I. Tổng Quan Về Tác Động Của FDI Đến Ngành Điện Tử
Đất nước Việt Nam đang trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội với chủ trương tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành công nghiệp điện tử so với đối tác và bạn bè quốc tế đóng vai trò vô cùng quan trọng và đó cũng chính là một mục tiêu dài hạn mà nhà nước vẫn luôn mong muốn hướng tới trong tương lai. Bởi ngành công nghiệp điện tử đóng góp lớn vào GDP, xuất khẩu, thu hút lao động và tạo ra nhiều sản phẩm có giá trị gia tăng cao, nhờ vậy nền kinh tế ngày càng phát triển cũng như gia tăng giá trị xã hội. Việc đáp ứng yêu cầu xây dựng một ngành công nghiệp làm mũi nhọn đột phá nhưng gắn liền với thế mạnh chủ yếu của thành phố là con người, tiềm năng kinh tế thì ngành công nghiệp điện tử có khả năng tiếp cận, sử dụng để đầu tư phát triển. Hơn nữa, qua công năng, quy trình chế tác thực tiễn đến kinh nghiệm đầu tư của các nước công nghiệp tiên tiến cho thấy ngành công nghiệp điện tử không chỉ là ngành có hàm lượng chất xám cao, giá trị gia tăng lớn và đi vào kinh tế tri thức mà còn là ngành có sức cầu lớn, phù hợp với quá trình đô thị hoá, hiện đại hoá đời sống vật chất của đại bộ phận dân cư.
1.1. Vai trò của FDI trong Tăng trưởng Ngành Điện Tử
Dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) là một nguồn vốn quan trọng cho sự phát triển của ngành công nghiệp điện tử nói riêng và quốc gia nói chung, giúp bổ sung vốn đầu tư, cải tiến công nghệ, nâng cao năng lực sản xuất và cạnh tranh. Trong những năm gần đây, FDI đã đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của ngành điện tử Việt Nam. Theo số liệu của Cục Đầu tư nước ngoài, tính đến hết năm 2022, tổng vốn FDI vào ngành điện tử Việt Nam đạt 30,6 tỷ USD, chiếm 13,6% tổng vốn FDI vào Việt Nam. Trong đó, lĩnh vực sản xuất linh kiện điện tử và thiết bị điện tử chiếm 90% tổng vốn FDI vào ngành điện tử.
1.2. Những Thách thức khi Thu hút Vốn FDI vào Ngành Điện Tử
Bên cạnh những tác động tích cực còn tồn tại nhiều hạn chế, như dòng đầu tư từ các nước phát triển vào Việt Nam còn hạn chế; FDI chủ yếu hướng vào các ngành thâm dụng lao động, sử dụng nhiều tài nguyên, tận dụng chính sách bảo hộ công nghiệp; nhiều dự án chưa đảm bảo chất lượng, công nghệ chuyển giao chủ yếu là trung bình và thấp; nhiều doanh nghiệp FDI có hiện trạng chuyển giá, lỗ giả, lãi thật gây méo mó các giao dịch trong nền kinh tế và gây thất thu ngân sách; gây ra sự cạnh tranh không lành mạnh với các doanh nghiệp trong nước; gây ra những ảnh hưởng xấu đến môi trường và đời sống xã hội.
II. Phương Pháp Nghiên Cứu Tác Động FDI Ngành Điện Tử Việt Nam
Bài nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp để thu thập các số liệu thống kê về số lượng vốn và dự án FDI vào ngành công nghiệp điện tử tại Việt Nam các báo cáo nghiên cứu liên quan đến tình hình đầu tư của FDI vào Việt Nam nói chung và ngành công nghiệp điện tử nói riêng trong giai đoạn 2012 - 2023. Dữ liệu thứ cấp được thu thập thông qua các kênh: Cục Đầu tư nước ngoài, Tổng cục Thống kê - Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Công Thương và các kênh thông tin đại chúng. Nhóm tiến hành tổng hợp kết quả từ dữ liệu thứ cấp đã thu được, sau đó phân tích và đánh giá một cách tổng quan Ngành Công nghiệp điện tử tại Việt Nam và đưa ra những kết luận cụ thể về tác động của FDI đối với từng tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh của Ngành Công nghiệp điện tử tại Việt Nam.
2.1. Thu Thập và Phân Tích Dữ Liệu Thứ Cấp về FDI
Sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp để thu thập các số liệu thống kê về số lượng vốn và dự án FDI vào ngành công nghiệp điện tử tại Việt Nam. Dữ liệu được thu thập từ các báo cáo nghiên cứu liên quan đến tình hình đầu tư của FDI vào Việt Nam nói chung và ngành công nghiệp điện tử nói riêng trong giai đoạn 2012 - 2023.
2.2. So Sánh và Đối Chiếu Tác Động của FDI Đến Ngành
Từ việc phân tích và tổng hợp số liệu, nhóm tiến hành đối chiếu, so sánh về tình hình năng lực cạnh tranh của ngành công nghiệp điện tử trước và sau khi có sự hỗ trợ của nguồn vốn FDI nhằm làm nổi bật, nhấn mạnh tác động của FDI đối với năng lực cạnh tranh ngành công nghiệp điện tử Việt Nam.
III. Cơ Sở Lý Luận Về Tác Động Của FDI Đến Năng Lực Cạnh Tranh
Lý thuyết Giải thích sớm nhất cho đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) là lý thuyết về chuyển động dòng vốn, coi FDI là một thành phần của đầu tư danh mục đầu tư. Năm 1976, Hymer đã đóng góp đột phá bằng cách cung cấp cách giải thích ban đầu về FDI trong các ngành công nghiệp truyền thống. Theo Hymer, các tập đoàn đa quốc gia chỉ sẵn sàng tham gia vào FDI nếu họ có thể có được lợi thế so với các doanh nghiệp địa phương thông qua các tài sản vô hình như thương hiệu lâu đời, bản quyền công nghệ, chuyên môn quản lý và các yếu tố độc đáo khác. FDI có thể xảy ra do khó bán hoặc cho thuê các tài sản vô hình này, bất chấp mong muốn của các tập đoàn đa quốc gia làm như vậy. Cách tiếp cận nội bộ của doanh nghiệp, trái ngược với lý thuyết về tổ chức công nghiệp, đặt trọng tâm mạnh vào các doanh nghiệp tham gia vào FDI.
3.1. Lý thuyết về Lợi thế Cạnh tranh của FDI
Theo Hymer, các tập đoàn đa quốc gia chỉ sẵn sàng tham gia vào FDI nếu họ có thể có được lợi thế so với các doanh nghiệp địa phương thông qua các tài sản vô hình như thương hiệu lâu đời, bản quyền công nghệ, chuyên môn quản lý và các yếu tố độc đáo khác.
3.2. Mô hình OLI và Ảnh Hưởng của FDI
Dunning (1988) trình bày lý thuyết về cấu trúc của dòng vốn FDI. Mô hình OLI (ownership (sở hữu) – location (nơi đầu tư) – internalization (nội bộ hóa các đặc trưng doanh nghiệp)), được ông giới thiệu như một lý thuyết triết học về đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Lý thuyết này vẫn còn giá trị và phù hợp cho đến ngày nay, vì nó kết hợp ba lý thuyết riêng biệt về FDI nhấn mạnh lợi ích của quyền sở hữu, lợi thế của việc đầu tư vào một số địa điểm nhất định và lợi thế của việc nội tâm hóa các đặc điểm của doanh nghiệp.
3.3. Ảnh hưởng của FDI tới chuyển giao công nghệ
FDI đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển giao công nghệ từ các nước phát triển sang Việt Nam, giúp nâng cao năng lực sản xuất và cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nước. Điều này có thể xảy ra thông qua việc sử dụng các công nghệ tiên tiến hơn, cũng như qua việc đào tạo và phát triển nguồn nhân lực.
IV. Thực Trạng Thu Hút FDI và Tác Động Đến Ngành Điện Tử
Theo nhận định của bà Đỗ Thị Thúy Hương, Ủy viên Ban chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp điện tử Việt Nam cho biết: “Ngành công nghiệp điện tử Việt Nam đang có nhiều bước tiến khi xu hướng dịch chuyển đầu tư và sản xuất tạo cơ hội cho Việt Nam tăng cường thu hút đầu tư FDI vào ngành công nghiệp điện tử, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất chip. Dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) là một nguồn vốn quan trọng cho sự phát triển của NCNĐT nói riêng và quốc gia nói chung, giúp bổ sung vốn đầu tư, cải tiến công nghệ, nâng cao năng lực sản xuất và cạnh tranh.
4.1. Dịch Chuyển Đầu Tư FDI và Cơ Hội cho Việt Nam
Xu hướng dịch chuyển đầu tư và sản xuất tạo cơ hội cho Việt Nam tăng cường thu hút đầu tư FDI vào ngành công nghiệp điện tử, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất chip. Đây là một cơ hội lớn để Việt Nam nâng cao vị thế trong chuỗi cung ứng điện tử toàn cầu.
4.2. FDI và Phát Triển Sản Xuất Linh Kiện Điện Tử
Lĩnh vực sản xuất linh kiện điện tử và thiết bị điện tử chiếm tỷ trọng lớn trong tổng vốn FDI vào ngành điện tử Việt Nam. Điều này cho thấy sự quan tâm của các nhà đầu tư nước ngoài đến lĩnh vực sản xuất linh kiện điện tử tại Việt Nam.
V. Giải Pháp Nâng Cao Tác Động FDI Đến Ngành Điện Tử VN
Thúc đẩy chính sách đầu tư để gia tăng nguồn vốn hay đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao chính là những yếu tố vô cùng quan trọng trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành. Do đó, bài nghiên cứu với đề tài: “Tác động FDI đối với năng lực cạnh tranh của ngành công nghiệp điện tử Việt Nam” cùng với cơ sở là khung nghiên cứu để xây dựng hệ thống giải pháp nhằm giúp các doanh nghiệp trong nước và các nhà hoạch định chính sách xây dựng các chính sách thu hút và sử dụng FDI hiệu quả làm tăng hiệu quả cạnh tranh của doanh nghiệp cũng như quốc gia, đồng thời giúp nhà đầu tư đưa ra các quyết định đầu tư phù hợp, góp phần phát triển ngành công nghiệp điện tử Việt Nam bền vững và có hiệu quả.
5.1. Chính Sách Thu Hút FDI Hiệu Quả
Cần xây dựng các chính sách thu hút FDI hiệu quả, tập trung vào các dự án có công nghệ cao, giá trị gia tăng lớn và thân thiện với môi trường. Đồng thời, cần tạo môi trường đầu tư thông thoáng, minh bạch và ổn định để thu hút các nhà đầu tư nước ngoài.
5.2. Đào Tạo Nguồn Nhân Lực Chất Lượng Cao
Đầu tư vào đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của ngành công nghiệp điện tử. Cần tăng cường hợp tác giữa các trường đại học, cao đẳng và các doanh nghiệp để đào tạo sinh viên có kiến thức và kỹ năng thực tế.
5.3. Tăng cường chuyển giao công nghệ từ FDI .
Cần khuyến khích các doanh nghiệp FDI chuyển giao công nghệ cho các doanh nghiệp trong nước. Điều này có thể thực hiện thông qua các chính sách ưu đãi về thuế và các hỗ trợ khác.
VI. Tương Lai Của FDI Và Năng Lực Cạnh Tranh Ngành Điện Tử
Kết quả nghiên cứu là nguồn tài liệu tham khảo cho các cơ quan quản lý ngành điện tử, Chính phủ, về cách thức. Kết quả nghiên cứu giúp cho các doanh nghiệp điện tử nắm vững về tầm quan trọng của FDI đến việc nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngành Công nghiệp điện tử tại Việt Nam.
6.1. Hướng Phát Triển Ngành Điện Tử Việt Nam
Phát triển ngành điện tử Việt Nam theo hướng công nghệ cao, giá trị gia tăng lớn và bền vững. Cần tập trung vào các lĩnh vực như sản xuất chip, phần mềm và thiết bị điện tử thông minh.
6.2. Vai trò của Hội nhập kinh tế quốc tế
Tăng cường hội nhập kinh tế quốc tế, mở rộng thị trường xuất khẩu cho các sản phẩm điện tử của Việt Nam. Cần tận dụng các hiệp định thương mại tự do (FTA) để tăng cường xuất khẩu và thu hút FDI.
