I. Tính cấp thiết của luận án
Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên là một phần quan trọng trong văn hóa của người Hoa tại TP.HCM. Việc nghiên cứu thế giới quan và nhân sinh quan trong tín ngưỡng này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về văn hóa của cộng đồng người Hoa mà còn góp phần làm phong phú thêm bức tranh văn hóa đa dạng của Việt Nam. Tín ngưỡng này thể hiện sự kết nối giữa người sống và linh hồn tổ tiên, phản ánh quan niệm về sự tồn tại của linh hồn sau khi chết. Qua đó, việc nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của người Hoa tại TP.HCM.
1.1. Mục đích và nhiệm vụ của luận án
Mục đích của luận án là làm rõ thế giới quan và nhân sinh quan trong tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người Hoa tại TP.HCM. Nhiệm vụ nghiên cứu bao gồm tổng quan tình hình nghiên cứu, trình bày các vấn đề lý luận về tín ngưỡng, và chỉ ra những đặc trưng của thế giới quan và nhân sinh quan trong tín ngưỡng này. Qua đó, luận án sẽ cung cấp cái nhìn sâu sắc về đời sống tâm linh của người Hoa, từ đó góp phần vào việc bảo tồn và phát triển văn hóa của cộng đồng này.
II. Khái quát về người Hoa ở TP
Cộng đồng người Hoa tại TP.HCM có nguồn gốc đa dạng, bao gồm nhiều nhóm ngôn ngữ như Quảng Đông, Phúc Kiến, Triều Châu. Họ đã mang theo những giá trị văn hóa đặc sắc trong quá trình di cư và hội nhập. Văn hóa người Hoa tại TP.HCM không chỉ thể hiện qua các nghi lễ thờ cúng mà còn qua ẩm thực, kiến trúc và các hoạt động văn hóa khác. Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên là một trong những yếu tố quan trọng giúp người Hoa duy trì bản sắc văn hóa của mình. Qua việc thực hành tín ngưỡng này, người Hoa thể hiện lòng kính trọng đối với tổ tiên và sự kết nối giữa các thế hệ trong gia đình.
2.1. Đặc điểm văn hóa người Hoa
Văn hóa người Hoa tại TP.HCM rất phong phú và đa dạng, thể hiện qua các nghi lễ, phong tục tập quán và tín ngưỡng. Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên không chỉ là một hình thức tôn giáo mà còn là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người Hoa. Các nghi lễ thờ cúng thường được tổ chức vào các dịp lễ lớn, thể hiện sự tôn kính và lòng biết ơn đối với tổ tiên. Điều này không chỉ giúp củng cố mối quan hệ gia đình mà còn tạo ra sự gắn kết trong cộng đồng người Hoa.
III. Thế giới quan và nhân sinh quan của người Hoa
Thế giới quan và nhân sinh quan của người Hoa được hình thành từ những giá trị văn hóa, tôn giáo và triết lý sống của họ. Trong tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, người Hoa tin rằng linh hồn tổ tiên vẫn tồn tại và có thể ảnh hưởng đến cuộc sống của con cháu. Điều này thể hiện qua các nghi lễ cúng bái, nơi mà người sống thể hiện lòng thành kính và cầu mong sự phù hộ từ tổ tiên. Thế giới quan của người Hoa không chỉ dừng lại ở việc tôn thờ tổ tiên mà còn mở rộng ra các khía cạnh khác như mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên và vũ trụ.
3.1. Quan niệm về linh hồn và sự tồn tại
Người Hoa có quan niệm sâu sắc về linh hồn và sự tồn tại của nó sau khi chết. Họ tin rằng linh hồn tổ tiên có thể giúp đỡ con cháu trong cuộc sống, và việc thờ cúng tổ tiên là cách để duy trì mối liên hệ này. Các nghi lễ thờ cúng thường được thực hiện với sự tôn trọng và lòng thành kính, thể hiện sự kết nối giữa các thế hệ. Điều này không chỉ giúp người Hoa giữ gìn bản sắc văn hóa mà còn tạo ra một môi trường sống hòa hợp và đoàn kết trong cộng đồng.
IV. Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người Hoa
Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người Hoa tại TP.HCM có những đặc điểm riêng biệt, phản ánh sự giao thoa giữa văn hóa truyền thống và ảnh hưởng của văn hóa Việt Nam. Các nghi lễ thờ cúng thường được tổ chức trong không gian gia đình, nơi mà các thành viên trong gia đình cùng nhau tưởng nhớ và tri ân tổ tiên. Tín ngưỡng này không chỉ là một hình thức tôn giáo mà còn là một phần quan trọng trong đời sống xã hội của người Hoa, giúp họ duy trì mối quan hệ gắn bó với tổ tiên và cộng đồng.
4.1. Các nghi lễ thờ cúng
Các nghi lễ thờ cúng tổ tiên của người Hoa rất đa dạng và phong phú, bao gồm các hoạt động như cúng bái, dâng lễ vật và tổ chức các buổi lễ lớn. Những nghi lễ này thường được thực hiện vào các dịp lễ tết, ngày giỗ tổ tiên hoặc các sự kiện quan trọng trong gia đình. Qua các nghi lễ này, người Hoa thể hiện lòng thành kính và sự biết ơn đối với tổ tiên, đồng thời củng cố mối quan hệ gia đình và cộng đồng.
