Thực Trạng Tiêm Chủng Đầy Đủ Cho Trẻ Dưới 1 Tuổi Và Các Yếu Tố Liên Quan Tại Huyện Phù Mỹ, Bình Định

• Tác giả: Nguyễn Ngọc Tân
• Người hướng dẫn: PGS. Đinh Thị Phương Hòa
• Trường học: Trường Đại Học Y Tế Công Cộng
• Chuyên ngành: Y Tế Công Cộng
• Đề tài: Thực Trạng Tiêm Chủng Đầy Đủ Cho Trẻ Dưới 1 Tuổi Tại Huyện Phù Mỹ, Bình Định
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Một số khái niệm sử dụng trong nghiên cứu
• 1.2. Chương trình tiêm chủng mở rộng trên Thế giới
• 1.3. Sơ lược lịch sử phát minh vắc xin
• 1.4. Tỷ lệ tiêm chủng
• 1.5. Chương trình tiêm chủng mở rộng tại Việt Nam
• 1.6. Lịch sử phát triển
• 1.7. Các hình thức tiêm chủng áp dụng tại Việt Nam
• 1.8. Những thành tựu của Chương trình TCMR Việt Nam
• 1.9. Một số thách thức đối với quá trình triển khai chương trình TCMR
• 1.10. Chương trình TCMR tỉnh Bình Định
• 1.11. Một số nghiên cứu về kiến thức, thực hành và một số yếu tố liên quan đến tiêm chủng trẻ dưới 1 tuổi trên thế giới và Việt Nam
• 1.11.1. Trên thế giới
• 1.11.2. Tại Việt Nam
• 1.12. Một số thông tin về địa bàn nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu định lượng
• 2.1.2. Đối tượng nghiên cứu định tính
• 2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.3. Thiết kế nghiên cứu
• 2.4. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu
• 2.4.1. Cỡ mẫu định lượng
• 2.4.2. Cỡ mẫu định tính
• 2.4.3. Phương pháp chọn mẫu
• 2.4.3.1. Chọn mẫu định lượng
• 2.4.3.2. Chọn mẫu định tính
• 2.5. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.5.1. Sử dụng số liệu thứ cấp
• 2.5.2. Phương pháp định lượng
• 2.5.3. Phương pháp định tính
• 2.6. Các biến số nghiên cứu
• 2.7. Các khái niệm, thước đo, tiêu chuẩn đánh giá
• 2.8. Phương pháp phân tích số liệu
• 2.8.1. Phân tích số liệu định lượng
• 2.8.2. Phân tích số liệu định tính
• 2.9. Vấn đề đạo đức của nghiên cứu
• 2.10. Hạn chế của nghiên cứu, sai số và biện pháp khắc phục
• 2.10.1. Hạn chế của nghiên cứu
• 2.10.2. Sai số của nghiên cứu
• 2.10.3. Biện pháp khắc phục
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Thông tin chung
• 3.2. Kiến thức của bà mẹ và thực hành về tiêm chủng
• 3.2.1. Kiến thức của bà mẹ về tiêm chủng
• 3.2.2. Thực hành tiêm chủng bao gồm: Tỷ lệ trẻ tiêm/uống từng loại vắc xin (nghiên cứu và báo cáo), trẻ tiêm/uống đầy đủ và đúng lịch 8 loại vắc xin
• 3.2.3. Một số yếu tố ảnh hưởng đến trẻ TCĐĐ và đúng lịch
• 3.2.3.1. Cán bộ phụ trách chương trình TCMR không ổn định và thường phải kiêm nhiệm các chương trình khác
• 3.2.3.2. Thiếu sự quan tâm, phối hợp giữa các ban ngành trong cộng đồng
• 3.2.3.3. Thông tin về các tai biến nặng sau tiêm chủng gây hoang mang, lo sợ cho người dân, dẫn đến việc hoãn hoặc bỏ mũi tiêm
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Thông tin chung
• 4.2. Kiến thức và thực hành của bà mẹ về TCĐĐ, đúng lịch 8 loại vắc xin ở trẻ dưới 1 tuổi
• 4.2.1. Kiến thức của bà mẹ về tiêm chủng
• 4.2.2. Thực hành tiêm chủng cho trẻ dưới 1 tuổi
• 4.2.3. Một số yếu tố ảnh hưởng đến trẻ TCĐĐ và đúng lịch
• 4.3. Hạn chế của nghiên cứu
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN
• 5.1. Kiến thức của bà mẹ và thực hành về TCĐĐ và đúng lịch trẻ dưới 1 tuổi
• 5.2. Yếu tố ảnh hưởng đến thực hành TCĐĐ và đúng lịch cho trẻ dưới 1 tuổi
• 5.2.1. Đối với Trạm Y tế xã
• 5.2.2. Đối với Trung tâm Y tế huyện
• 5.2.3. Đối với Sở Y tế
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 1: DANH SÁCH CỤM ĐƯỢC CHỌN THEO THÔN
• PHỤ LỤC 2: BỘ CÂU HỎI PHỎNG VẤN BÀ MẸ CÓ CON TỪ 12 ĐẾN 23 THÁNG TUỔI VỀ TCMR
• PHỤ LỤC 3: PHIẾU ĐIỀU TRA CÁC MŨI TIÊM CHỦNG TRẺ EM DƯỚI 1 TUỔI
• PHỤ LỤC 4: HƯỚNG DẪN PHỎNG VẤN SÂU CÁN BỘ CHUYÊN TRÁCH TCMR
• PHỤ LỤC 5: HƯỚNG DẪN PHỎNG VẤN SÂU BÀ MẸ CÓ CON TỪ 12 – 23 THÁNG
• PHỤ LỤC 6: BIẾN SỐ NGHIÊN CỨU
• PHỤ LỤC 7: CÁCH TÍNH ĐIỂM KIẾN THỨC BÀ MẸ

I. Tổng Quan Thực Trạng Tiêm Chủng Cho Trẻ Dưới 1 Tuổi

Chương trình tiêm chủng mở rộng (TCMR) là một trong những biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất cho trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 1 tuổi. Tại Việt Nam, chương trình TCMR đã đạt được nhiều thành công đáng kể, góp phần giảm tỷ lệ mắc và tử vong do các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Tuy nhiên, vẫn còn những thách thức đặt ra, đặc biệt là ở các địa phương như huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định, nơi mà việc duy trì tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch gặp nhiều khó khăn. Nghiên cứu này tập trung vào việc đánh giá thực trạng tiêm chủng cho trẻ dưới 1 tuổi tại huyện Phù Mỹ, nhằm xác định những vấn đề còn tồn tại và đề xuất các giải pháp can thiệp phù hợp. Số liệu áo cáo của WHO và UNICEF năm 2002 trên thế giới vẫn có khoảng 33 triệu trẻ em không được tiêm chủng đầy đủ.

1.1. Lịch Sử Phát Triển Vắc Xin và TCMR trên Thế Giới

Từ những năm 900, người Trung Quốc đã iết chủng đậu để phòng bệnh đậu mùa và hình thức này được áp dụng rộng rãi từ thế kỷ 14-17. Đến năm 1796, Edward Jenner, một ác sĩ người Anh đã tìm ra vắc xin phòng đậu mùa và chứng minh được tác dụng của nó một cách khoa học. Đến năm 1974, ảy loại văc xin được đưa vào chương trình TCMR ao gồm: đậu mùa, lao, ạch hầu, uốn ván, ho gà, ại liệt tiêm/uống và sởi. WHO phát động chiến lược mở rộng diện triển khai và tăng tỷ lệ tiêm chủng ở các khu vực và các quốc gia.

1.2. Chương Trình TCMR tại Việt Nam Lịch Sử và Thành Tựu

Chương trình TCMR ắt đầu được triển khai ở Việt Nam từ năm 1981 do ộ Y tế khởi xướng với sự hỗ trợ của WHO và UNICEF. Chương trình an đầu là cung cấp dịch vụ tiêm chủng miễn phí cho trẻ em dưới 1 tuổi, ảo vệ trẻ khỏi mắc 6 loại ệnh truyền nhiễm phổ iến và gây tử vong cao. Đến năm 2010, đã có 11 vắc xin phòng ệnh truyền nhiễm phổ iến, nguy hiểm cho trẻ em được đưa vào chương trình TCMR ao gồm vắc xin phòng ệnh lao, ạch hầu, ho gà, uốn ván, ại liệt, viêm gan , sởi, viêm não Nhật ản, tả, thương hàn, viêm phổi/viêm màng não mủ do Hib.

II. Thách Thức Tỷ Lệ Tiêm Chủng Đầy Đủ ở Phù Mỹ Bình Định

Mặc dù tỷ lệ tiêm chủng nói chung ở Việt Nam khá cao, nhưng vẫn tồn tại sự khác biệt giữa các vùng miền và địa phương. Tại huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định, số liệu báo cáo có thể không phản ánh đúng thực trạng tiêm chủng đầy đủ cho trẻ dưới 1 tuổi. Các yếu tố như điều kiện kinh tế, trình độ học vấn của cha mẹ, nhận thức về tầm quan trọng của tiêm chủng, và khả năng tiếp cận dịch vụ y tế đều có thể ảnh hưởng đến quyết định tiêm chủng cho trẻ. Ngoài ra, các thông tin sai lệch về tác dụng phụ của vaccine cũng có thể gây tâm lý e ngại trong cộng đồng. Theo áo cáo tổng kết công tác y tế năm 2014 của Trung tâm Y tế (TTYT) huyện tỷ lệ TCĐĐ 8 loại vắc xin cho trẻ dưới 1 tuổi đạt 100%[30]. Tuy nhiên, qua các đợt giám sát một số uổi tiêm chủng tổ chức ở các Trạm Y tế (TYT), chúng tôi nhận thấy có một trẻ đến tiêm không đúng lịch, một số trẻ ỏ không tiêm một số mũi[31].

2.1. Các Bệnh Truyền Nhiễm Nguy Hiểm và Vai Trò của Vaccine

Tiêm chủng là biện pháp hữu hiệu nhất để phòng chống một số bệnh truyền nhiễm nguy hiểm ở trẻ nhỏ. Các bệnh như sởi, bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, viêm gan B, và lao có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng, thậm chí tử vong ở trẻ em. Vaccine giúp cơ thể tạo ra kháng thể, tăng cường khả năng miễn dịch và phòng ngừa các bệnh này. Việc tiêm chủng đầy đủ theo đúng lịch tiêm chủng là vô cùng quan trọng để đảm bảo hiệu quả phòng bệnh.

2.2. Ảnh Hưởng của Thông Tin Sai Lệch Về Tiêm Chủng

Các thông tin sai lệch về tác dụng phụ tiêm chủng, phản ứng sau tiêm chủng, hoặc tính hiệu quả của vaccine có thể lan truyền nhanh chóng và gây hoang mang trong cộng đồng. Điều này có thể dẫn đến việc cha mẹ từ chối tiêm chủng cho trẻ, làm tăng nguy cơ mắc bệnh và bùng phát dịch. Việc cung cấp thông tin chính xác và kịp thời về tiêm chủng là rất quan trọng để xóa bỏ những hiểu lầm và tăng cường niềm tin của người dân vào chương trình TCMR.

III. Đánh Giá Kiến Thức và Thực Hành Tiêm Chủng Tại Huyện Phù Mỹ

Để đánh giá thực trạng tiêm chủng một cách toàn diện, cần phải xem xét cả kiến thức và thực hành của các bà mẹ về tiêm chủng. Nghiên cứu này sẽ tập trung vào việc khảo sát kiến thức của các bà mẹ về lịch tiêm chủng, các loại vaccine, và tầm quan trọng của tiêm chủng. Đồng thời, cũng sẽ đánh giá thực hành của họ, bao gồm việc đưa trẻ đi tiêm chủng đúng lịch, tuân thủ các hướng dẫn của nhân viên y tế, và xử lý các tác dụng phụ tiêm chủng (nếu có). Nghiên cứu được thiết kế mô tả cắt ngang, định lượng kết hợp định tính, được thực hiện từ tháng 11/2015 đến tháng 8/2016, tại 19 xã/thị trấn thuộc huyện Phù Mỹ, tỉnh ình Định. Đối tượng nghiên cứu là 300 à mẹ có con dưới 1 tuổi; sổ tiêm chủng của trẻ và cán ộ phụ trách tiêm chủng tại địa àn nghiên cứu.

3.1. Khảo Sát Kiến Thức Của Bà Mẹ Về Lịch Tiêm Chủng

Kiến thức về lịch tiêm chủng là yếu tố quan trọng hàng đầu để đảm bảo trẻ được tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch. Khảo sát sẽ tập trung vào việc đánh giá kiến thức của các bà mẹ về thời gian tiêm chủng cho từng loại vaccine, số lượng mũi tiêm, và các mốc thời gian quan trọng trong năm đầu đời của trẻ. Cần phải xác định xem liệu các bà mẹ có nắm rõ thông tin về vắc xin 5 trong 1, vắc xin 6 trong 1, hay các loại vaccine khác hay không.

3.2. Đánh Giá Thực Hành Tiêm Chủng Và Xử Lý Tác Dụng Phụ

Thực hành tiêm chủng bao gồm việc đưa trẻ đi tiêm chủng đúng lịch, tuân thủ các hướng dẫn của nhân viên y tế, và xử lý các tác dụng phụ tiêm chủng (nếu có). Đánh giá thực hành sẽ tập trung vào việc xác định tỷ lệ trẻ được tiêm chủng đầy đủ, tỷ lệ trẻ được tiêm chủng đúng lịch, và các biện pháp mà các bà mẹ thực hiện khi trẻ gặp các tác dụng phụ thông thường sau tiêm chủng. Số liệu áo cáo của TTYT huyện Phù Mỹ năm 2014 cho thấy tỷ lệ trẻ dưới 1 tuổi TCĐĐ 8 loại vắc xin đạt 100%.

IV. Phân Tích Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Tiêm Chủng Cho Trẻ Tại Phù Mỹ

Nghiên cứu này sẽ phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch cho trẻ dưới 1 tuổi tại huyện Phù Mỹ. Các yếu tố này có thể bao gồm yếu tố kinh tế, xã hội, văn hóa, trình độ học vấn, nhận thức tiêm chủng, và khả năng tiếp cận dịch vụ y tế. Phân tích định tính sẽ được sử dụng để tìm hiểu sâu hơn về những rào cản và động lực thúc đẩy các bà mẹ quyết định tiêm chủng cho trẻ. Vấn đề nhân lực cán ộ chuyên trách TCMR không ổn định và phải kiêm nhiệm các chương trình khác; sự phối hợp giữa các an ngành đoàn thể tại địa phương với ngành y tế trong công tác tiêm chủng chưa tốt và truyền thông quá mức về các trường hợp tai iến nặng xảy ra sau tiêm chủng làm ảnh hưởng đến tâm lý lo lắng cho các à mẹ có con trong độ tuổi tiêm chủng.

4.1. Tác Động Của Yếu Tố Kinh Tế Xã Hội Đến Tiêm Chủng

Điều kiện kinh tế và xã hội có thể ảnh hưởng đáng kể đến khả năng tiếp cận dịch vụ tiêm chủng của các gia đình. Các gia đình có thu nhập thấp có thể gặp khó khăn trong việc chi trả chi phí đi lại, ăn uống, hoặc thời gian nghỉ làm để đưa trẻ đi tiêm chủng. Ngoài ra, các yếu tố như trình độ học vấn, nơi cư trú, và nghề nghiệp của cha mẹ cũng có thể ảnh hưởng đến nhận thức tiêm chủng và quyết định tiêm chủng cho trẻ.

4.2. Vai Trò Của Truyền Thông và Giáo Dục Sức Khỏe Về Tiêm Chủng

Truyền thông và giáo dục sức khỏe đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức tiêm chủng và thúc đẩy thực hành tiêm chủng đúng đắn trong cộng đồng. Các chương trình truyền thông hiệu quả cần cung cấp thông tin chính xác và dễ hiểu về lợi ích của tiêm chủng, các loại vaccine, lịch tiêm chủng, và cách xử lý các tác dụng phụ thông thường sau tiêm chủng. Cần tiếp tục đẩy mạnh công tác truyền thông về TCMR trong cộng đồng, chú ý đến các khu vực thị trấn, uôn án.

V. Giải Pháp Nâng Cao Tỷ Lệ Tiêm Chủng Đầy Đủ Tại Phù Mỹ

Dựa trên kết quả nghiên cứu, các giải pháp cần được đề xuất để nâng cao tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch cho trẻ dưới 1 tuổi tại huyện Phù Mỹ. Các giải pháp này có thể bao gồm tăng cường truyền thông và giáo dục sức khỏe, cải thiện khả năng tiếp cận dịch vụ y tế, nâng cao chất lượng dịch vụ tiêm chủng, và tăng cường sự phối hợp giữa các ban ngành liên quan. Đồng thời, cũng cần có các biện pháp can thiệp đặc biệt để hỗ trợ các gia đình có hoàn cảnh khó khăn. Cần nhấn mạnh nội dung về lịch tiêm vắc xin cho từng loại ệnh trong các thông điệp truyền thông. TTYT huyện cần tăng cường sự phối hợp với các an ngành đoàn thể tham gia vào các hoạt động của tiêm chủng; cải thiện chất lượng áo cáo và hạn chế thay đổi cán ộ chuyên trách.

5.1. Tăng Cường Truyền Thông Về Lợi Ích và An Toàn Của Vaccine

Truyền thông cần tập trung vào việc cung cấp thông tin chính xác và khoa học về lợi ích của tiêm chủng trong việc phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Cần nhấn mạnh rằng vaccine đã được chứng minh là an toàn và hiệu quả, và những rủi ro liên quan đến tiêm chủng là rất nhỏ so với những lợi ích mà nó mang lại. Cần xây dựng các thông điệp truyền thông phù hợp với từng đối tượng và địa phương, sử dụng các kênh truyền thông đa dạng như truyền hình, đài phát thanh, báo chí, và mạng xã hội.

5.2. Cải Thiện Khả Năng Tiếp Cận Dịch Vụ Tiêm Chủng Tại TYT

Cần đảm bảo rằng tất cả trẻ em đều có thể dễ dàng tiếp cận dịch vụ tiêm chủng, bất kể nơi cư trú hay điều kiện kinh tế. Điều này có thể đạt được thông qua việc tăng cường số lượng các điểm tiêm chủng lưu động, kéo dài thời gian làm việc của các trạm y tế, và cung cấp các dịch vụ tiêm chủng miễn phí hoặc chi phí thấp cho các gia đình có hoàn cảnh khó khăn. Sở Y tế cần hỗ trợ kỹ năng tư vấn giải quyết tình huống, trấn an cộng đồng khi có tai iến nặng xảy ra.

VI. Kết Luận Tương Lai Của Tiêm Chủng Tại Huyện Phù Mỹ

Nghiên cứu này sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về thực trạng tiêm chủng cho trẻ dưới 1 tuổi tại huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định. Kết quả nghiên cứu sẽ là cơ sở để xây dựng các chương trình can thiệp phù hợp, góp phần nâng cao tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch, bảo vệ sức khỏe trẻ em, và giảm nguy cơ bùng phát dịch bệnh. Chương trình TCMR ở địa phương không thật sự tốt như số liệu áo cáo. Câu hỏi đặt ra là một số hiện tượng trên đang ở mức độ nào? Ảnh hưởng thế nào đến chương trình TCMR ở huyện Phù Mỹ? Nguyên nhân chính là gì? Có thể khắc phục được không? Đó là những lý do mà chúng tôi tiến hành nghiên cứu “Thực trạng tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch cho trẻ dưới 1 tuổi và một số yếu tố liên quan tại huyện Phù Mỹ, tỉnh ình Định năm 2016”.

6.1. Kiến Nghị Về Chính Sách Và Thực Hành Tiêm Chủng

Dựa trên kết quả nghiên cứu, cần đưa ra các kiến nghị cụ thể về chính sách và thực hành tiêm chủng, nhằm cải thiện hiệu quả của chương trình TCMR tại huyện Phù Mỹ. Các kiến nghị này có thể bao gồm tăng cường đầu tư cho cơ sở vật chất và trang thiết bị của các trạm y tế, nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ y tế, và xây dựng các cơ chế giám sát và đánh giá hiệu quả của chương trình TCMR.

6.2. Đề Xuất Các Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Tiêm Chủng

Nghiên cứu này là bước khởi đầu trong việc tìm hiểu về thực trạng tiêm chủng tại huyện Phù Mỹ. Các nghiên cứu tiếp theo cần tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các chương trình can thiệp, tìm hiểu sâu hơn về những rào cản trong việc tiếp cận dịch vụ tiêm chủng, và đánh giá tác động của tiêm chủng đến sức khỏe cộng đồng.

Tổng quan nghiên cứu

Tiêm chủng là biện pháp phòng chống hiệu quả các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm ở trẻ nhỏ, góp phần giảm tỷ lệ tử vong và di chứng do bệnh gây ra. Tại huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định, báo cáo năm 2014 của Trung tâm Y tế huyện cho thấy tỷ lệ trẻ dưới 1 tuổi tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch 8 loại vắc xin đạt 100%. Tuy nhiên, giám sát thực tế tại một số điểm tiêm chủng cho thấy còn tồn tại tình trạng trẻ tiêm không đúng lịch hoặc bỏ mũi tiêm. Nghiên cứu được thực hiện nhằm mô tả thực trạng kiến thức và thực hành của bà mẹ về tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch cho trẻ dưới 1 tuổi tại huyện Phù Mỹ năm 2016, đồng thời xác định các yếu tố ảnh hưởng đến việc tiêm chủng này. Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang kết hợp định lượng và định tính, với cỡ mẫu 300 bà mẹ có con dưới 1 tuổi, thu thập dữ liệu từ tháng 11/2015 đến tháng 8/2016 tại 19 xã/thị trấn. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đánh giá hiệu quả chương trình tiêm chủng mở rộng (TCMR) tại địa phương, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và giảm nguy cơ bùng phát dịch bệnh truyền nhiễm.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết về các yếu tố ảnh hưởng đến tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch, bao gồm:

• Yếu tố kiến thức của bà mẹ về tiêm chủng: Hiểu biết về mục đích tiêm chủng, các bệnh phòng ngừa, lịch tiêm chủng, phản ứng sau tiêm và cách xử lý.
• Yếu tố gia đình: Sự ủng hộ, tham gia của người chồng và các thành viên trong gia đình trong việc đưa trẻ đi tiêm chủng.
• Yếu tố cộng đồng xã hội: Thông tin về lịch tiêm chủng, lợi ích và phản ứng sau tiêm chủng được truyền thông trong cộng đồng.
• Yếu tố dịch vụ y tế: Chất lượng dịch vụ tiêm chủng, sự sẵn có của vắc xin, quản lý sổ sách và vận động đưa trẻ đi tiêm.
• Yếu tố nhân khẩu học của bà mẹ: Tuổi, trình độ học vấn, nghề nghiệp, số con và tôn giáo.

Các khái niệm chính bao gồm tiêm chủng đầy đủ (đủ 8 loại vắc xin và đủ liều), tiêm chủng đúng lịch (theo lịch tiêm chủng quốc gia), phản ứng sau tiêm chủng (PƯSTC) và các hình thức tiêm chủng (thường xuyên, định kỳ, lưu động).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang kết hợp phương pháp định lượng và định tính. Cỡ mẫu định lượng là 300 bà mẹ có con từ 12 đến 23 tháng tuổi, được chọn theo phương pháp mẫu cụm ngẫu nhiên tỷ lệ theo kích thước quần thể, với 30 cụm thôn được lựa chọn. Cỡ mẫu định tính gồm 9 bà mẹ thuộc 3 nhóm tiêm chủng khác nhau và 3 cán bộ chuyên trách tiêm chủng tuyến xã, huyện.

Dữ liệu định lượng được thu thập qua phỏng vấn bà mẹ và kiểm tra phiếu tiêm chủng cá nhân, nhập liệu bằng phần mềm EpiData 3 và phân tích mô tả, phân tích đa biến bằng SPSS 16. Dữ liệu định tính được thu thập qua phỏng vấn sâu, ghi âm, mã hóa và phân tích theo chủ đề để bổ sung và làm rõ các kết quả định lượng.

Thời gian nghiên cứu từ tháng 11/2015 đến tháng 8/2016, thu thập số liệu từ tháng 2 đến tháng 4/2016 tại huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định. Nghiên cứu đã được Hội đồng đạo đức Trường Đại học Y tế Công cộng phê duyệt.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Kiến thức của bà mẹ về tiêm chủng: 66% bà mẹ có kiến thức chung đạt yêu cầu về tiêm chủng. Tỷ lệ bà mẹ biết đúng mục đích tiêm chủng đạt 98,7%, nhưng chỉ 7,7% biết đúng lịch tiêm chủng đầy đủ cho 8 loại vắc xin. Kiến thức về phản ứng thông thường sau tiêm chủng và cách xử lý cũng thấp, chỉ khoảng 7,7%.

2. Tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch: Tỷ lệ trẻ được tiêm/uống đủ 8 loại vắc xin rất cao (>99%), nhưng chỉ 24,7% trẻ được tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch. Tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ nhưng không đúng lịch chiếm 72,6%, và 2,7% trẻ tiêm chủng không đầy đủ và không đúng lịch.

3. Tỷ lệ tiêm chủng đúng lịch theo từng loại vắc xin: Tỷ lệ tiêm đúng lịch dao động từ 50,3% (DPT-VGB-Hib mũi 3) đến 94,3% (vắc xin BCG). Mũi tiêm có tỷ lệ đúng lịch thấp nhất là DPT-VGB-Hib mũi 3 (40,7%).

4. Yếu tố ảnh hưởng đến tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch: Phân tích đa biến cho thấy bà mẹ làm nghề nông hoặc nội trợ có khả năng cho con tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch cao gấp 2,28 lần so với các nghề khác (p < 0,05). Các yếu tố khác như tuổi mẹ, trình độ học vấn, sự hỗ trợ của chồng, giới tính trẻ và thứ tự sinh không có ý nghĩa thống kê.

5. Phản ứng sau tiêm chủng và ảnh hưởng đến tiêm chủng: 62% trẻ có phản ứng thông thường sau tiêm chủng, chủ yếu là sốt nhẹ. Lo ngại về tai biến nặng sau tiêm chủng, đặc biệt với vắc xin Quinvaxem, gây tâm lý hoang mang, dẫn đến việc hoãn hoặc bỏ mũi tiêm.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy mặc dù tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ cao, tỷ lệ tiêm chủng đúng lịch còn thấp, phản ánh sự chưa đồng bộ giữa báo cáo và thực tế. Kiến thức hạn chế của bà mẹ về lịch tiêm chủng và phản ứng sau tiêm chủng là nguyên nhân chính dẫn đến việc tiêm không đúng lịch. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tỷ lệ tiêm chủng đúng lịch tại Phù Mỹ thấp hơn mức khuyến cáo 90%, tương tự với các vùng nông thôn có điều kiện kinh tế xã hội tương đương.

Việc cán bộ chuyên trách tiêm chủng không ổn định, phải kiêm nhiệm nhiều chương trình, cùng với sự phối hợp chưa tốt giữa các ban ngành và truyền thông quá mức về tai biến sau tiêm chủng đã ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả chương trình. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ tiêm chủng từng loại vắc xin và bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng, giúp minh họa rõ nét các vấn đề tồn tại.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường truyền thông về lịch tiêm chủng và phản ứng sau tiêm chủng: Đẩy mạnh công tác truyền thông trong cộng đồng, đặc biệt nhấn mạnh lịch tiêm chủng cho từng loại vắc xin và cách xử lý phản ứng thông thường. Thời gian thực hiện: trong 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Trung tâm Y tế huyện phối hợp với các ban ngành địa phương.

2. Ổn định và nâng cao năng lực cán bộ chuyên trách tiêm chủng: Hạn chế thay đổi cán bộ chuyên trách, tăng cường đào tạo kỹ năng tư vấn, giải quyết tình huống và trấn an cộng đồng khi có tai biến. Thời gian: 6 tháng đầu năm. Chủ thể: Sở Y tế và Trung tâm Y tế huyện.

3. Tăng cường phối hợp liên ngành trong công tác tiêm chủng: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa ngành y tế với các ban ngành, đoàn thể địa phương nhằm vận động, hỗ trợ đưa trẻ đi tiêm chủng đúng lịch. Thời gian: liên tục, đánh giá hàng quý. Chủ thể: Trung tâm Y tế huyện, UBND xã, các tổ chức cộng đồng.

4. Cải thiện quản lý và báo cáo tiêm chủng: Nâng cao chất lượng báo cáo, kiểm tra chéo số liệu giữa các nguồn để đảm bảo tính chính xác, minh bạch. Thời gian: 12 tháng. Chủ thể: Trung tâm Y tế huyện, Trạm Y tế xã.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ y tế dự phòng và chuyên trách tiêm chủng: Nghiên cứu cung cấp thông tin thực tiễn về các yếu tố ảnh hưởng đến tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch, giúp cải thiện chất lượng dịch vụ và công tác vận động.

2. Nhà quản lý y tế cấp huyện và tỉnh: Là cơ sở để xây dựng chính sách, kế hoạch nâng cao hiệu quả chương trình tiêm chủng mở rộng, đặc biệt trong việc ổn định nhân lực và phối hợp liên ngành.

3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng: Cung cấp dữ liệu thực tế, phương pháp nghiên cứu kết hợp định lượng và định tính, cũng như khung lý thuyết về các yếu tố ảnh hưởng đến tiêm chủng.

4. Các tổ chức phi chính phủ và quốc tế hoạt động trong lĩnh vực y tế trẻ em: Thông tin giúp thiết kế các chương trình hỗ trợ, truyền thông và can thiệp phù hợp nhằm nâng cao tỷ lệ tiêm chủng đúng lịch tại các vùng nông thôn.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ cao nhưng tỷ lệ tiêm đúng lịch lại thấp?
   Do nhiều bà mẹ chưa nắm rõ lịch tiêm chủng chi tiết và có tâm lý lo ngại phản ứng sau tiêm, dẫn đến việc hoãn hoặc bỏ mũi tiêm đúng lịch. Ví dụ, chỉ 7,7% bà mẹ biết đúng lịch tiêm chủng đầy đủ.

2. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến việc tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch?
   Nghiên cứu cho thấy nghề nghiệp của bà mẹ, đặc biệt là làm nông hoặc nội trợ, có ảnh hưởng tích cực với khả năng tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch cao gấp 2,28 lần so với các nghề khác (p < 0,05).

3. Phản ứng sau tiêm chủng có ảnh hưởng thế nào đến việc tiêm chủng?
   62% trẻ có phản ứng thông thường như sốt nhẹ, gây lo lắng cho bà mẹ, đặc biệt với vắc xin Quinvaxem, làm một số bà mẹ chọn tiêm vắc xin dịch vụ hoặc hoãn tiêm.

4. Làm thế nào để cải thiện kiến thức của bà mẹ về tiêm chủng?
   Cần đẩy mạnh truyền thông rõ ràng, dễ hiểu về lịch tiêm chủng, lợi ích và cách xử lý phản ứng sau tiêm chủng, đồng thời tăng cường tư vấn trực tiếp tại điểm tiêm chủng.

5. Vai trò của gia đình trong việc tiêm chủng cho trẻ như thế nào?
   Gia đình ủng hộ chiếm 98,3%, và 67,3% người cha trực tiếp đưa trẻ đi tiêm chủng, cho thấy sự hỗ trợ của gia đình là yếu tố quan trọng thúc đẩy việc tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch.

Kết luận

• Tỷ lệ trẻ dưới 1 tuổi được tiêm chủng đầy đủ 8 loại vắc xin tại huyện Phù Mỹ rất cao (>99%), nhưng tỷ lệ tiêm chủng đúng lịch chỉ đạt 24,7%.
• Kiến thức của bà mẹ về lịch tiêm chủng và phản ứng sau tiêm chủng còn hạn chế, ảnh hưởng đến việc tiêm chủng đúng lịch.
• Nghề nghiệp của bà mẹ là yếu tố có ý nghĩa thống kê ảnh hưởng đến việc tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch.
• Các yếu tố dịch vụ y tế, truyền thông và phối hợp liên ngành cần được cải thiện để nâng cao hiệu quả chương trình tiêm chủng.
• Đề xuất các giải pháp truyền thông, ổn định nhân lực, phối hợp liên ngành và cải thiện quản lý nhằm nâng cao tỷ lệ tiêm chủng đúng lịch trong thời gian tới.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan y tế địa phương cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp, đảm bảo duy trì và nâng cao thành quả của chương trình tiêm chủng mở rộng tại huyện Phù Mỹ.