Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ tại các trường mầm non đóng vai trò then chốt trong việc phát triển toàn diện thể chất và tinh thần của trẻ em, đặc biệt là trẻ 5 tuổi – giai đoạn chuẩn bị tâm thế bước vào lớp 1. Tại huyện Đắk Glong, tỉnh Đắk Nông, với diện tích tự nhiên hơn 144.000 ha và dân cư đa dạng, công tác giáo dục mầm non được quan tâm đầu tư nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ. Theo số liệu năm học 2020-2021, huyện có 16 trường mầm non với 4.700 trẻ, trong đó tỷ lệ huy động trẻ 5 tuổi ra lớp đạt khoảng 90%, thể hiện sự chú trọng của địa phương đối với giáo dục mầm non.

Nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng quản lý hoạt động chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ theo Bộ chuẩn phát triển trẻ 5 tuổi, bao gồm 4 lĩnh vực, 28 chuẩn và 120 chỉ số, nhằm đảm bảo trẻ phát triển toàn diện về thể chất, tình cảm, trí tuệ và kỹ năng xã hội. Mục tiêu cụ thể của luận văn là phân tích cơ sở lý luận, khảo sát thực trạng tại các trường mầm non huyện Đắk Glong, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm 16 trường mầm non trên địa bàn huyện trong năm học 2020-2021, với đối tượng khảo sát là cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên nuôi dưỡng. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để cải thiện công tác quản lý, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý và giáo viên nâng cao hiệu quả chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ theo chuẩn phát triển, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cho tương lai.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên ba tiếp cận lý thuyết chính: tiếp cận hoạt động, tiếp cận năng lực và tiếp cận chức năng quản lý.

  • Tiếp cận hoạt động tập trung nghiên cứu các hoạt động chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ theo Bộ chuẩn phát triển trẻ 5 tuổi, làm rõ các yếu tố quản lý ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện.
  • Tiếp cận năng lực nhấn mạnh việc phát triển năng lực của cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên trong việc tổ chức và thực hiện các hoạt động chăm sóc, nuôi dưỡng phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ 5 tuổi.
  • Tiếp cận chức năng quản lý tập trung vào các chức năng quản lý cơ bản gồm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá hoạt động chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ, nhằm đảm bảo sự phối hợp đồng bộ và hiệu quả trong quá trình quản lý.

Ba khái niệm trọng tâm được sử dụng là: chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ; Bộ chuẩn phát triển trẻ 5 tuổi; quản lý hoạt động chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ tại trường mầm non.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp lý luận và thực tiễn:

  • Phương pháp lý luận: phân tích, tổng hợp, so sánh, hệ thống hóa các tài liệu về chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và Bộ Giáo dục & Đào tạo, cùng các công trình nghiên cứu liên quan đến chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ mầm non.
  • Phương pháp thực tiễn: điều tra bằng phiếu trưng cầu ý kiến với 248 cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên tại 16 trường mầm non huyện Đắk Glong; phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm với các chuyên gia, cán bộ quản lý và giáo viên; quan sát trực tiếp hoạt động chăm sóc, nuôi dưỡng; nghiên cứu sản phẩm hoạt động như sổ theo dõi sức khỏe, biểu đồ tăng trưởng, sổ khẩu phần ăn.
  • Phương pháp chuyên gia: lấy ý kiến tham vấn từ chuyên gia y tế học đường, bác sĩ nhi khoa, chuyên viên phòng Giáo dục và chuyên gia dinh dưỡng.
  • Phương pháp thống kê toán học: xử lý số liệu bằng Excel, tính phần trăm, phân tích mô tả và khảo nghiệm tính cần thiết, tính khả thi của các biện pháp quản lý.

Thời gian nghiên cứu tập trung vào năm học 2020-2021, địa bàn huyện Đắk Glong, tỉnh Đắk Nông. Cỡ mẫu khảo sát gồm 34 lãnh đạo trường, 70 tổ trưởng chuyên môn và 144 giáo viên mầm non, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy cho kết quả nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Vai trò của hoạt động chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ được đánh giá cao: 93% cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên cho rằng chăm sóc, nuôi dưỡng giúp trẻ phát triển thể chất và phòng chống bệnh tật là rất quan trọng; 92% đánh giá cao vai trò trong việc hình thành các quy tắc sinh hoạt hàng ngày; 77% nhấn mạnh vai trò phát hiện sớm các bệnh suy dinh dưỡng, béo phì và bệnh học đường.

  2. Thực trạng quản lý hoạt động chăm sóc, nuôi dưỡng còn nhiều hạn chế: Mặc dù các trường đã xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện theo Bộ chuẩn, nhưng tỷ lệ trẻ suy dinh dưỡng vẫn còn khoảng 10%, và chỉ 5/16 trường tổ chức bán trú với nhân viên nuôi dưỡng được đào tạo bài bản chỉ chiếm 12%. Việc kiểm tra, đánh giá và chỉ đạo còn chưa đồng đều, một số hiệu trưởng chưa quan tâm đúng mức đến công tác nuôi dưỡng.

  3. Đội ngũ nhân sự và cơ sở vật chất: 100% cán bộ quản lý có trình độ đại học trở lên, tuy nhiên 77% giáo viên chỉ có trình độ trung cấp, và phần lớn nhân viên nuôi dưỡng làm việc theo kinh nghiệm, chưa qua đào tạo chính quy. Cơ sở vật chất một số trường còn chật hẹp, nhiều điểm lẻ, ảnh hưởng đến việc tổ chức hoạt động chăm sóc, nuôi dưỡng.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý: Trình độ năng lực cán bộ quản lý chưa đồng đều, nhận thức của phụ huynh về dinh dưỡng và chăm sóc trẻ còn hạn chế, công tác xã hội hóa chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và thực hiện chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy sự nhận thức chung về vai trò quan trọng của hoạt động chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ theo Bộ chuẩn phát triển trẻ 5 tuổi là rất cao, phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về tầm quan trọng của giai đoạn mầm non trong phát triển toàn diện trẻ. Tuy nhiên, thực trạng quản lý còn nhiều điểm yếu, đặc biệt là về nguồn nhân lực và cơ sở vật chất, làm giảm hiệu quả thực hiện.

So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, tỷ lệ nhân viên nuôi dưỡng chưa được đào tạo chính quy và sự phân bổ cơ sở vật chất chưa đồng đều là những thách thức phổ biến. Việc thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng cũng là nguyên nhân làm giảm hiệu quả chăm sóc, nuôi dưỡng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đánh giá vai trò của chăm sóc, nuôi dưỡng theo từng khía cạnh; bảng tổng hợp số liệu về trình độ nhân sự và cơ sở vật chất; biểu đồ tròn về tỷ lệ trường tổ chức bán trú và nhân viên được đào tạo.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là cơ sở để đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ, góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện và chuẩn bị tốt cho trẻ bước vào lớp 1.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên nuôi dưỡng: Tổ chức các lớp đào tạo chuyên sâu về chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ theo Bộ chuẩn phát triển trẻ 5 tuổi, ưu tiên nhân viên nuôi dưỡng chưa có chứng chỉ nghề. Mục tiêu đạt 100% nhân viên nuôi dưỡng được đào tạo bài bản trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trung tâm đào tạo nghề.

  2. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ chăm sóc, nuôi dưỡng: Đầu tư xây dựng, sửa chữa các điểm trường lẻ, đảm bảo diện tích và môi trường phù hợp cho trẻ vận động và sinh hoạt. Trang bị đầy đủ đồ dùng, thiết bị theo quy định. Mục tiêu nâng tỷ lệ trường đạt chuẩn cơ sở vật chất lên trên 90% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, phòng Giáo dục và Đào tạo.

  3. Tăng cường công tác phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng: Tuyên truyền, phổ biến kiến thức chăm sóc, dinh dưỡng cho phụ huynh, vận động sự tham gia của cộng đồng trong hỗ trợ giáo dục mầm non. Mục tiêu nâng cao nhận thức phụ huynh, giảm tỷ lệ trẻ suy dinh dưỡng dưới 8% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng các trường, tổ chức đoàn thể địa phương.

  4. Nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, đánh giá và chỉ đạo quản lý: Xây dựng kế hoạch kiểm tra định kỳ, đánh giá chất lượng chăm sóc, nuôi dưỡng theo Bộ chuẩn, kịp thời phát hiện và khắc phục hạn chế. Mục tiêu đạt 100% trường thực hiện kiểm tra, đánh giá theo quy định hàng năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và đào tạo, Ban giám hiệu các trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và biện pháp quản lý hiệu quả, từ đó nâng cao năng lực quản lý hoạt động chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ theo Bộ chuẩn phát triển trẻ 5 tuổi.

  2. Giáo viên và nhân viên nuôi dưỡng mầm non: Áp dụng các phương pháp chăm sóc, nuôi dưỡng tích cực, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ 5 tuổi, nâng cao chất lượng chăm sóc và giáo dục trẻ.

  3. Chuyên gia, nhà nghiên cứu giáo dục mầm non: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về quản lý giáo dục mầm non và chăm sóc trẻ.

  4. Các cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức xã hội: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, chương trình hỗ trợ phát triển giáo dục mầm non, đặc biệt trong việc nâng cao chất lượng chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ em vùng nông thôn, miền núi.

Câu hỏi thường gặp

  1. Bộ chuẩn phát triển trẻ 5 tuổi gồm những nội dung chính nào?
    Bộ chuẩn gồm 4 lĩnh vực: phát triển thể chất, tình cảm và quan hệ xã hội, ngôn ngữ và giao tiếp, nhận thức; với 28 chuẩn và 120 chỉ số cụ thể, nhằm đánh giá toàn diện sự phát triển của trẻ 5 tuổi.

  2. Tại sao quản lý hoạt động chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ lại quan trọng trong giáo dục mầm non?
    Quản lý hiệu quả giúp đảm bảo các hoạt động chăm sóc, nuôi dưỡng được thực hiện đúng chuẩn, nâng cao chất lượng phát triển thể chất và tinh thần của trẻ, chuẩn bị tốt cho trẻ vào lớp 1.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động chăm sóc, nuôi dưỡng tại huyện Đắk Glong là gì?
    Bao gồm trình độ nhân sự chưa đồng đều, cơ sở vật chất hạn chế, nhận thức của phụ huynh còn hạn chế và công tác xã hội hóa chưa đồng bộ.

  4. Các biện pháp nâng cao chất lượng chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ được đề xuất là gì?
    Tăng cường đào tạo nhân sự, cải thiện cơ sở vật chất, phối hợp chặt chẽ với gia đình và cộng đồng, nâng cao công tác kiểm tra, đánh giá và chỉ đạo quản lý.

  5. Làm thế nào để phụ huynh có thể hỗ trợ tốt hơn cho công tác chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ?
    Phụ huynh cần được tuyên truyền kiến thức dinh dưỡng, vệ sinh và chăm sóc trẻ khoa học, phối hợp chặt chẽ với nhà trường trong việc theo dõi sức khỏe và phát triển của trẻ.

Kết luận

  • Luận văn đã xây dựng khung lý thuyết và phân tích thực trạng quản lý hoạt động chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ theo Bộ chuẩn phát triển trẻ 5 tuổi tại 16 trường mầm non huyện Đắk Glong, tỉnh Đắk Nông.
  • Kết quả khảo sát cho thấy nhận thức về vai trò của chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ rất cao, nhưng thực tế còn nhiều hạn chế về nhân lực, cơ sở vật chất và công tác quản lý.
  • Đã đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ, bao gồm đào tạo nhân sự, cải thiện cơ sở vật chất, tăng cường phối hợp với gia đình và cộng đồng, nâng cao kiểm tra, đánh giá.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, là tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà quản lý, giáo viên và các bên liên quan trong giáo dục mầm non.
  • Đề xuất các bước tiếp theo gồm triển khai các biện pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ mầm non – nền tảng cho sự phát triển bền vững của thế hệ tương lai!