Tổng quan nghiên cứu

Nguồn nhân lực y tế đóng vai trò trung tâm trong việc nâng cao chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏe cộng đồng, đặc biệt tại các khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa. Tỉnh Lào Cai, với điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn, đang đối mặt với thách thức lớn trong việc thu hút và duy trì nguồn nhân lực y tế chất lượng cao tại Bệnh viện Sản Nhi. Giai đoạn 2017 – 2021, bệnh viện thiếu hụt khoảng 58 nhân lực so với đề án vị trí việc làm, trong đó tỷ lệ lao động nữ chiếm từ 74% đến 76%, phần lớn trong độ tuổi sinh đẻ và nuôi con nhỏ, gây khó khăn trong bố trí nhân sự. Số lượng viên chức tuyển dụng thực tế chỉ đạt 57,9% so với kế hoạch, đặc biệt dược sĩ trình độ sau đại học năm 2021 là 0%. Thu nhập tăng thêm trung bình quý dao động từ 5 đến trên 7 triệu đồng, tuy nhiên vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu của cán bộ y tế. Nghiên cứu nhằm mục tiêu mô tả thực trạng nguồn nhân lực tại Bệnh viện Sản Nhi tỉnh Lào Cai và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút, duy trì nguồn nhân lực trong giai đoạn này. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhân lực, góp phần phát triển bền vững bệnh viện và nâng cao chất lượng khám chữa bệnh tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nguồn nhân lực y tế, trong đó nổi bật là thuyết hai nhân tố của Herzberg phân biệt rõ yếu tố duy trì (lương, thưởng, điều kiện làm việc, quan hệ con người) và yếu tố động viên (thăng tiến, trách nhiệm, sự công nhận). Ngoài ra, thuyết nhu cầu của Maslow được áp dụng để phân tích các nhu cầu từ cơ bản đến cao cấp của nhân viên y tế, từ đó hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút và duy trì nhân lực. Khái niệm thương hiệu nhà tuyển dụng cũng được xem xét như một công cụ quan trọng trong việc thu hút nhân tài, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh giữa các cơ sở y tế công và tư nhân. Các khái niệm chính bao gồm: nguồn nhân lực y tế, thu hút nguồn nhân lực, duy trì nguồn nhân lực, chính sách đãi ngộ, môi trường làm việc và thương hiệu nhà tuyển dụng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế cắt ngang mô tả kết hợp phương pháp định lượng và định tính theo trình tự. Phần định lượng thu thập toàn bộ số liệu thứ cấp từ các báo cáo nhân lực, tuyển dụng, đào tạo, thi đua khen thưởng của Bệnh viện Sản Nhi tỉnh Lào Cai giai đoạn 2017 – 2021. Phần định tính thực hiện phỏng vấn sâu 6 đối tượng gồm lãnh đạo bệnh viện, trưởng phòng tài chính kế toán, trưởng phòng tổ chức hành chính, trưởng khoa Sản, phụ trách khoa Nhi và một bác sĩ đã nghỉ việc; đồng thời tổ chức 3 nhóm thảo luận với các bác sĩ, điều dưỡng và hộ sinh (mỗi nhóm 6 người) nhằm khai thác sâu các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút và duy trì nhân lực. Cỡ mẫu định lượng là toàn bộ số liệu báo cáo, cỡ mẫu định tính gồm 6 phỏng vấn sâu và 3 nhóm thảo luận. Phân tích số liệu định lượng bằng thống kê mô tả, biểu đồ và bảng số liệu; số liệu định tính được mã hóa, phân tích theo chủ đề để bổ sung và giải thích kết quả định lượng. Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 4 đến tháng 10 năm 2022 tại Bệnh viện Sản Nhi tỉnh Lào Cai, đảm bảo các quy định về đạo đức nghiên cứu y sinh học.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thiếu hụt nhân lực so với đề án vị trí việc làm: Năm 2021, tổng số nhân lực là 220 người, trong khi đề án yêu cầu 278 người, thiếu 58 người. Khối hành chính thiếu 13 người, khối lâm sàng thiếu 33 người, khối cận lâm sàng thiếu 12 người. Tỷ lệ nhân viên y tế trên giường bệnh giảm từ 1,73 năm 2017 xuống còn khoảng 1,0 năm 2021.

  2. Cơ cấu nhân lực và trình độ chuyên môn: Lao động nữ chiếm tỷ lệ cao từ 74% đến 76%. Phần lớn nhân lực tập trung ở nhóm tuổi 30-40 (44%). Số lượng bác sĩ có trình độ sau đại học tăng từ 12 người năm 2017 lên 21 người năm 2021, chiếm khoảng 36% tổng số bác sĩ. Tuy nhiên, dược sĩ trình độ sau đại học năm 2021 là 0%. Điều dưỡng, hộ sinh có trình độ đại học tăng từ 27,8% năm 2017 lên 35,4% năm 2021.

  3. Tuyển dụng và biến động nhân lực: Tổng số viên chức tuyển dụng giai đoạn 2017-2021 là 77 người, đạt 57,9% kế hoạch 133 người. Tỷ lệ tuyển dụng bác sĩ đạt 62,2%, điều dưỡng thấp nhất với 40%. Trong 5 năm có 41 nhân viên y tế nghỉ việc, chiếm 3,8% tổng số, trong đó 22,5% có trình độ sau đại học. Lý do nghỉ việc chủ yếu là nghỉ hưu và chuyển công tác.

  4. Chính sách đãi ngộ và thu nhập: Số lượng bác sĩ hưởng trợ cấp đãi ngộ tăng từ 12 người năm 2017 lên 21 người năm 2021. Thu nhập tăng thêm trung bình quý có xu hướng tăng, năm 2021 có 62,7% nhân viên nhận từ 5 đến dưới 7 triệu đồng, 34,5% nhận trên 7 triệu đồng. Tỷ lệ cán bộ được nâng lương trước thời hạn tăng từ 12,5% năm 2017 lên 22% năm 2021.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy Bệnh viện Sản Nhi tỉnh Lào Cai đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng, đặc biệt là nhân lực có trình độ chuyên môn cao, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dịch vụ y tế. Tỷ lệ lao động nữ cao trong độ tuổi sinh đẻ tạo ra thách thức trong bố trí công việc và duy trì nguồn nhân lực ổn định. So với các nghiên cứu trong ngành y tế tại các tỉnh miền núi khác, tình trạng thiếu hụt và biến động nhân lực tại bệnh viện này tương đồng, phản ánh khó khăn chung trong thu hút và giữ chân nhân viên y tế ở vùng khó khăn.

Chính sách thu hút và đãi ngộ hiện tại chưa đủ hấp dẫn, đặc biệt là mức thu nhập và quyền tự chủ trong tuyển dụng còn hạn chế, khiến bệnh viện khó cạnh tranh với các cơ sở y tế tư nhân và bệnh viện tuyến trên. Môi trường làm việc thân thiện, sự quan tâm của lãnh đạo và cơ hội đào tạo được đánh giá là các yếu tố tích cực giúp duy trì nhân lực. Tuy nhiên, các yếu tố như chính sách thu hút chưa đồng bộ, thu nhập chưa đáp ứng nhu cầu, điều kiện làm việc còn hạn chế là nguyên nhân chính gây ra tình trạng nghỉ việc và chuyển công tác.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ số lượng nhân lực theo bộ phận so với đề án vị trí việc làm, biểu đồ cơ cấu nhân lực theo giới và trình độ chuyên môn, bảng biến động nhân lực theo năm và lý do nghỉ việc, giúp minh họa rõ nét thực trạng và xu hướng biến động nguồn nhân lực tại bệnh viện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Trao quyền tự chủ trong tuyển dụng cho bệnh viện: Sở Y tế cần điều chỉnh phân cấp quản lý, cho phép Bệnh viện Sản Nhi chủ động xây dựng kế hoạch tuyển dụng sát với đề án vị trí việc làm, nhằm nâng cao hiệu quả thu hút nhân lực chất lượng cao trong vòng 1-2 năm tới.

  2. Xây dựng chính sách thu hút đặc thù cho bác sĩ mới ra trường: Bệnh viện cần thiết kế các chính sách hỗ trợ tài chính, đào tạo và phát triển nghề nghiệp nhằm thu hút bác sĩ trẻ về công tác, đặc biệt trong các chuyên ngành trọng điểm, thực hiện trong 1 năm đầu tiên.

  3. Nâng cao mức thu nhập và cải thiện đời sống cán bộ y tế: Tăng cường các khoản thu nhập tăng thêm, phụ cấp và chế độ đãi ngộ phù hợp với điều kiện kinh tế địa phương, đồng thời cải thiện cơ sở vật chất, trang thiết bị làm việc trong 2 năm tới để giữ chân nhân viên.

  4. Đẩy mạnh truyền thông xây dựng thương hiệu bệnh viện: Sử dụng các kênh truyền thông như website, fanpage, báo chí và truyền hình để nâng cao hình ảnh và uy tín của bệnh viện, thu hút nhân lực và tạo sự tin tưởng trong cộng đồng, triển khai liên tục trong 1 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và quản lý bệnh viện: Giúp hiểu rõ thực trạng nguồn nhân lực, các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhân lực, từ đó xây dựng kế hoạch phát triển bền vững.

  2. Cơ quan quản lý ngành y tế địa phương: Cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh chính sách thu hút, đãi ngộ và phân cấp quản lý nhân lực y tế phù hợp với đặc thù vùng miền.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý bệnh viện, y tế công cộng: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu kết hợp định lượng và định tính trong lĩnh vực quản lý nguồn nhân lực y tế.

  4. Các bệnh viện tuyến tỉnh, đặc biệt ở vùng khó khăn: Học hỏi kinh nghiệm, áp dụng các giải pháp thực tiễn nhằm cải thiện công tác thu hút và duy trì nhân lực, nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao Bệnh viện Sản Nhi tỉnh Lào Cai thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng?
    Thiếu hụt do số lượng tuyển dụng thực tế thấp hơn kế hoạch (57,9%), chính sách thu hút chưa đủ hấp dẫn, thu nhập chưa đáp ứng nhu cầu và tỷ lệ lao động nữ trong độ tuổi sinh đẻ cao gây khó khăn trong bố trí công việc.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng tích cực nhất đến việc duy trì nhân lực tại bệnh viện?
    Môi trường làm việc thân thiện, sự quan tâm sát sao của lãnh đạo và cơ hội đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn được đánh giá là các yếu tố tích cực giúp giữ chân nhân viên y tế.

  3. Chính sách đãi ngộ hiện tại có hiệu quả như thế nào?
    Số lượng bác sĩ hưởng trợ cấp đãi ngộ tăng từ 12 lên 21 người trong 5 năm, thu nhập tăng thêm trung bình quý cũng tăng, tuy nhiên vẫn chưa đủ để đáp ứng nhu cầu và giữ chân nhân lực chất lượng cao.

  4. Làm thế nào để nâng cao thương hiệu bệnh viện trong thu hút nhân lực?
    Bệnh viện cần đẩy mạnh truyền thông qua website, fanpage, báo chí và truyền hình, xây dựng hình ảnh uy tín, hiện đại và môi trường làm việc chuyên nghiệp để thu hút nhân tài.

  5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Nghiên cứu kết hợp phương pháp định lượng (thu thập số liệu thứ cấp từ báo cáo) và định tính (phỏng vấn sâu, thảo luận nhóm) nhằm phân tích toàn diện thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến nguồn nhân lực.

Kết luận

  • Bệnh viện Sản Nhi tỉnh Lào Cai thiếu hụt khoảng 58 nhân lực so với đề án vị trí việc làm giai đoạn 2017 – 2021, đặc biệt là nhân lực có trình độ chuyên môn cao.
  • Tỷ lệ lao động nữ chiếm đa số, phần lớn trong độ tuổi sinh đẻ, gây khó khăn trong bố trí và duy trì nhân lực ổn định.
  • Chính sách thu hút và đãi ngộ hiện tại chưa đủ hấp dẫn, thu nhập và quyền tự chủ trong tuyển dụng còn hạn chế.
  • Môi trường làm việc thân thiện, sự quan tâm của lãnh đạo và cơ hội đào tạo là các yếu tố tích cực giúp duy trì nhân lực.
  • Cần trao quyền tự chủ tuyển dụng, xây dựng chính sách thu hút đặc thù, nâng cao thu nhập và đẩy mạnh truyền thông thương hiệu bệnh viện trong 1-2 năm tới để cải thiện tình hình nhân lực.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và bệnh viện cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển nguồn nhân lực y tế, góp phần nâng cao chất lượng khám chữa bệnh tại tỉnh Lào Cai.