Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non (GDMN) là bậc học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân, đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển nhân cách của trẻ em. Giai đoạn từ 0 đến 6 tuổi được xem là "thời kỳ vàng" của sự phát triển, do đó môi trường giáo dục (MTGD) cho trẻ mẫu giáo (MG) cần được xây dựng một cách khoa học, an toàn và phù hợp để phát huy tối đa tiềm năng của trẻ. Tại thị xã Nghi Sơn, tỉnh Thanh Hóa, với gần 15 nghìn trẻ MG theo học tại 34 trường mầm non, việc quản lý hoạt động xây dựng MTGD theo hướng trải nghiệm đang là một nhiệm vụ cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá thực trạng quản lý hoạt động xây dựng MTGD cho trẻ MG theo hướng trải nghiệm tại các trường mầm non trên địa bàn thị xã Nghi Sơn, đồng thời đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục. Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2022, khảo sát tại 5 trường mầm non tiêu biểu với tổng số 157 cán bộ quản lý và giáo viên tham gia. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục trẻ MG, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý và giáo viên trong việc tổ chức môi trường giáo dục an toàn, thân thiện và giàu trải nghiệm.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình giáo dục mầm non hiện đại, trong đó có:

  • Lý thuyết giáo dục lấy trẻ làm trung tâm: Nhấn mạnh vai trò chủ động, tích cực của trẻ trong quá trình học tập thông qua trải nghiệm thực tế, giúp trẻ phát triển toàn diện về thể chất, nhận thức, tình cảm và kỹ năng xã hội.
  • Mô hình Montessori: Tập trung vào việc thiết kế MTGD với các vật liệu gần gũi, thân thiện, tạo điều kiện cho trẻ tự do lựa chọn và thực hành, từ đó phát triển kỹ năng toàn diện.
  • Lý thuyết trải nghiệm của Dewey: Giáo dục là quá trình tạo ra tri thức mới dựa trên kinh nghiệm thực tế, qua đó trẻ phát triển khả năng tư duy sáng tạo và kỹ năng giải quyết vấn đề.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý hoạt động xây dựng MTGD, môi trường giáo dục an toàn, hoạt động trải nghiệm, đặc điểm phát triển trẻ mẫu giáo, và vai trò của cán bộ quản lý trong giáo dục mầm non.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 5 trường mầm non tại thị xã Nghi Sơn, với 157 khách thể gồm 32 cán bộ quản lý và 125 giáo viên.
  • Phương pháp khảo sát: Thiết kế phiếu điều tra để đánh giá nhận thức, thực trạng xây dựng và quản lý MTGD theo hướng trải nghiệm.
  • Phương pháp quan sát: Theo dõi trực tiếp các hoạt động xây dựng MTGD và quy trình quản lý tại các trường.
  • Phỏng vấn chuyên gia: Thu thập ý kiến từ cán bộ quản lý Phòng GD&ĐT và các nhà giáo dục có kinh nghiệm.
  • Phân tích thống kê: Sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu định lượng và định tính, đảm bảo tính khách quan và chính xác.
  • Timeline nghiên cứu: Tiến hành khảo sát và thu thập dữ liệu trong năm 2022, phân tích và đề xuất biện pháp trong cùng năm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của xây dựng MTGD theo hướng trải nghiệm: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên tại các trường mầm non thị xã Nghi Sơn nhận thức rõ vai trò quan trọng của MTGD trong phát triển toàn diện trẻ MG. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% trong số đó thực sự áp dụng hiệu quả các hoạt động trải nghiệm trong môi trường giáo dục.

  2. Thực trạng xây dựng MTGD: Các trường đã đảm bảo cơ sở vật chất cơ bản như phòng học, sân chơi, nước sạch và khu bếp ăn an toàn. Tuy nhiên, chỉ khoảng 55% trường có đầy đủ đồ dùng, đồ chơi và phương tiện phục vụ hoạt động trải nghiệm cho trẻ. Việc bố trí không gian và trang trí lớp học theo chủ đề còn hạn chế, chưa tạo được sự hấp dẫn và kích thích trẻ khám phá.

  3. Quản lý hoạt động xây dựng MTGD: Việc lập kế hoạch và tổ chức thực hiện các hoạt động xây dựng MTGD theo hướng trải nghiệm được thực hiện ở mức trung bình, với khoảng 65% trường có kế hoạch chi tiết và triển khai tương đối đầy đủ. Công tác kiểm tra, đánh giá kết quả còn thiếu thường xuyên và chưa có tiêu chuẩn đánh giá cụ thể.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng: Yếu tố chủ quan như năng lực sư phạm của giáo viên và nhận thức của cán bộ quản lý có ảnh hưởng lớn đến hiệu quả xây dựng MTGD. Về khách quan, nguồn lực tài chính hạn chế, cơ sở vật chất chưa đồng bộ và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình là những rào cản chính.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy mặc dù các trường mầm non tại Nghi Sơn đã có những bước tiến trong xây dựng MTGD theo hướng trải nghiệm, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tỷ lệ áp dụng hoạt động trải nghiệm còn thấp hơn mức trung bình, phản ánh sự thiếu đồng bộ trong quản lý và nguồn lực đầu tư.

Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ việc chưa có kế hoạch quản lý chặt chẽ, thiếu sự đào tạo chuyên sâu cho giáo viên về kỹ năng thiết kế và tổ chức hoạt động trải nghiệm. Ngoài ra, sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình chưa hiệu quả, làm giảm tính liên tục và toàn diện của môi trường giáo dục.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức, áp dụng hoạt động trải nghiệm và mức độ đầu tư cơ sở vật chất tại từng trường, cũng như bảng tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng chủ quan và khách quan.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng nâng cao nhận thức và năng lực cho cán bộ quản lý, giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về xây dựng MTGD theo hướng trải nghiệm, tập trung vào kỹ năng thiết kế môi trường, sử dụng đồ dùng, đồ chơi và tổ chức hoạt động trải nghiệm. Thời gian thực hiện trong 6 tháng đầu năm, do Phòng GD&ĐT phối hợp với các trường đại học sư phạm đảm nhiệm.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch hoạt động xây dựng MTGD chi tiết, linh hoạt: Mỗi trường cần xây dựng kế hoạch năm học với mục tiêu rõ ràng, nội dung phù hợp đặc điểm tâm sinh lý trẻ, có sự điều chỉnh theo tình hình thực tế. Kế hoạch cần được phê duyệt và giám sát định kỳ hàng quý bởi Ban Giám hiệu.

  3. Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động trải nghiệm: Tăng cường mua sắm, tự làm đồ dùng dạy học, đồ chơi từ nguyên vật liệu thiên nhiên và tái chế, đảm bảo an toàn và phù hợp với trẻ MG. Thời gian thực hiện trong năm học, huy động nguồn lực từ ngân sách nhà nước và sự hỗ trợ của cộng đồng.

  4. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động xây dựng MTGD: Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá cụ thể, tổ chức kiểm tra định kỳ và đánh giá kết quả thực hiện, từ đó có biện pháp điều chỉnh kịp thời. Ban Giám hiệu và Phòng GD&ĐT chịu trách nhiệm triển khai trong vòng 3 tháng đầu năm học.

  5. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường và gia đình: Tổ chức các buổi họp phụ huynh, tuyên truyền về vai trò của MTGD theo hướng trải nghiệm, khuyến khích gia đình tham gia hỗ trợ và tạo môi trường trải nghiệm tại nhà. Thực hiện liên tục trong năm học với sự phối hợp của giáo viên chủ nhiệm và Ban đại diện cha mẹ học sinh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Nhận diện rõ vai trò và trách nhiệm trong quản lý hoạt động xây dựng MTGD, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý và chỉ đạo.

  2. Giáo viên mầm non: Nâng cao nhận thức và kỹ năng tổ chức các hoạt động trải nghiệm, thiết kế môi trường giáo dục phù hợp với đặc điểm phát triển của trẻ MG.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý xây dựng MTGD theo hướng trải nghiệm, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

  4. Phụ huynh và cộng đồng: Hiểu rõ vai trò của môi trường giáo dục trong phát triển toàn diện trẻ, từ đó phối hợp hiệu quả với nhà trường trong việc chăm sóc, giáo dục trẻ MG.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao xây dựng môi trường giáo dục theo hướng trải nghiệm lại quan trọng đối với trẻ mẫu giáo?
    Hoạt động trải nghiệm giúp trẻ phát triển toàn diện về thể chất, nhận thức và kỹ năng xã hội thông qua việc thực hành, khám phá thực tế. Ví dụ, trẻ được tham gia các hoạt động ngoài trời, giúp tăng cường vận động và kỹ năng giao tiếp.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động xây dựng MTGD tại các trường mầm non là gì?
    Khó khăn bao gồm hạn chế về cơ sở vật chất, thiếu đồ dùng đồ chơi phù hợp, năng lực sư phạm của giáo viên chưa đồng đều và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực giáo viên trong xây dựng MTGD theo hướng trải nghiệm?
    Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn, tập huấn kỹ năng thiết kế môi trường và tổ chức hoạt động trải nghiệm, đồng thời khuyến khích giáo viên tự làm đồ dùng dạy học sáng tạo.

  4. Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý hoạt động xây dựng MTGD là gì?
    Hiệu trưởng là người chịu trách nhiệm cao nhất, chỉ đạo xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra đánh giá và phối hợp các nguồn lực để đảm bảo môi trường giáo dục an toàn, thân thiện và giàu trải nghiệm.

  5. Gia đình có thể hỗ trợ xây dựng môi trường giáo dục cho trẻ mẫu giáo như thế nào?
    Gia đình phối hợp với nhà trường trong việc tạo điều kiện cho trẻ thực hành các kỹ năng sống tại nhà, tham gia các hoạt động giáo dục và hỗ trợ đầu tư cơ sở vật chất, đồ dùng học tập cho trẻ.

Kết luận

  • Hoạt động xây dựng môi trường giáo dục cho trẻ mẫu giáo theo hướng trải nghiệm là nhiệm vụ trọng tâm, góp phần phát triển toàn diện trẻ tại các trường mầm non thị xã Nghi Sơn, Thanh Hóa.
  • Thực trạng quản lý hoạt động xây dựng MTGD còn nhiều hạn chế do yếu tố chủ quan và khách quan, đặc biệt là năng lực giáo viên và nguồn lực đầu tư.
  • Nghiên cứu đã đề xuất 5 biện pháp quản lý thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả xây dựng MTGD theo hướng trải nghiệm, bao gồm đào tạo, lập kế hoạch, đầu tư cơ sở vật chất, đổi mới kiểm tra đánh giá và tăng cường phối hợp gia đình.
  • Các biện pháp đề xuất có tính khả thi cao, phù hợp với điều kiện thực tế của các trường mầm non tại thị xã Nghi Sơn, dự kiến triển khai trong năm học tiếp theo.
  • Kêu gọi các cấp quản lý giáo dục, nhà trường, giáo viên và gia đình cùng phối hợp thực hiện để xây dựng môi trường giáo dục an toàn, thân thiện và giàu trải nghiệm, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non.