Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2015 - 2017, công tác quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN) tại thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh đã đạt được nhiều kết quả tích cực với tổng thu NSNN tăng dần qua các năm, cụ thể năm 2015 đạt khoảng 1.714 tỷ đồng, năm 2016 đạt 1.753 tỷ đồng và năm 2017 đạt 1.578 tỷ đồng, vượt kế hoạch giao và tăng trưởng so với cùng kỳ. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu, công tác quản lý thu ngân sách vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như một số chỉ tiêu thu thấp, tiến độ đầu tư các dự án chưa đạt yêu cầu, công tác xử lý vi phạm về đất đai còn chậm. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý thu NSNN tại thành phố Cẩm Phả, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả quản lý thu ngân sách trong giai đoạn tiếp theo. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào số liệu thu NSNN từ năm 2015 đến 2017 tại địa bàn thành phố Cẩm Phả, với ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo nguồn lực tài chính cho phát triển kinh tế - xã hội địa phương, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công và minh bạch ngân sách.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý thu ngân sách nhà nước, bao gồm:

  • Khái niệm ngân sách nhà nước và thu ngân sách nhà nước: Ngân sách nhà nước là bản dự toán thu - chi tài chính tổng hợp của Nhà nước, phản ánh các quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung nhằm thực hiện chức năng của Nhà nước. Thu ngân sách là quá trình Nhà nước sử dụng quyền lực để huy động các khoản thu từ thuế, phí, lệ phí và các nguồn thu khác nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu.

  • Lý thuyết quản lý thu ngân sách nhà nước: Quản lý thu NSNN là quá trình sử dụng hệ thống công cụ chính sách, pháp luật để điều tiết các khoản thu, đảm bảo công bằng và khuyến khích phát triển sản xuất kinh doanh.

  • Nguyên tắc quản lý ngân sách nhà nước: Bao gồm tính thống nhất, tập trung, hiệu quả, tiết kiệm, công khai minh bạch, phân cấp quản lý gắn với trách nhiệm của các cấp cơ quan nhà nước.

  • Các hình thức quản lý thu ngân sách: Thu bằng chuyển khoản qua Kho bạc Nhà nước (KBNN), thu bằng tiền mặt tại KBNN, chứng từ thu ngân sách và các hình thức khác.

  • Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý thu ngân sách: Hệ thống chính sách pháp luật, tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ quản lý, ứng dụng công nghệ thông tin, mức độ tăng trưởng kinh tế.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Luận văn sử dụng cả dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp bao gồm các văn bản pháp luật, báo cáo của UBND thành phố Cẩm Phả, các tài liệu nghiên cứu liên quan. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát, phỏng vấn 18 cán bộ thuộc Phòng Tài chính - Kế hoạch thành phố Cẩm Phả.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để phân tích số liệu thu ngân sách theo các khoản mục, phương pháp so sánh để đối chiếu kết quả thu qua các năm và với kế hoạch giao, phương pháp tổng hợp để đánh giá thực trạng và rút ra nguyên nhân hạn chế.

  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích số liệu và khảo sát trong giai đoạn 2015 - 2017, đồng thời thu thập ý kiến chuyên gia và cán bộ quản lý trong năm 2018 để đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổng thu ngân sách tăng trưởng ổn định: Tổng thu NSNN của thành phố Cẩm Phả tăng từ 1.714 tỷ đồng năm 2015 lên 1.753 tỷ đồng năm 2016 và đạt 1.578 tỷ đồng năm 2017, tương ứng đạt 114,44%, 112,12% và 136,37% kế hoạch tỉnh giao. Thu nội địa và ngân sách địa phương được hưởng cũng tăng tương ứng, với thu nội địa năm 2017 đạt 1.482 tỷ đồng, vượt 126,62% kế hoạch tỉnh.

  2. Thu tiền thuê đất, mặt nước tăng mạnh: Tiền thuê đất, mặt nước tăng từ 97,965 triệu đồng năm 2015 lên 240,332 triệu đồng năm 2017, đạt hơn 240% kế hoạch tỉnh giao năm 2017, nguyên nhân do điều chỉnh giá thuê đất và thu hồi nợ thuê đất các năm trước.

  3. Thuế thu nhập cá nhân tăng ổn định: Thuế thu nhập cá nhân tăng từ 97,626 triệu đồng năm 2015 lên 138,093 triệu đồng năm 2017, đạt trên 106% kế hoạch tỉnh giao năm 2017.

  4. Thu lệ phí trước bạ biến động không ổn định: Thu lệ phí trước bạ tăng mạnh năm 2016 đạt 128 tỷ đồng nhưng giảm xuống còn 96,327 triệu đồng năm 2017, do ảnh hưởng của ngành than và thị trường bất động sản.

  5. Thuế thu ngoài quốc doanh biến động: Thuế thu ngoài quốc doanh giảm trong hai năm 2015 và 2016, lần lượt đạt 87,99% và 94,25% so với cùng kỳ, nhưng tăng trở lại năm 2017 đạt 128,05% so với cùng kỳ.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng tổng thu NSNN và các khoản thu chủ yếu phản ánh sự nỗ lực của các doanh nghiệp và chính quyền địa phương trong việc chấp hành chính sách thuế và quản lý thu ngân sách. Việc điều chỉnh giá thuê đất và thu hồi nợ thuê đất đã góp phần tăng thu tiền thuê đất, mặt nước. Tuy nhiên, sự biến động của thu lệ phí trước bạ và thuế thu ngoài quốc doanh cho thấy sự phụ thuộc vào tình hình kinh tế ngành than và thị trường bất động sản, những ngành chịu ảnh hưởng lớn bởi các yếu tố khách quan như suy giảm sản lượng khai thác than và thị trường bất động sản trầm lắng.

Các khó khăn như nguồn lực đầu tư hạn chế, ảnh hưởng của thiên tai, dịch bệnh, cũng như sự suy giảm thu nhập của người lao động ngành than đã tác động tiêu cực đến khả năng thu ngân sách. So sánh với các địa phương khác như thị xã Chí Linh và huyện Thường Tín, thành phố Cẩm Phả cần tăng cường cải cách hành chính, nâng cao năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng tổng thu NSNN, bảng so sánh các khoản thu theo năm và tỷ lệ hoàn thành kế hoạch để minh họa rõ nét hơn các biến động và xu hướng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng lập kế hoạch dự toán thu ngân sách: Cần xây dựng kế hoạch thu chi tiết, sát thực tế phát triển kinh tế địa phương, dự báo chính xác các nguồn thu, đặc biệt là các khoản thu từ đất đai và thuế thu nhập cá nhân. Thời gian thực hiện: hàng năm; Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch thành phố.

  2. Tăng cường công tác quyết toán và kiểm tra thu ngân sách: Đẩy mạnh kiểm tra, thanh tra các khoản thu, xử lý kịp thời các khoản nợ thuế, nợ thuê đất, đảm bảo thu đúng, thu đủ, hạn chế thất thu. Thời gian: liên tục hàng năm; Chủ thể: Chi cục Thuế, KBNN, UBND các phường xã.

  3. Củng cố tổ chức bộ máy và nâng cao năng lực cán bộ quản lý thu ngân sách: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ thuế và tài chính, đồng thời cải thiện chế độ đãi ngộ để giữ chân nhân tài. Thời gian: 2018 - 2020; Chủ thể: UBND thành phố, Sở Tài chính.

  4. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu ngân sách: Triển khai hệ thống quản lý thuế điện tử, kết nối dữ liệu giữa các cơ quan thuế, kho bạc và các đơn vị liên quan để nâng cao tính minh bạch, chính xác và hiệu quả thu ngân sách. Thời gian: 2018 - 2021; Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch, Chi cục Thuế.

  5. Hoàn thiện cơ chế phân cấp quản lý thu ngân sách: Rà soát, điều chỉnh phân cấp nguồn thu giữa các cấp chính quyền để đảm bảo tính minh bạch, tránh chồng chéo, nâng cao trách nhiệm quản lý thu ngân sách tại các cấp xã, phường. Thời gian: 2018 - 2019; Chủ thể: UBND thành phố, Sở Tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính ngân sách địa phương: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu ngân sách, từ đó cải thiện công tác lập dự toán, tổ chức thu và quyết toán ngân sách.

  2. Nhà hoạch định chính sách tài chính công: Các đề xuất và phân tích trong luận văn hỗ trợ xây dựng chính sách thuế, phân bổ ngân sách phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội địa phương.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý thu ngân sách nhà nước, phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu thực tiễn.

  4. Doanh nghiệp và tổ chức kinh tế trên địa bàn: Hiểu rõ hơn về cơ chế thuế, nghĩa vụ tài chính và các chính sách hỗ trợ, từ đó chủ động thực hiện nghĩa vụ thuế và tham gia phát triển kinh tế địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác quản lý thu ngân sách tại Cẩm Phả lại quan trọng?
    Quản lý thu ngân sách là công cụ chính để huy động nguồn lực tài chính cho phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo các nhiệm vụ chi tiêu của Nhà nước được thực hiện hiệu quả. Tại Cẩm Phả, với vị trí chiến lược và nguồn thu lớn từ ngành than, quản lý thu ngân sách hiệu quả góp phần ổn định và phát triển địa phương.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý thu ngân sách tại Cẩm Phả là gì?
    Khó khăn gồm nguồn lực đầu tư hạn chế, ảnh hưởng của thiên tai, dịch bệnh, sự suy giảm sản lượng ngành than, biến động thị trường bất động sản và hạn chế về năng lực cán bộ quản lý thu ngân sách.

  3. Các giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách?
    Các giải pháp gồm nâng cao chất lượng lập dự toán, tăng cường kiểm tra, củng cố tổ chức bộ máy, ứng dụng công nghệ thông tin và hoàn thiện cơ chế phân cấp quản lý thu ngân sách.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp, phân tích thống kê mô tả, so sánh số liệu qua các năm và tổng hợp đánh giá thực trạng công tác quản lý thu ngân sách.

  5. Luận văn có thể áp dụng cho các địa phương khác không?
    Có, luận văn cung cấp các phân tích và giải pháp có thể tham khảo cho các địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội tương tự, giúp cải thiện công tác quản lý thu ngân sách nhà nước.

Kết luận

  • Thành phố Cẩm Phả đã đạt được kết quả tích cực trong công tác quản lý thu ngân sách giai đoạn 2015 - 2017 với tổng thu NSNN và các khoản thu chủ yếu tăng trưởng ổn định, vượt kế hoạch giao.
  • Một số khoản thu như tiền thuê đất, thuế thu nhập cá nhân tăng mạnh, trong khi thu lệ phí trước bạ và thuế thu ngoài quốc doanh có biến động do ảnh hưởng của ngành than và thị trường bất động sản.
  • Hạn chế trong quản lý thu ngân sách gồm năng lực cán bộ, cơ chế phân cấp chưa hoàn thiện, ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế và các khó khăn khách quan từ kinh tế địa phương.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách, bao gồm cải tiến lập dự toán, tăng cường kiểm tra, củng cố tổ chức, ứng dụng CNTT và hoàn thiện cơ chế phân cấp.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá kết quả để điều chỉnh phù hợp, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững của thành phố Cẩm Phả.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách tại địa phương bạn!