệp.
