Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non (GDMN) là bậc học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân, đóng vai trò nền tảng cho sự phát triển toàn diện của trẻ em. Tính đến năm 2014, quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội có 24 trường mầm non với 260 lớp, phục vụ 7.743 trẻ và 1.066 cán bộ, giáo viên, nhân viên. Đội ngũ giáo viên mầm non (GVMN) chiếm 100% là nữ, với độ tuổi trung bình khá trẻ, trong đó 28,2% dưới 30 tuổi và 36,9% từ 30 đến 40 tuổi. Trình độ đào tạo của GVMN có sự phân hóa rõ rệt: 54,9% có trình độ cử nhân, 9,7% cao đẳng và 35,4% trung cấp. Đây là cơ sở để nhận định rằng việc bồi dưỡng và quản lý bồi dưỡng GVMN theo mô hình quản lý dựa vào nhà trường (MHQL Dựa vào Nhà trường) là rất cần thiết nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ các vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý bồi dưỡng GVMN theo MHQL Dựa vào Nhà trường tại quận Hoàn Kiếm, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ GVMN. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các trường mầm non công lập trên địa bàn quận Hoàn Kiếm trong giai đoạn 2011-2015. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý bồi dưỡng GVMN, góp phần phát triển giáo dục mầm non theo hướng hiện đại, phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng hai lý thuyết quản lý chủ đạo: Thuyết quản lý khoa học của F. Taylor và Thuyết quản lý tổng quát của Fayol. Theo đó, quản lý được hiểu là quá trình đạt mục tiêu tổ chức thông qua các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Mô hình quản lý dựa vào nhà trường (School Based Management - SBM) được xem là mô hình quản lý hiện đại, nhấn mạnh phân cấp quyền tự chủ và trách nhiệm của nhà trường, đồng thời tăng cường sự tham gia của các bên liên quan như giáo viên, phụ huynh và cộng đồng trong quá trình ra quyết định.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Giáo viên mầm non (GVMN): người thực hiện nhiệm vụ chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục trẻ tại các cơ sở giáo dục mầm non.
  • Bồi dưỡng giáo viên: quá trình bổ sung, phát triển và nâng cao kiến thức, kỹ năng, phẩm chất nghề nghiệp cho giáo viên nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
  • Quản lý bồi dưỡng: các hoạt động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm tổ chức, điều phối và kiểm tra quá trình bồi dưỡng giáo viên.
  • Mô hình quản lý dựa vào nhà trường: mô hình phân cấp quản lý, trao quyền tự chủ và trách nhiệm cho nhà trường và các thành viên liên quan trong việc quản lý các hoạt động giáo dục.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp lý thuyết và thực tiễn. Về lý thuyết, tác giả tổng hợp, phân tích các tài liệu chuyên ngành, văn bản pháp luật, nghị quyết của Đảng và Nhà nước, các công trình nghiên cứu liên quan đến quản lý giáo dục và bồi dưỡng giáo viên mầm non. Về thực tiễn, nghiên cứu tiến hành khảo sát, điều tra ý kiến của 3 cán bộ quản lý giáo dục tại Phòng GD&ĐT quận Hoàn Kiếm, 30 cán bộ quản lý các trường mầm non và 50 giáo viên mầm non trên địa bàn. Phương pháp quan sát sư phạm cũng được áp dụng để đánh giá hoạt động bồi dưỡng tại các trường.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 83 người, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng nghiên cứu. Dữ liệu thu thập được xử lý bằng các kỹ thuật thống kê mô tả, phân tích điểm trung bình và so sánh tỷ lệ phần trăm nhằm đánh giá thực trạng và nhận thức về quản lý bồi dưỡng GVMN theo MHQL Dựa vào Nhà trường. Thời gian nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2011-2015.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ cấu đội ngũ GVMN quận Hoàn Kiếm: 100% giáo viên là nữ, độ tuổi trung bình trẻ với 65,1% dưới 40 tuổi, trong đó 28,2% dưới 30 tuổi. Thâm niên công tác chủ yếu dưới 10 năm chiếm 37,3%. Trình độ đào tạo có 64,6% đạt trên chuẩn (cử nhân trở lên), 35,4% còn ở trình độ trung cấp.
  2. Nhận thức về bồi dưỡng theo MHQL Dựa vào Nhà trường: Các cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá cao tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng, với điểm trung bình 3.0/3.0 cho việc áp dụng tiêu chí đánh giá GVMN theo mô hình và 2.0/3.0 cho việc giúp giáo viên tự đánh giá năng lực nghề nghiệp. Tuy nhiên, một số nội dung như nâng cao chất lượng giáo dục trẻ và vai trò của bồi dưỡng trong đánh giá chất lượng giáo viên còn nhận thức chưa đầy đủ.
  3. Thực trạng tổ chức bồi dưỡng: Số lượng lớp bồi dưỡng và giáo viên tham gia tăng dần qua các năm, thể hiện sự quan tâm ngày càng lớn của các trường mầm non. Các hình thức bồi dưỡng đa dạng, bao gồm tập huấn, sinh hoạt chuyên môn, tự học và bồi dưỡng tại chỗ.
  4. Quản lý bồi dưỡng còn tồn tại hạn chế: Việc xây dựng kế hoạch bồi dưỡng chưa đồng bộ, nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất phục vụ bồi dưỡng còn hạn chế. Công tác kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng chưa được thực hiện thường xuyên và khách quan, ảnh hưởng đến hiệu quả bồi dưỡng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy đội ngũ GVMN quận Hoàn Kiếm có cơ cấu tuổi trẻ và trình độ đào tạo tương đối phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục, tạo điều kiện thuận lợi cho việc bồi dưỡng nâng cao năng lực. Tuy nhiên, tỷ lệ giáo viên còn trình độ trung cấp chiếm khoảng 35% là thách thức lớn, đòi hỏi các trường cần có chính sách đào tạo, bồi dưỡng nâng chuẩn phù hợp.

Nhận thức tích cực của cán bộ quản lý và giáo viên về bồi dưỡng theo MHQL Dựa vào Nhà trường là nền tảng quan trọng để triển khai các hoạt động bồi dưỡng hiệu quả. So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, như Hải Phòng hay TP. Hồ Chí Minh, nhận thức và tổ chức bồi dưỡng tại Hoàn Kiếm có nhiều điểm tương đồng nhưng vẫn cần tăng cường hơn nữa về mặt quản lý và đánh giá.

Việc tổ chức bồi dưỡng đa dạng hình thức giúp giáo viên dễ dàng tiếp cận và nâng cao kỹ năng, tuy nhiên, hạn chế về nguồn lực và công tác kiểm tra đánh giá làm giảm hiệu quả thực tế. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ giáo viên theo trình độ, độ tuổi và mức độ tham gia bồi dưỡng qua các năm sẽ minh họa rõ nét hơn về thực trạng này.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của mô hình quản lý dựa vào nhà trường trong việc phát huy quyền tự chủ, trách nhiệm của các bên liên quan, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của việc đổi mới quản lý bồi dưỡng GVMN nhằm đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa giáo dục.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức về bồi dưỡng GVMN theo MHQL Dựa vào Nhà trường: Tổ chức các hội thảo, tập huấn nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò, mục tiêu và phương pháp bồi dưỡng. Thời gian thực hiện trong 1 năm, chủ thể là Phòng GD&ĐT và các trường mầm non.
  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch bồi dưỡng đồng bộ, phù hợp: Các trường cần khảo sát nhu cầu bồi dưỡng cụ thể theo nhóm đối tượng, xây dựng kế hoạch chi tiết về nội dung, hình thức và nguồn lực. Thời gian lập kế hoạch hàng năm, triển khai liên tục. Chủ thể là ban giám hiệu các trường.
  3. Đổi mới phương pháp và hình thức bồi dưỡng: Tăng cường các hình thức bồi dưỡng tại chỗ, tự học, sinh hoạt chuyên môn, kết hợp công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả và tính hấp dẫn. Thời gian áp dụng liên tục, chủ thể là các tổ chuyên môn và giáo viên.
  4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và nguồn lực tài chính: Đề xuất cấp trên hỗ trợ kinh phí, trang thiết bị phục vụ bồi dưỡng, đồng thời xây dựng chính sách khuyến khích giáo viên tham gia bồi dưỡng. Thời gian thực hiện theo kế hoạch ngân sách hàng năm, chủ thể là Sở GD&ĐT, UBND quận.
  5. Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng khách quan, minh bạch: Thiết lập tiêu chí đánh giá rõ ràng, tổ chức đánh giá định kỳ, sử dụng kết quả làm căn cứ điều chỉnh kế hoạch bồi dưỡng. Thời gian đánh giá hàng năm, chủ thể là ban giám hiệu và Phòng GD&ĐT.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Giúp hiểu rõ về mô hình quản lý dựa vào nhà trường và các biện pháp quản lý bồi dưỡng giáo viên, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý.
  2. Hiệu trưởng các trường mầm non: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng kế hoạch bồi dưỡng, tổ chức và kiểm tra đánh giá đội ngũ giáo viên tại trường mình.
  3. Giáo viên mầm non: Nắm bắt được vai trò, trách nhiệm trong quá trình bồi dưỡng và tự bồi dưỡng, nâng cao năng lực chuyên môn và phẩm chất nghề nghiệp.
  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về mô hình quản lý giáo dục hiện đại, phương pháp nghiên cứu và thực trạng quản lý bồi dưỡng giáo viên mầm non tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Mô hình quản lý dựa vào nhà trường là gì?
    Mô hình này là sự phân cấp quyền tự chủ và trách nhiệm cho nhà trường và các thành viên liên quan trong việc quản lý các hoạt động giáo dục, nhằm tăng cường sự tham gia của giáo viên, phụ huynh và cộng đồng trong ra quyết định.

  2. Tại sao cần bồi dưỡng giáo viên mầm non theo mô hình này?
    Bồi dưỡng theo mô hình giúp phát huy quyền tự chủ của nhà trường, nâng cao năng lực chuyên môn và phẩm chất nghề nghiệp của giáo viên, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và phát triển bền vững.

  3. Các hình thức bồi dưỡng phổ biến hiện nay là gì?
    Bao gồm bồi dưỡng thường xuyên, bồi dưỡng thay sách, bồi dưỡng tại chỗ, tự học và nghiên cứu tài liệu, kết hợp các phương pháp thảo luận, thực hành và ứng dụng công nghệ thông tin.

  4. Những khó khăn chính trong quản lý bồi dưỡng giáo viên hiện nay?
    Thiếu đồng bộ trong xây dựng kế hoạch, hạn chế về nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất, công tác kiểm tra đánh giá chưa khách quan và chưa thường xuyên.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý bồi dưỡng?
    Cần nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch chi tiết, đổi mới phương pháp bồi dưỡng, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và thiết lập hệ thống kiểm tra đánh giá minh bạch, khách quan.

Kết luận

  • Đội ngũ giáo viên mầm non quận Hoàn Kiếm có cơ cấu tuổi trẻ và trình độ đào tạo phù hợp nhưng vẫn còn tỷ lệ lớn giáo viên trình độ trung cấp cần được nâng chuẩn.
  • Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về bồi dưỡng theo mô hình quản lý dựa vào nhà trường là tích cực, tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai các hoạt động bồi dưỡng.
  • Thực trạng tổ chức bồi dưỡng đã có nhiều tiến bộ với đa dạng hình thức, song còn tồn tại hạn chế về kế hoạch, nguồn lực và kiểm tra đánh giá.
  • Mô hình quản lý dựa vào nhà trường phù hợp với xu hướng phân cấp quản lý giáo dục hiện nay, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non.
  • Cần triển khai đồng bộ các giải pháp nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch, đổi mới phương pháp, tăng cường đầu tư và kiểm tra đánh giá để quản lý bồi dưỡng GVMN hiệu quả hơn trong giai đoạn tiếp theo.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý giáo dục và các trường mầm non cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn phát triển giáo dục mầm non tại địa phương.